Þjóðviljinn - 17.08.1989, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Evrópubandalagið, Uffe og Uffelen
Jón Gunnarsson skrifar
Flemming Hansen heitir mað-
ur, nánar tiltekið danskur íhalds-
maður, frambjóðandi flokks síns
til Evrópuþings og þátttakandi á
þingi Norðurlandaráðs nú í vor.
Minnisstæðastur er hann að lík-
indum þeim, sem þingið sátu,
fyrir það hve eftirminnilega Rei-
ulf Steen, fyrrverandi varafor-
maður norska verkamanna-
flokksins, varð að setja ofan í við
hann.
„Það er löngu kominn tími til
að Norðmenn fari nú loksins að
koma sér að því að senda umsókn
um aðild að Evrópubandalaginu
til Brússel," sagði Hansen úr ræð-
ustól.
Og Reiulf Steen var ekki seinn
til svara: „Mér fannst í svip, að
hér væri verið að færa okkur aftur
fyrir árið 1814,“ sagði Steen.
(Það ár hlaut Noregur sjálfstjórn
sína). „Pað er að sjá, að maður-
inn telji sig skilja þarfir okkar
betur en nokkur okkar sjálfra.“
Og ekki bætti Poul Schlúter, for-
sætisráðherra Dana um betur, er
hann spáði því, að innan fárra ára
mundu önnur Norðurlönd sjá
hag sinn í EB-aðild, ekki síst Nor-
egur og ísland. Tvö Natólönd,
Finnland og Svíþjóð lét hann hins
vegar ónefnd. Þar greindi Hjör-
leifur Guttormsson, hvað klukk-
an sló: „í EB nýtur sú skoðun
meirihlutafylgis, að bandalagið
verði að stjórnmálalegri heild, og
vitaskuld hlýtur utanríkis- og
varnarmálastefna að falla að
þeirri heild."
Orð þeirra Hansens og Schlút-
ers fóru mjög fyrir brjóstið á
mörgum öðrum fulltrúum Norð-
urlanda. Um afstöðu til EB er
ágreiningur innan þeirra landa,
sem utan þess standa, og ó-
smekklegt, svo að vægt sé að orði
kveðið, er danskir embættismenn
eru að sletta sér fram í þær um-
ræður á opinberum vettvangi.
Enda létu bæði norsk blöð og efa-
semdamenn um EB í Danmörku í
ljósi vanþóknun sína á þessari
framkomu. Dönskum ráða-
mönnum hefði átt að gefast ör-
lítið víti til varnaðar í þessu til-
viki.
En Uffe Ellemann-Jensen,
utanríkisráðherra Dana, virðist
hafa gleymt hlutum af þessu tagi
og vera alls óhræddur við smekk-
leysu. Það kemur fram í viðtali í
Morgunblaðinu nú á sunnudag-
inn. Viðmælandi ráðherrans er
sýnilega kurteis maður; enga
ágengni sýnir hann; Uffe sleppur
blessunarlega við að svara áleitn-
ari og brýnni spurningum, og
væri þó hvergi þurrð á þeim. Út-
koman verður eftir því áþekkust
efni til flutnings í barnaskóla eða í
dönsku síðdegisblaði. Lofræða
um EB og tvímælalausan ávinn-
ing íslands af EB-aðild, einföld í
sniðum, um of einfölduð raunar,
þannig að efasemdir kvikna óðar
um sannleiksgildið. En ráðherr-
ann leggur allt traust sitt á fákæn-
sku og hrekkleysi Moggalesenda
í viðtalinu: „Elskurnar mínar,
hvers vegna komið þið ekki um
borð strax? Ekkert að óttast, allt í
himnalagi, og ótal aðrir vilja vera
með okkur.“ Þannig væri boð-
skapurinn saman tekinn.
