Þjóðviljinn - 18.08.1989, Síða 7

AÐ UTAN
DAGUR
ÞORLEIFSSON
Að Hamasið
Assad Sýrlandsforseti eyddi borg í ríki sínu og drapfólk í
tugþúsundatali til að bœla niður uppreisn stjórnarandstöðu.
Sama sið viðhefur hann gegn kristnum mönnum í Líbanon,
eftir að þeir risu gegn her hans þar
vf stríði allra gegn öllum, eða
ví sem næst, sem geisað hefur í
Líbanon f 14 ár, hófst enn einn
þátturinn um miðjan mars þ.á.
Þar eigast við annarsvegar
kristnir Líbanar, sem um þessar
mundir eru sameinaðri en lengst-
um áður, og hinsvegar Sýrlend-
ingar og þeir Líbanar, sem eru
bandamenn þeirra eins og sakir
standa, en helstir í þeirri fylkingu
eru Drúsar og sjítar. Amalsjítar
hafa lengi verið bandamenn Sýr-
lendinga og einnig Hizbollah,
samtök sem barist hafa af
grimmd við Amal um forustuna
fyrir Líbanonssjftum, munu hafa
lagt til lið í þetta andkristna
bandalag.
Viðureign þessi hefur hingað
til að mestu verið kyrrstöðuhern-
aður og aðallega á þann veg að
stríðsaðilar hafa skotið sprengi-
kúlum og eldflaugum á stöðvar
hvors annars og þó einkum íbúð-
arhverfi í Beirút. Stórskotalið
Sýrlendinga og bandamanna
þeirra hefur þannig hamrað með
litlum hvíldum á austurborginni í
Beirút, þar sem kristnir menn
búa, en íslamski vesturbærinn
þar hefur fengið yfir sig stórskot-
ahn'ð frá þeim kristnu. Þar að
auki hafa stóru byssurnar stund-
um verið stilltar á þorp í héruðum
í kring, allt austur í Bekaadal.
Aoun vill
Sýrlandsher burt
Yfir 500 Líbanar, flestir
óbreyttir borgarar, hafa verið
drepnir í þessum þætti stríðsins
og miklu fleiri verið særðir og
limlestir. Mesta hviðan á því
tímabili til þessa stóð yfir dagana
10.-13. þ.m. og voru þá yfir 100
manns drepnir og yfir 450 særðir
og limlestir.
Viðleitni af hálfu Arababand-
alagsins til að koma á vopnahléi
hefur ekki borið árangur og hvor-
ugur stríðsaðila lætur nokkurn
bilbug á sér finna. Michel Aoun
generalmajór, herstjóri og
stjórnarformaður kristinna Líb-
ana, segir að hans menn muni
ekki af láta fyrr en þeir hafi rekið
sýrlenska herinn úr landi. í her
Aouns eru um 15,000 manns og
er það lið sagt vel þjálfað og
harðsnúið. Það berst af hörku ör-
væntingarinnar, því að beri and-
stæðingar þeirra hærri hlut má
búast við fjöldamorðum á
kristnum landsmönnum, miðað
við fyrri reynslu úr stríðinu. En
þeir kristnu eiga við ofurefli að
etja. í sýrlenska hemum í Líban-
on eru yfir 30,000 manns og þar
við bætist lið innlendra banda-
manna Sýrlendinga.
íslamsbrœðralag
Eðlilegt er að í þessu sambandi
beinist athygiin að Hafez al-
Assad Sýrlandsforseta. í s.l. tæpa
tvo áratugi hefur hann verið einn
áhrifamestu stjómmálamanna í
Austurlöndum nær og fáir ef
nokkrir þeirra hafa haldið betur á
spilunum í pólitíkinni en hann. í
þeim leik hefur hann einskis svif-
ist. Maður að nafni Thomas L.
Friedman, sem um skeið var
fréttamaður fyrir Miðjarðarhafs-
botni fyrir bandaríska blaðið
New York Times, segir hann
spila eftir „Hamareglum".
Sú saga er til þeirrar nafngiftar
að norðanvert í Sýrlandi er borg
að nafni Hama. Þar var aðalvígi
Sýrlandsdeildar íslamska bræðr-
alagsins svokallaða. í þeim fé-
lagsskap em bókstafstrúaðir
múslímar, um margt á svipaðri
línu og íransklerkar og sumir mu-
jahideen í Afganistan. Bræðra-
lagsmenn þessir em ósættanlegir
fjandmenn Assads, þar eð hann
er Alavíti, af trúflokki sem að
mati „rétttrúaðra" múslíma er
ekki íslamskur og meira að segja
talinn hafa fallið frá trúnni. Sam-
kvæmt lögmáli íslams eru þeir
sem leyfa sér slíkt réttdræpir og
auðvitað tekur út yfir að mati
þeirra „rétttrúuðu“ ef þesskonar
mannskapur tekur stjórn í ísl-
ömsku landi.
