Þjóðviljinn - 18.08.1989, Side 6

Hafrannsóknastofnun hefur
lagt til umtalsverðan aflasam-
drátt á næsta ári. Lagt er til að
þorskaflinn á næsta ári verði
250.000 tonn, en áætlað er að
340.000 tonn veiðist í ár. Þá
leggur stofnunin einnig til að grá-
lúðuaflinn verði minnkaður um
helming á næstu tveimur árum,
eða úr 60.000 tonnum í ár í 30.000
tonn.
Eins og geta má nærri hefur
slíkur aflasamdráttur umtals-
verðan tekjumissi í för með sér
fyrir þjóðarbúið fari stjórnvöld í
einu og öllu eftir tillögunum.
Jafnframt myndi slíkur aflasam-
dráttur hafa áhrif á afkomu sjó-
mannastéttarinnar, útgerðar og
fiskvinnslu og íbúa þeirra byggð-
verðlitlar fisktegundir sem hent
er vegna þess að ekki er talið
borga sig að bera þær í land til
vinnslu renna stoðum undir það
að hráefnanýtingin í sjávarútveg-
inum sé ekki sem skyldi.
...einnig spurn-
ing um gæði
Á undanförnum árum hefur
Ríkismat sjávarafurða bent ítrek-
að á að aflamagnið eitt og sér
skipti ekki aðeins máli. Afkoma
sjávarútvegsins snúist einnig um
gæði þess hráefnis sem á land
berst til vinnslu og þar virðist víða
vera pottur brotinn.
Guðrún Hallgrímsdóttir, hjá
Ríkismati sjávarafurða, sagði í
Svart en ekki vonlaust
Tillögur Hafrannsóknastofnunar um aflasamdrátt á næsta ári - eitthvað sem allir
bjuggust við. Minnkun fiskiskipastólsins óhjákvæmileg. Hagræðing ogbætt nýting afla getur
vegið þungt upp á móti tekjutapinu
arlaga sem byggja afkomu sína
nær eingöngu á fiskveiðum. En
eins og svo oft áður kæmu áhrif
slíkrar aflaminnkunar til með að
ráðast af því hvemig á væri haldið
af hálfu stjórnvalda og hlutað-
eigandi aðila.
Að sögn Más Guðmunds-
sonar, efnahagsráðunauts fjár-
málaráðherra, er ljóst að slíkur
aflasamdráttur hefði í för með sér
fimm til 10 miljarða króna tekju-
tap í landsframleiðslunni.
- Gróft áætlað má gera ráð
fyrir því að þetta þýddi um eins til
tveggja miljarða króna tekjutap í
sköttum fyrir rikissjóð, sagði
Már, en hann vildi taka skýrt
fram að hér væri um mjög grófar
ágiskanir að ræða þar sem miðað
væri við að farið yrði eftir til-
lögum Hafrannsóknastofnunar í
hvívetna.
Aðspurður um áhrif slíks sam-
dráttar á afkomu fiskvinnslu og
jafnvel byggðarlaga, sagði Már
að áhrifin réðust af því hvernig
haldið v*ri á málum. - Það er
ljóst að það er engum akkur í því
að standa straum af kostnaði við
skip sem ekkert er fyrir að gera.
En hvort þetta þýddi að um líf og
dauða væri að tefla fyrir heil
byggðarlög, er ég ekki viss um,
sagði Már.
Hann benti á að víða mætti til
að mynda bregðast við aflasam-
drætti með hagræðingum og með
því að flytja til starfskraft og afla
á landi. I því sambandi nefndi
hann að á ísafjarðar- og Eyja-
fjarðarsvæðinu, sem líta mætti á
sem samfelld atvinnusvæði, væri
að öllum líkindum hægt að ná
fram meiri hagkvæmni með slík-
um tilfæringum.
- Þannig að með samgöngu-
bótum má sjálfsagt oft koma
þeirri auknu hagkvæmni við sem
þörf er á. Það er ekki endilega
víst að byggðastefnu sé best þjón-
að með því að hvert þorp hafi
sinn togara eða frystihús.
Eitthvað sem all-
ir máttu vita
Aldrei þessu vant hafa raddir
þeirra sem skella vilja skolla-
eyrum við samdráttartillögum
fiskifræðinga farið óvenju hljótt.
Minna virðist bera en oft áður á
þeim kokhraustu sjómönnum og
skipstjórum sem segja fiskifræði-
nga fara villa vega: „Út um allan
sjó er allt vaðandi í fiski“.
í þessu sambandi er athyglis-
vert að heyra sjónarmið odda-
manna sjómanna og útgerðar-
manna.
