Þjóðviljinn - 15.08.1989, Side 3

Hagvirki
Tíminn
útmnninn
Frestur Hagvirkis til að
greiða 108 milljóna sölu-
skattsskuld rennur út í
dag
Frestur sá sem Hagvirki var
gefinn til að greiða 108 milfjóna
söluskattsskuld sína, rennur út í
dag. Síðustu daga hafa forsvars-
menn Hagvirkis reynt að komast
að einhvers konar samkomulagi
við fjármálaráðuneytið, án ár-
angurs. Aðalsteinn Hallgrímsson
hjá Hagvirki sagði Þjóðvifjanum
að nú reyndi fyrirtækið að fá
fjármálaráðuneytið til að vera
innan handar um að losa um fjár-
magn hjá Hagvirki, annað hvort
með sölu eigna eða skuldjöfnun.
Mái Hagvirkis er afgreitt af
hálfu tekjudeildar fjármálaráðu-
neytisins, að sögn Aðalsteins.
Snorri Ólsen hjá tekjudeildinni
sagði að forsvarsmenn Hagvirkis
hefðu reifað sín sjónarmið í ráðu-
neytinu, en þeim hefði verið
hafnað að hálfu ráðuneytisins.
Ekki verður að teljast líklegt
að Hagvirki greiði skuld sína í
dag. Aðalsteinn sagði Hagvirki
ekki eiga peninga til fyrir skuld-
inni. Hins vegar ætti Hagvirki
nægar húseignir og lóðir sem
leysa mætti út í upp í skuldina.
Þegar hann var spurður út í frest-
inn sem rennur út í dag, sagði
hann: „Ég hef heyrt að 15. ágúst
væri mikill dagur.“
Sýslumaðurinn í Rangárvalla-
sýslu, Friðjón Guðröðarson, hef-
ur ekki ákveðið hvernig hann
bregst við greiði Hagvirki ekki
skuld sína í dag. „Ég segi pass
fram að 16. ágúst,“ sagði sýslu-
maður. Hann yrði að setjast nið-
ur og hugsa sinn gang á morgun ef
ekkert gerðist sem leysti málið.
Friðjón sagðist hvorki hafa heyrt
í Hagvirkis-mönnum né ráðu-
neyti að undanförnu, en samn-
ingar væru í gangi á milli þessara
aðila.
Aðalsteinn sagðist alltaf vera
vongóður, þegar hann var spurð-
ur hvort teldi líkur á að málið
fengi farsælan endi.
-hmp
Stjórnsýslunefnd
Róttækar
breytingar
Ráðuneytum fœkkað.
Æviráðningar afnumdar
Hin svokallaða stjórnsýslu-
nefnd, sem hcfur haft það verk-
efni að gera tillögur um breyting-
ar á skipulagi stjórnarráðsins,
hefur skilað áliti sínu. Að sögn
Guðmundar Ágústssonar alþing-
ismanns og eins af nefndar-
mönnum eru þetta mjög róttækar
breytingar en hann vildi að öðru
leyti ekki tjá sig um einstök atriði.
Það sem virðist þó bera hæst af
breytingatillögunum er fækkun
ráðuneyta úr 13 í 10 og það að
forsetaskipaðar æviráðningar
verði afnumdar. Lagt er til að
ýmis ráðuneyti verði sameinuð
og að málaflokkar færist á milli
ráðuneyta. Þá er lagt til að Hag-
stofan verði lögð niður sem sér-
stakt ráðuneyti og verði færð
undir forsætisráðuneyti.
ns.
---------------1------f.
ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 3'
Leitað að rétla tóninum
Talsverðar breytingar hafa ver-
ið að gerast í íslenskum bygg-
ingariðnaði hvað snertir gerð
verksamninga um stærri
mannvirki. Sú aðferð sem kennd
er við alverktöku hefur verið að
ryðja sér til rúms og yfirleitt við
fögnuð þeirra sem málið snertir.
Hins vegar eru menn ekki komnir
niður á samræmdar aðferðir,
einkum þegar um er að ræða út-
boð á byggingum.
Fyrr í sumar ákvað Hafnar-
fjarðarbær að efna til svonefnds
alútboðs á byggingu grunnskóla
þar í bæ. Sjö verktakafyrirtæki
voru fengin til að gera tilboð í
verkið og eru þau að því þessa
dagana. Hins vegar sendi stjórn
Arkitektafélags íslands bæjar-
stjórn bréf þar sem ákveðnum
þáttum í útboðinu var mótmælt.
