Þjóðviljinn - 10.08.1989, Blaðsíða 7
AÐ UTAN
Helstu fískistofnar á miðunum
út af ströndum Norður-
Ameríku eru í bráðri hættu af
völdum ofveiði. Tugþúsundir
fólks í Bandaríkjunuin og Kan-
ada, sem á einn eða annan hátt
hafa framfæri sitt af fiskveiðum
og fiskvinnslu, sjá af þeim sökum
fram á gjaldþrot og atvinnuleysi.
Margt þessa fólks sakar
stjórnvöld landa sinna um að þau
séu sein í svifum fiskistofnunum
til verndar, en af hálfu hlutað-
eigandi yfirvalda er því gjarnan
svarað til að útvegsmenn og fiski-
menn geti sjálfum sér um kennt
að miklu leyti, þar eð þeir kunni
sér ekki hóf við vciðarnar.
Alvarlegast er ástandið í þess-
um efnum á miðunum austan við
meginlandið, sem sum hver hafa
verið talin einhver þau auðugustu
í heimi, allt frá því að Evrópu-
menn byrjuðu að sækja þar sjó-
inn undir lok 15. aldar. Jón Ca-
bot, þekktur ítalskur sæfari í
þjónustu Englendinga á þeim
dögum, skýrði svo frá: „Sjórinn
þarna er morandi af fiski. Það
þarf ekki einu sinni að nota net til
að veiða hann, heldur dugar að
sökkva niður körfu, þyngdri með
steini.“ Það er liðin tíð. Banda-
rískur þingmaður, Gerry Studds
frá Massachusetts, sem er for-
maður undirnefndar um sjávar-
útveg á vegum fulltrúadeildar-
innar, segir að fiskimenn frá Nýja
Englandi þurfi nú leggja helm-
ingi harðar að sér til að ná úr sjó
helmingi minni afla en þeir fengu
í upphafi áratugsins. Og spár
Bandarískt varðskip nálgast taívanskt fiskiskip, grunað um ólöglegar laxveiðar.
GUAFU
Norður-Ameríka
Ofveiði ógnar fiskistofnum
Astandið alvarlegast Atlantshafsmegin. Kyrrahafsmegin eru lax og alaskaufsi íhœttu
afvöldum mengunar og hóflausrar reknetaveiði
fiskifræðinga eru á þá leið að
ástandið í þeim efnum muni fara
versnandi.
Markaðslögmál
andstætt fiskistofnum
Aðalástæðan er sem sagt talin
vera ofveiði. „Lögmálið um
framboð og eftirspurn er fiskin-
um andstætt," segir forustumað-
ur einn um náttúruvernd. Á Ge-
orgesmiðum út af strönd Nýja
Englands hefur svo hart verið
sótt að helstu fiskistofnunum,
þorski, ýsu og flyðru, að stofn-
arnir hafa skroppið saman um 65
af hundraði síðan 1977, að sögn
bandarískra embættismanna.
Fyrr á árinu varð mikið uppistand
í Kanada er þarlendir fiskifræð-
ingar lögðu fram skýrslur, sem
bentu til þess að 45 af hundraði
þorskstofnsins út af austur-
ströndum landsins væri veitt ár-
lega, en talið hefur verið að ekki
megi veiða meira en 20 af hundr-
aði stofnsins á ári til þess að hann
haldist í horfinu. Fiskifræðing-
arnir hvöttu til þess að þorsk-
kvótar Kanadamanna yrðu
minnkaðir um meira en helming,
úr 293,000 smálestum 1988 í
137,500 smálestir þetta ár. En
vegna ótta við andstöðu þeirra,
sem eiga afkomu sína undir fisk-
veiðum, þorði Kanadastjórn ekki
að minnka kvótann nema niður í
258,000 smálestir. En jafnvel sá
takmarkaði samdráttur kemur
hart niður á atvinnu- og efna-
hagslífi kanadísku austurfylkj-
anna, þar sem atvinnuleysi var
mikið fyrir. Á þessu ári er talið að
um 8000 manns missi vinnuna að
mestu eða öllu leyti í Nýfundna-
landi og Nýja Skotlandi vegna
lokunar eða samdráttar í rekstri
fiskiðjuvera.
Ofveiðin á miðunum austan
meginlands er fyrst og fremst af
völdum heimamanna, en fleiri
eiga þar hlut að máli og það hefur
valdið vissri þykkju milli Norður-
Ameríkuríkja annarsvegar og
annarra ríkja hinsvegar. Ný-
fundnalendingar halda því fram,
að áætlanir Kanadamanna um
fiskivernd renni út í sandinn
vegna sóknar spænskra og portú-
galskra fiskiskipa á þann hluta
miðanna, sem er utan 200 mílna
efnahagslögsögu Kanada. Að
sjálfsögðu er um sömu stofnana
að ræða utan og innan línu. Kan-
adískir fiskimenn eru og gramir
stjórn sinni fyrir að hún í mars s.l.
heimilaði Frökkum að tvöfalda
þorskveiðikvóta sinn á Kanada-
miðum.