- Við stöndum frammi fyrir
því að afrakstur fiskistofnanna er
ekki meiri en þetta og það má til
sanns vegar færa að við máttum
reikna með frekari aflasamdrætti
en verið hefur. Ég er ekki sá bóg-
ur að ég treysti mér til þess að
vefengja þennan spádóm fiski-
fræðinganna, sagði Óskar Vig-
fússon, formaður Sjómanna-
sambands íslands í samtali við
blaðið.
Kristján Ragnarsson, formað-
ur Landsambands útgerðar-
manna, sagði í þessu tilefni að
tillögur Hafrannsóknastofnunar
um aflasamdrátt á næsta ári
kæmu sér engan veginn á óvart.
- í síðustu skýrslu stofnunarinn-
ar var bent á að þorskstofninn frá
1985 var undir meðaltali og 86- og
87-stofnarnir voru ekki nema um
helmingur af meðaltali. Af þessu
mátti hverjum sem vita vildi vera
ljóst að það var ekki bjart fra-
mundan.
Ég ætla mér ekki þá dul að fara
að rengja fiskifræðingana og það
er gjörsamlega út í hött þegar
menn láta sér niðurstöður af mæ-
lingum á stærð fiskistofna sem
vind um eyru þjóta, sagði Krist-
ján.
Kjaraskeröing og
fækkunfiski-
skipa óhjá-
kvæmileg
Öllum má vera ljóst að gangi
tillögur Hafrannsóknastofnunar
um aflasamdrátt eftir, þýðir það
umtalsverðan tekjusamdrátt,
ekki aðeins fyrir sjómannastétt-
ina heldur einnig aðra, sem og
þjóðarbúið í heild.
Óskar sagði að færu stjórnvöld
eftir tillögum Haf-
rannsóknastofnunar, þýddi það
hið minnsta tíu prósenta kjara-
skerðingu fyrir sjómenn sem
stunduðu botnfiskveiðar, og
munaði um minna eftir þann
samdrátt sem þegar hefði orðið.
- Gangi þessar tillögur Haf-
rannsóknastofnunar eftir, er deg-
inum Ijósara að um verulegan
missi er að ræða fyrir þjóðarbúið.
Aukinn samdráttur í fiskveiðum
bitnar vitanlega fyrst á sjó-
mönnum og útgerðinni og kemur
síðan við alla aðra, sagði Óskar.
Kristján Ragnarsson sagði að
sér þætti sýnt að þjóðin hefði ekki
efni á að daufheyrast við tillögum
um aflasamdrátt. - Ef við höld-
um áfram að veiða eins og ekkert
hafi í skorist, hefur það ekkert
annað í för með sér að það verður
mun sársaukafyllra að bregðast
við eftir eitt, tvö eða þrjú ár,
sagði Kristján.
- Aflasamdrátturinn hefði
hroðaleg áhrif á stöðu útgerðar-
innar. En þetta verða menn að
horfast í augu við. Það er vitan-
lega stjórnvalda að taka þær á-
kvarðanir sem gerðu útgerðinni
kleift að halda áfram velli. Án
sjávarútvegsins fáum við ekki
þrifist sem þjóð, sagði Kristján.
Það er samdóma álit þeirra
Kristjáns og Óskars að nærtæk-
asta ráðið til þess að bregðast við
aflasamdrættinum sé að minnka
fiskiskipaflotann, sem þeir segja
allt of stóran miðað við núver-
andi afrakstursgetu fiskistofn-
anna.
- Stjórnvöld verða að gera þær
ráðstafanir sem gagnast við að
flýta fyrir fækkun skipa, án þess
þó að fótunum sé endanlega
kippt undan útgerðinni, sagði
Kristján.
- Nú orðið taka sjálfsagt flestir
undir með okkur í Sjómanna-
sambandinu um að fiskiskipaflot-
inn sé alltof stór. Við höfum hald-
ið þessu lengi fram, eða síðan
1978. Þá var gerð samþykkt á
Sjómannasambandsþingi þar
sem varað var við frekari stækk-
un fiskiskipastólsins.
Því miður var ekki hlustað á
okkur þá. Menn réðust áfram í
skipasmíðar, skipakaup og bygg-
ingu frystihúsa. Það hefði betur
verið hlustað á okkur á sínum
tíma, því þá hefði eftirleikurinn
orðið stjórnvöldum auðveldari í
stað þess að standa nú frammi
fyrir áframhaldandi samdrætti í
veiðum, eða láta skeika að
sköpuðu og ganga frekar á of-
nýtta fiskistofna, sagði Óskar.
Kristján sagðist ómögulega
geta séð nein skynsamleg rök
fyrir því að aflasamdrátturinn
með öllum sínum afleiðingum
ætti ekki að koma til fram-
kvæmda vegna þess að hann
kæmi sér illa.