Hvað er alverktaka?
Áður en lengra er haldið er rétt
að útskýra muninn á alverktöku
og hefðbundnum aðferðum við
samningsgerð. Hingað til hefur
það tíðkast að húsbyggjandi fái
arkitekt tii að teikna hús og þegar
teikningin liggur fyrir er samið
við fjölda verktaka um einstaka
verkþætti. Húsbyggjandinn þarf
að annast allt eftirlit með fram-
kvæmdum og taka fjárhagslega
áhættu af því að verkið dragist,
hönnun sé ábótavant og öðru sem
upp kann að koma.
Þegar um alverktöku er að
ræða semur húsbyggjandi við
einn verktaka sem ber ábyrgð á
öllum þáttum verksins, allt frá
hönnun til lokafrágangs á lóð.
Alverktakinn er því að mörgu
leyti sambærilegur við bygging-
ameistara fyrri tíma. Oftast er
samið um ákveðið verð sem ekki
hreyfist nema sem nemur hækk-
un byggingarvísitölu. Verktakinn
ber svo ábyrgð á því að hægt sé að
byggja húsið fyrir þetta verð. Sé
húsið dýrara en áætlað var ber
hann tapið, húsbyggjandinn fær
enga bakreikninga. Og eins er
það verktakinn sem hagnast ef
verkið reynist ódýrara en um var
samið.
Alútboð er undanfari alverk-
töku og er um margt frábrugðið
venjulegu útboði. I alútboði er
venjan að fela nokkrum verk-
tökum að gera tilboð og fyrir það
er þeim greitt, jafnvel þótt þeir
fái ekki verkið. Þegar um alútboð
er að ræða er líka oftast farið
fram á að húsið sé hannað upp að
vissu marki. í venjulegu útboði er
yfirleitt búið að hanna húsið og
þá er heldur ekki greitt fyrir til-
boðsvinnuna.
Réttar forsendur
Nokkur ár eru síðan fyrst var
farið að beita alverktöku við
samningagerð hér á landi og að
sögn eins viðmælanda blaðsins er
hún komin í tísku, amk. við allar
stærri framkvæmdir. Búseta-
blokkin í Grafarvogi er gott dæmi
um alverktöku en hún var byggð
af Hagvirki og tekin í notkun
skömmu fyrir síðustu jól.
Það eru einkum stærri hús-
byggjendur sem hrífast af alverk-
tökunni og hún hefur rækilega
slegið í gegn hjá sveitarfélögum.
Jónas Frímannsson aðstoðar-
framkvæmdastjóri ístaks hf.
sagði að fyrirtækið hefði gert
fyrsta alverktökusamninginn við
Reykjavíkurborg vorið 1987.
„Það var grunnskólinn í Ártúns-
holti og við lögðum fyrstu steyp-
una í hann 15. april en þann 1.
september um haustið hófsl
kennsla í skólanum," sagði Jón-
as.
Það er stærsti kosturinn við al-
verktöku að hún getur orðið til ac
stytta byggingartímann verulega.
„Til þess þurfa allar forsendur að
vera réttar og þýðingarmest er að
fjármagnið sé tryggt. Ef fjár-
streymið stöðvast í miðjum klíð-
um er alveg sama hvaða aðferð er
beitt við samningsgerðina, bygg-
ingarkostnaðurinn verður alltaf
hærri en til stóð,“ sagði Jónas.
Guðni A. Jóhannesson verk-
fræðingur hefur verið ötull tals-
maður alverktöku á undanförn-
um árum. Hann segir að mestu
máli skipti að húsbyggjandinn
geri sér í upphafi grein fyrir því
hvaða gæði hann vill hafa á bygg-
ingunni og að þau séu nákvæm-
lega tilgreind í verksamningi.
„Alverktaka hentar vel opinber-
um aðilum, bönkum og öðrum
þeim sem eiga næga peninga. Það
er nefnilega mjög mikilvægt að
greiðsluflæðið til verktakans sé
eins og um er samið. Þá getur
verktakinn haldið uppi góðum
verkgangi og byggt húsið á lág-
markstíma. Hins vegar er
nauðsynlegt að vel sé fylgst með
störfum verktakans á byggingar-
tímanum," sagði Guðni.