Minnkandi fiskigengd hefur
einnig valdið spennu milli Banda-
ríkjanna og Kanada. Mörkin
milli þeirra á Georgesmiðum
voru t.d. ekki ákveðin fyrr en
með úrskurði Alþjóðadómstóls-
ins 1984. Kanadamenn fiska
innan ramma kvótakerfis, en
Bandaríkjamenn hafa enga kvóta
Atlantshafsmegin. Ofveiðin er
því meiri af þeirra hálfu. Vegna
fiskileysis á bandarísku miðunum
gerast æ meiri brögð að því að
bandarískir fiskiskipstjórar láti
freistast til ólöglegra veiða á kan-
adísku miðunum. í s.l. mánuði
dæmdi kanadískur dómstóll
Manuel Vieira, togaraskipstjóra
frá Massachusetts, til að greiða
170,000 dollara sekt fyrir þess-
konar brot, og er þetta þyngsti
dómurinn af slíku tilefni hingað
til í Kanada. En annar bandarísk-
ur sjómaður, sem stundað hefur
fiskveiðar frá New Bedford í
Massachusetts í næstum fjóra
áratugi, hefur ekki trú á því að
þetta dugi til að hræða banda-
ríska fiskimenn fráólöglegri sókn
á Kanadamið. „Okkar fiskur er
að verða búinn," segir hann.
„Menn hafa veðsett húsin sín og
bátana; eitthvað verða þeir að
gera.“
Kanadísku varðskipin, sem
gæta fiskimiða lands síns, eru
vopnuð vélbyssum, en ekki hefur
verið gripið til þeirra nema í einu
tilfelli, og þá hlaust ekki af mann-
skaði. En margir óttast að til þess
komi fyrr eða síðar, að kanadísk-
ir varðskipsmenn beiti byssum
gegn bandarískum veiðiþjófum
með alvarlegum afleiðingum.
„Ef svona heldur áfram endar
það með því að einhver verður
drepinn," segir Studds þingmað-
ur.
Kyrrahafslaxinn
í hættu
Kyrrahafsmegin er ástandið í
þessurn efnum ekki eins slæmt,
en þó ískyggilegt um sumt. T.d.
bendir margt til að laxastofnar
þar séu í hættu. Sacramentofljót
er mikilvægasta hrygningará
chinooklaxins í Kaliforníu, og
fyrir um tveimur áratugum lögðu
um 120,000 laxar árlega leið sína
upp í ána til að hrygna. S.l. vetur
voru þeir ekki nema um 600.
Mengun í ám og fljótum er kennt
um, en einnig ofveiði og fleiru.
Laxeldismenn í Alaska kvarta
yfir því að h'tið skili sér af þeim
fiski, sem þeir sleppa. Fiskimenn
þar í ríki telja að skip frá Japan,
Suður-Kóreu, Taívan og austan-
tjaldslöndum sæki svo mjög í ai-
askaufsann á miðum þar í grennd
að stofninum sé hætta búin. Að-
allega fiska skip þessara ríkja
utan bandarískrar efnahagslög-
sögu á þessum slóðum, en
allveruleg brögð kváðu vera að
því að þau bregði sér inn fyrir
lögsögulínuna. Alaskamenn
segja að s.l. ár hafi erlend skip
veitt þrettán sinnum meira af al-
askaufsa -1,4 miljón smálestir - á
miðunum norður af Aleútaeyjum
en þau gerðu 1984.
Bandarískir og kanadískir
fiskimenn Kyrrahafsmegin eru
þó reiðastir erlendum keppinaut-
um um fiskinn vegna rekneta-
veiða þeirra, en það eru einkum
skip frá Asíulöndum sem þær
stunda. í reknetin veiða Asíu-
menn ólöglega mikið af laxi sem
ekki hefur náð fullum þroska.
Þetta mun vera ein af ástæðunum
til laxaþurrðarinnar í ánum.
Bandaríska utanríkisráðuneytið
telur, að bandarískur lax að verð-
mæti 400 miljónir dollara sé
veiddur árlega í reknet. í s.l.
mánuði gerðu Bandaríkin og Jap-
an með sér samning um aukið eft-
irlit með japanska reknetaflotan-
um í Norður-Kyrrahafi, og svip-
aður samningur Bandaríkjanna
við Taívan er á döfinni.
Norðuramerískir fiskimenn
telja þó að stjórnvöld landa
þeirra sinni hagsmunum þeirra of
lítið og láti aðra pólitíska og efna-
hagslega hagsmuni ganga fyrir.
Fiskimaður einn í Gig Harbor í
Washingtonríki, sem stundað
hefur sjóinn á Alaskamiðum síð-
an 1953, lét hafa eftir sér: „Þeir
eru fleiri, sem hugsa helst um toj-
ótabfla og níkonmyndavélar en
hinir, sem hafa áhyggjur af fiski-
stofnunum.“ Time/-dþ.
Um borð í sovéskum togara á Alaskamiðum - heimamenn kvarta yfir
aðgangshörku útlendinga við fiskistofnana.
Fimmtudagur 10. ágúst 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7