Atriðin, sem talin eru til, eru
nauðalík þeim, sem haldið er að
dönskum almenningi fyrir EB-
kosningar. Uffe talar um viðleitni
EB við að hjálpa bágstöddum ná-
grönnum í austri. Auðvelt ætti
það að geta reynst í ríkjabanda-
lagi, sem þarf að eyðileggja að
jafnaði tæp fimm tonn af matvæl-
um á mínútu. Og friðarviljinn,
það verk að smíða brú milli
austurs og vesturs, það lætur vel í
dönskum eyrum, líklega ekki
síður en slagorðið „Festung Eur-
opa“ („Vígið Evrópa“) í eyrum
þýskra EB-kjósenda. Hið síðara
híjómar nær sanni, ef haft er í
huga, að stærsta samsteypa her-
gagnaframleiðenda í veröldinni
nú er einmitt í EB, Daiml-
er-Messerschmidt-samsteypan,
þar sem 380.000 starfsmenn
vinna. Uffe hefur án efa frétt af
henni. Eins hinu, að vopn eiga
ekki að skipa neinn sérsess í við-
skiptaskilgreiningum EB; með
þau skal farið nákvæmlega á
sama hátt og hvern annan iðnað-
arvarning. Og viðmælandi Uffe
hlífir honum við spumingum um
„Vesturevrópubandalagið“
(WEU), sem sinna skal varnar-
málum EB.Vísir að Evrópuher er
þar kominn; forvitnilegt að vita
hvort Danir muni eiga aðild að
honum eða verða beinlínis settir í
hann af yfirboðurum sínum í
Brússel. Úffe sleppur við að
svara allmörgu. Líka spurningum
um eitrað dýrafóður, sölu á
dönsku landi til erlendra aðila,
Stórabeltisbrú; hvort danska
þingið verði enn við lýði árið 2000
og ýmsu öðra af slíku tagi. Við-
mælandi sparar breiðu spjótin.
Væri þó forvitni í að heyra svör
hans við hnitmiðaðri spurningum
fréttamanna, áður en hann fer
aftur „til Evrópu“. Hver veit t.d.
nema Uffe muni enn einhver lof-
orðanna, sem Dönum voru gefin,
er þeir gengu í EB, og eins hitt,
hverjar efndir urðu á þeim lof-
orðum. En snúum okkur aftur að
einstökum atriðum í viðtalinu.
Uffe gleymir. „Nú hafa
Austurríki og Tyrkland sótt um
aðild...“, nefnir hann sem dæmi.
Nefnir ekki hitt, að aðild
Austurríkis er með öllu óviss, og
öldungis virðist hann hafa gleymt
því, að viðræðufundir við Tyrki
hafa nú legið niðri um nokkurra
mánaða skeið, eftir að Amnesty
International lagði fram í janúar
öll gögn sín um pyntingar í tyrkn-
eskum fangelsum og tyrknesk
yfirvöld siguðu öryggissveitum á
kröfugöngur 1. maí í ár. Allt þótti
þetta nokkuð til lýta á hinni blíð-
legu ásjónu „Evrópu fólksins",
sem EB er nú einnig farið að kalla
sig. Svo að þær eru í salti um sinn,
viðræður við Tyrki.
„Nei, það mun
ekkert breytast“
Uffe gleymir en fullyrðir þó.
Viðmælandi spyr um þátt Dana í
norrænni samvinnu eftir 1992. Á
atvinnuleysið í Danmörku er
ekki minnst. En hvað um sam-
norrænan vinnumarkað? „Nei,
það mun ekkert breytast," segir
Uffe og má þó vita betur. Önnur
lög munu gilda um innri vinnu-
markað EB eftir stofnun innri
markaðarins; allt önnur lög en
gilt hafa á Norðurlöndum. Og um
þau lög munu Danir engu ráða.
Raunar er allt í deiglunni, allt í
skötu líki, sem lýtur að stöðu þess
fólks, sem vinna mun verk sín á
þeim markaði. En Uffe lætur sem
svo sé ekki, allt sé klappað og
klárt, og Dönum muni veitast
sérleyfi til að bjóða borguram
Norðurlanda sérkjör. Ætli hann
viti ekki betur.
Uffe veit betur, kannski
gleymir hann. „Vegabréfa-
skoðun?...“ „Nei, það mun ekk-
ert breytast," segir hann. En
Þjóðverjar eru nú þegar byrjaðir
að draga úr allri gæslu sinni við
dansk-þýsku landamærin. í árs-
lok 1992 eiga þessi landamæri að
hverfa með öllu. En ytri landa-
mæri EB? Óekki, öðru nær.