- Við getum verið alveg viss að
þá fáum við þetta í bakið seinna
af tvöföldum þunga, sagði Krist-
ján.
Ekki bara spurn-
ing um magn ...
íslenskur sjávarútvegur hefur
löngum haft það orðspor á sér að
þar hirtu menn eyrinn en köstuðu
krónunni. í þessu sambandi hef-
ur mörgum orðið tíðrætt um að
æðsta lífsreglan í sjávarútvegnum
hafi verið aflamagn en minna hafi
verið horft í gæði. Þannig hefur
því til dæmis stundum verið
hreyft að hlutaskiptakerfið sé því
valdandi að ekki hafi tekist að fá
sjómenn og útgerðarmenn til að
huga að bættri meðferð og nýt-
ingu afla. Talið hafi verið mest
um vert að bera sem mestan afla á
land, ellegar aðeins verðmætasta
hluta hans, sem sagt ásóknin í
stundargróða hafi villt mönnum
sýn við að horfa lengra fram á
veginn. Fregnir um smáfiska-
dráp, lifur og hrogn og slóg sem
skolað var út um lensportið og
samtali við blaðið að á tímum afl-
asamdráttar snúist málið fyrst og
fremst um það að ná meiri verð-
mætum út úr afla með mun betri
nýtingu og meðferð hans. - Þetta
er mergurinn málsins og þar eru
snertifletirnir milli fiskveiða-
stjórnunar og gæðamats sjávar-
afurða, sagði Guðrún.
Guðrún sagði að Ríkismatið
hefði til dæmis bent ítrekað á
ýmsa þætti sem betur mættu fara í
sambandi við veiðar og meðferð
afla, sem skilað gætu þjóðarbú-
inu umtalsverðum tekjum.
Á það hefur verið bent af hálfu
Ríkismatsins að umtalsverð verð-
mæti fari forgörðum sökum
rangrar meðferðar á afla. - Við
höfum til að mynda bent á þá
sóun verðmæta sem á sér stað við
netaveiðarnar við suðvesturhorn
landsins. Þessar veiðar eru mjög
háðar dutlungum veðurguðanna
og heilmikil verðmæti fara for-
görðum viö það að net liggja í sjó
tvo sólarhringa, að ekki sé talað
um lengri tíma, vegna þess að
ekki gefi á sjó, sagði Guðrún.
Hún sagði að eitt þeirra atriða
sem væri nokkur þyrnir í augum
Ríkismatsins er að 40% af þorsk-
afla togaranna væri tekinn yfir
sumarmánuðina, júní, júlí og ág-
úst, á þeim tíma þegar fiskurinn
er hvað viðkvæmastur. Þar við
bættist þegar komið væri í land
með aflann til vinnslu væri
jafnvel reyndasta og hæfasta
starfsfólkið í vinnslunni í sumar-
leyfum og meginuppistaðan af
starfskraftinum væri óreynt eða
h'tt þjálfað afleysingafólk.
Samkvæmt mati Ríkismats'sjá-
varafurða, má gera ráð fyrir því
að fátt geti fært sjávarútveginum
og þar með þjóðarbúinu meiri
verðmætaaukningu miðað við til-
kostnað en bætt meðferð afla.
Gera má ráð fyrir því að gæðak-
ostnaður í íslenskum sjávarútvegi
nemi ekki lægri upphæð en 20%
af söluverðmæti sjávarafurða,
sem gæti í ár numið milli átta til 10
miljörðum króna. Takist að
lækka þennan kostnað á fjórum
árum, sem Ríkismatið telur vel
gerlegt leggist allir á eitt, gæti það
gefið vel á fimmta miljarð króna í
hagnað á ári, eða sem samsvarar
um helmingi af því tekjutapi sem
þjóðarbúið gæti hæglega orðið
fyrir á næsta ári komi tillögur
Hafrannsóknastofnunar um sam-
drátt í veiðum til framkvæmda.
Það munar um minna!
-rk
MEÐALTALS ÞORSKAFLI
SKUTTOGARA EFTIR
T0NN MÁNUÐUMÁRIN 1983^ 1987
30 000

6000- 0- 1 ! U- - 1 fttí 1 +- s_ L . i\ l j
mánjoir
Á myndinni er sýndur meðaltalsþorskafli togaraflotans eftir mánuðum
á árabilinu 1983-1987. Eins og sést greinilega er stór hluti hans
veiddur yfir sumarmánuðina, júní, júlí og ágúst, einmitt þegar erfiðast
er um vik í fiskvinnslunni að viðhalda fiskgæðum. -Mynd Fréttabréf
Ftíkismats sjávarafurða.
6 SIÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 18. ágúst 1989