Faglegt mat
nauðsynlegt
Guðni er ekki eins hrifinn af
alútboði. „Þegar það er viðhaft
eru margar lausnir á verkinu unn-
ar töluvert langt og þá er lagt í
verulegan kostnað á mörgum
stöðum. Ég tel það betri aðferð
I BRENNIDEPLI
að gera sér í upphafi grein fyrir
því hvað menn vilja fá og hvað
þeir eru reiðubúnir að borga fyrir
og reyna síðan að semja við einn
aðila. Með því næst mesta hag-
kvæmnin. Búsetablokkin er
besta dæmið um þetta,“ sagði
Guðni.
Eins og fyrr segir mótmæltu
arkitektar ákveðnum þáttum í al-
útboði Hafnarfjarðarbæjar. Það
var þó á öðrum forsendum en
Guðni. Stefán Benediktsson for-
maður Arkitektafélags íslands
sagði í samtali við Þjóðviljann að
félagið hefði sent arkitektum til-
mæli um að taka ekki þátt í alút-
boði nema vissum skilyrðum væri
fullnægt. „Skilyrðin voru þau að
tryggt væri að fagleg umfjöllun
ætti sér stað bæði við gerð tilboða
og mat á þeim auk þess sem við
mæltumst til að arkitektar tækju
ekki að sér hönnunarstörf fyrir
laun sem leyfðu ekki eðlilega
vinnu og þjónustu við húsbyggj-
andann. Það er hlutverk arki-
tektsins að gæta hagsmuna verk-
kaupa, þe. þess sem byggir húsið
eða notar það, en þegar starfað er
fyrir verktaka getur verið erfitt
að halda fast við það hlutverk."
Stefán sagði að arkitektar
stæðu fast á því að við mat á til-
Fjölbýlishús Búseta í Grafarvogi er gott dæmi um þá hagkvæmni sem hægt er
að ná með alverktöku. Mynd: Þóm.
Nýjar aðferðir við
samningagerð á sviði
byggingafram-
kvœmda ryðja sér til
rúms en valda nokkr-
um titringi milli
starfsstétta í
greininni. Arkitektar
óttastað lendaí
klemmu milli verk-
taka og húsbyggjenda
boðum væri arkitekt amk. með í
ráðum. Einnig að greiðslur fyrir
tilboðsgerð væru í réttu samhengi
við vinnuframlag en á það hefði
nokkuð skort þegar um alútboð
væri að ræða.
Arkitekt sem blaðið hafði tal af *
sagði að það sem hér héngi á spýt-
unni væri að menn væru að koma
sér niður á bestu aðferðina við
alútboð og alverktöku. „Við
erum að leita að melódíunni,“
sagði hann. Það sem arkitektar
eru smeykir við er að þeir lendi í
klemmu milli verktaka og hús-
byggjanda og eins hitt að sam-
keppnin fari að snúast frekar um
verð á húsunum en um útlit
þeirra eða gæði.
Hentar ekki allsstaðar
En þótt alútboð séu umdeild
voru allir sem blaðið ræddi við á
því að alverktaka hefði í för með
sér verulega hagkvæmni fyrir
húsbyggjendur. Jónas Frímanns-
son sagði að þetta form hentaði
best þegar um væri að ræða
mannvirki á borð við skóla, dag-
heimili, íþróttahús eða vöru-
skemmur. Þegar byggja ætti
sjúkrahús eða flugstöð gegndi
öðru máli því þar væri um að
ræða ílókin mannvirki þar sem
hönnunin væri svo stór hluti og
háð ýmsum skilyrðum. Þar gæti
þó komið til greina að semja um
alverktöku á einstökum bygg-
ingarhlutum.
I umræðum um alverktöku og
alútboð hefur verið bent á að
þetta samningsform henti best
stórum verktakafyrirtækjum, að
hætta sé á að þau litlu verði út-
undan vegna þess að þau hafi
ekki bolmagn til að taka þá
áhættu sem alverktaka getur haft
í för með sér.
Þessu er Jónas ekki sammála.
„Þegar við í ístaki tökum áð okk-
ur verk söfnum við tilboðum frá
mörgum aðilum. Fyrst er samið
við hönnuði og svo er leitað til-
boða í einstaka verkþætti, svo
sem raflagnir, múrhúðun, málun
osfrv. Það sem ístak sér um er
eingöngu stjórnunarþátturinn,
jarðvinna og uppsteypa. Við höf-
um ekki mannskap í annað og
semjum því við undirverktaka
um aðra verkþætti. Ég sé því ekki
að smærri og sérhæfðari verk-
takar ættu að hafa minna að gera í
þessu kerfi en því hefðbundna,“
sagði Jónas Frímannsson.
-ÞH