Þeirra skal gætt af sameiginlegum
EB-gæsluliðum, og hví skyldi
Danmörk verða þar undantekn-
ing? Um þetta hefur ekkert verið
ákveðið, það ætti danski utanrík-
isráðherrann að vita Dana best
og eins hitt, að Danir ná naumast
2% af borgurum EB. Ætla mætti
að tillit til séróska þeirra verði í
hlutfalli við það. Og raunar óttast
margir Danir það, að nú þurfi
þeir í vegabréfaskoðun hverju
sinni sem þeir bregða sér yfir
Eyrarsund, þurfi jafnvel vega-
bréfsáritun. Ög ekki er sá ótti ó-
rökstuddur.
Hvað um gagnkvæman kosn-
ingarétt í sveitarstjóraakosning-
um, sem enn gildir um Norður-
lönd? „Nei, það mun ekkert
breytast," lofar Uffe. Guð minn
góður, hvemig getur maðurinn'
sagt þetta? Hér er fullyrðing á
ferð og getur varla verið annað en
vísvitandi lygi á sama hátt og orð
hans um vegabréf og norræna
vinnumarkaðinn. Nema Uffe
hafi gleymt. íslendingur, sem
neytir kosningaréttar í Dan-
mörku nú, er að kjósa í Dan-
mörku. En ekki eftir 1992. Þá er
hann að kjósa í EB. Og munu
kosningalög EB heimila það?
Svari nú Uffe. Vitaskuld mun
hann eða Danmörk yfirleitt litlu
ráða um, hvernig það mál æxlast.
Loks er spurt um samnorræna
tryggingamálalöggjöf. „Nei, ekk-
ert mun breytast,“ segir Uffe og
ætti þó að vita betur. Trygging-
amálalöggjöf EB er með öllu ó-
ljós enn; þar er bitist um hvert
atriði, og öldungis ekki að sjá, að
fyrirmynd um almannatryggingar
skuli sótt til velferðarríkja Norð-
urlanda. Það virðist Uffe ekki
muna. En kostnaður við að halda
EB-bákninu uppi er farinn að
koma niður á almannatrygging-
um. Ef til vill hefur Uffe t.d.
gleymt nýákveðinni hækkun
eftirlaunaaldurs í Danmörku og
mótmælum Danska alþýðusam-
bandsins gegn þeirri ráðstöfun?
Ekki er að sjá að Uffe virði
viðmælanda sinn skynsamlegra
svara hér, og í Ijósi þessara vill-
andi upplýsinga og raunar ósann-
inda er erfitt að taka af alvöru
orðum Uffe um þá sérstöku virð-
ingu og áhuga á Islandi, sem hann
vottar síðar í viðtalinu, sbr. neð-
„Við styðjum íslendinga í Evr-
ópubandalaginu," segir Uffe,
þegar tal berst að fisksölu og toll-
um. Þar hefði viðmælandi e.t.v. í
leiðinni getað fiskað nokkur ljúf
loforð í viðbót um stuðning Dana
við kaup EB á íslensku kjöti. En
fiskurinn, já. Uffe hefur verið í
Portúgal. „... ég snæddi skömmu
síðar íslenskan saltfisk á veiting-
astað í Lissabon og hann smakk-
aðist framúrskarandi vel. Svo ég
get vel ímyndað mér að þið eigið
líka góða stuðningsmenn (svo) í
Portúgölum...“. Já, þetta segir
Uffe raunar. Og vissulega deilum
við matarsmekk Portúgala og
Spánverja. Ekki verða þeir síður
fúsir að deila með okkur þorsk-
miðunum hér nyrðra. Því gleymir
Uffe kannski.
Vitaskuld vill viðmælandi vita,
hvernig Dönum gangi að sam-
ræma norræna samvinnu sína og
EB-aðild. Nokkrir árekstrar?
„Ja, ég vil ekki kalla það á-
rekstra,... ef þú... spyrð ... hvort
það hafi valdið Dönum vand-
ræðum að vera bæði í EB og nor-
rænni samvinnu, þá hlýt ég að
svara neitandi...“. Svo einfalt er
það þá. Líklega vilja Danir þó
versla eitthvað við hin Norður-
löndin ennþá. Selja þeim mat-
væli, iðnaðarvörur og fleira. Og
nú vita hinar Norðurlandaþjóð-
irnar, að EB bannar aðildarríkj-
um sínum að tilgreina fjöldann
allan af efnum, sem eru hættuleg
að mati Alþjóðaheilbrigðisstofn-
unarinnar. Málurum er ekki síst
hætt, svo að dæmi sé tekið.
Þrettán efni, sem valda heila-
skaða, vildu dönsk yfirvöld, að
skráð væru á þær vörur, sem í hlut
eiga. Það bannaði EB; Dönum
var gert að þegja yfir 10 af þess-
um þrettán efnum; geta aðeins
þriggja. Langar okkur í slíka
vöra? Eða geisluðu matvælin frá
EB? Uffe er varla ókunnugt um
slík mál. Og allt horfir til að á-
rekstrum fjölgi. Það er ekki and-
skotalaust að ríða tveimur hest-
um í senn.
Uffe virðist farinn að temja sér
EB-ísku: „Og það hefur verið
spennandi að fylgjast með vax-
andi áhuga Norðurlandanna á
seinni árum fyrir því sem er að
gerast í stjórnmálum Evrópu
(svo)...“; og telur sig þá líklega
allfjarri Evrópu, meðan hann sit-
ur ráðherraþingið á ísafirði. En
svo er það menningin.
Menningin,
íslandsklukkan
og Uffe
Smáþjóðir í EB, eru menn ekki
hræddir við að menningu þeirra
verði stefnt í voða? „Ekki ég,“
segir Uffe, hvergi banginn, og fer
nokkrum orðum um hve
heimskulegt það sé, að bera sam-
an EB og Bandaríki Norður-
Ameríku, sem hrist hafi verið
fram úr ermi á örskömmum tíma;
„Evrópa“ Uffes eigi sér langa
sögu o.s.frv. En þar mætti Uffe
skyggnast betur í sögubækur,
a.m.k. að þvf er varðar það,
hvemig efnt var til stofnunar
Bandaríkjanna og svo stofnunar
EB. Stjómarskráin, sem Banda-
ríkin miða upphaf sitt við, er
skjal, ætlað til tryggingar
mannréttinda, til þess ætlað að
lýðræði yrði sem best varið og
þrískipting valds tryggð, til að
hvergi söfnuðust meiri völd á
einn stað en velfarnaði þjóðar-
innar hentaði. Markmið hennar
var ekki vemdun stórfyrirtækja. í
slfkum markmiðum felst hins
vegar upphaf EB, fyrst samvinna
stórhagsmunaaðiía í kola- og stál-
iðnaði, síðan sfaukin samvinna
annarra stórfyrirtækja um stækk-
un markaðar og afnám hvers
þess, sem gat orðið kröftum
markaðarins til tafar. Fólkið í
Evrópu rekur lestina. „Félags-
lega hliðin“ á EB er nú loks til
umræðu; óendaleg flækja hvers
kyns tillagna, sem engar sættir að
kalla hafa náðst um, og enginn
sér enn fyrir endann á. Og eins og
áður sagði, var það strax 1958 við
undirritun Rómarsáttmála, að
samkomulag var gert um að ryðja
úr vegi hverju því, sem hamlað
gæti sem greiðustum viðskiptum.
Landamæri voru einn farartálm-
inn. Nú eiga þau að hverfa eftir
rúm þrjú ár. Sama máli gegnir um
gjaldmiðil. Það er unnið að því að
Framhald á bls. 9
„Elskurnar mínar íslensku, hvers vegna
komið þið ekki strax um borð á
Evrópuskútuna? Ekkertað óttast, alltí
himnalagi og ótal aðrir vilja vera með
okkur. “
ar.
Fimmtudagur 17. ágúst 1989 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5