Blóðbaðið í Hama
í upphafi þessa áratugar vom
veður öll válynd í sýrlenskum
stjórnmálum og gekk ekki á öðm
en morðtilræðum og hrannvíg-
um. Áttust þar við stuðnings-
menn Assadstjórnar og liðsmenn
íslamsbræðralags. Þetta náði há-
marki í febr. 1982, er bræðralagið
hóf uppreisn í Hama. Assad
sendi herinn gegn borginni og
braut uppreisnina á bak aftur
með með því að brjóta borgina, í
orðanna bókstaflegu merkingu.
Herinn jafnaði miðborgina við
jörðu með stórskotatækjum og
jarðýtum og drap á að giska um
20.000 manns. Á nokkmm
dögum voru þar drepnar um 40
sinnum fleiri manneskjur en látið
hafa lífið í allri intifödu Palestínu-
manna á Vesturbakka og í Gaza,
er staðið hefur yfir hátt á annað
ár.
Samt fengu fjöldamorðin í
Hama litla umfjöllun í heims-
pressunni. Fréttamenn hennar
eru ekki út um allar þorpagmndir
þarlendis eins og í ísrael og á
svæðum hersetnum af því, og þar
að auki var ekki talið að atburð-
irnir í Hama hefðu heimspólit-
íska þýðingu. Ekki verður þó sagt
að Sýrlandsstjórn hafi reynt að
láta þetta fara leynt, a.m.k. ekki
innanlands. Tilgangur hennar
með því að eyða borg fyrir sjálfri
sér var í fyrsta iagi að greiða ís-
lamsbræðalagi rothögg og í öðru
lagi átti þetta að verða lands-
mönnum yfirleitt til viðvömnar.
Þetta fór eins og til var ætlast.
íslamsbræðralag hefur ekki borið
sitt barr í Sýrlandi síðan og ekki
hefur farið mikið fyrir annarri
andstöðu gegn stjóminni.
1 Að spila samkvæmt Hamaregl-
um þýðir einfaldlega að einskis er
svifist, að allar reglur viðvíkjandi
stjórnmála- og milliríkjasam-
skiptum, mannúð og siðferði
skuli purkunarlaust brotnar, að
því tilskildu að sæmilegar líkur
séu á að maður komist upp með
það.
Gnostík í íslömsku
gervi
Assad Sýrlandsforseti hefur
þrásinnis sýnt að í þesskonar leik
standa fáir honum á sporði. Ein-
ræðisherra þessi, sem nú er um
sextugt, er sem fyrr segir af trú-
flokki Alavíta, sem einkum býr í
fjallahémðunum upp af strönd
landsins. Alavítar munu upphaf-
lega sprottnir af þeirri grein sjíta
er ýmist er nefnd Ísmailítar eða
sjöímamasinnar. Eitt það sér-
kennilegasta við sið Alavíta er að
þeir hafa gert Ali, tengdason Mú-
hameðs spámanns er í sérstökum
hávegum er hafður með sjítum,
að guði í stað Allah. Trúarjátn-
ingu íslams hafa Alavítar t.d.
snúið upp á Ali og hafa hana svo:
Enginn er guð nema Ali og Mú-
hameð er spámaður hans. Að
öðm leyti er í alavítasið saman-
komið mikið úr trúarbrögðum
þeim ýmsum, er fólk þar um slóð-
ir játaði fyrir tíð íslams, einkum
guðvísi (gnostík), sem mikilli út-
breiðslu náði í fornöld og atti
kappi við kristnina.
Enda þótt Alavítar séu í flesta
lagi aðeins um 12 af hundraði
landsmanna (samkvæmt sumum
bókum aðeins um sjö af hundr-
aði) höfðu þeir er landið varð
sjálfstætt riki náð tangarhaldi á
hernum, og í Sýrlandi - líkt og í
flestum öðmm þriðjaheims-
löndum - á það við sem vitur
maður sagði að hið pólitíska vald
sprettur fram úr byssuhlaupinu. í
gegnum herinn náðu Alavítar
smámsaman æðstu völdum í
landinu og 1970 varð Assad,
sonur fátæks smábónda, hæstráð-
andi þess til sjós og lands.
Útsmogið
valdatafl
Vegna fámennis síns er Alaví-
tum ljóst að þeir standa tæpt og
meginmarkmiðið á bak við stefnu
Assads, bæði í innanríkis- og
utanríkismálum, hefur verið og
er að tryggja þá í valdasessi.
Hann fékk með „fortölum"
æðstu klerka súnníta í landinu til
að lýsa því yfir, að Alavítar væm
sanntrúaðir múslímar, og reynir
að blíðka súnníta með því að hafa
menn úr forustuhópi þeirra í
valdakjarnanum. Hann hefur og
að foraum sið reynt að tryggja sér
hollustu súnníta með mægðum,
þannig á bróðir hans Rifaat, sem
miklu ræður með honum, fjórar
konur, tvær alavískar og tvær
súnnískar. Auk hersins era stöðu
valdakjarnans til tryggingar
leyniþjónustustofnanir, með af-
brigðum harðsnúnar og snjallar
taldar, þaulskipulagður ríkis-
flokkur og samtök af ýmsu tagi
(æskulýðs-, stúdenta-, bænda-,
kvenna-, verkalýðs- o.fl.) honum
nátengd.
Til þess að draga athyglina frá
Alavítum sem trúvillingum og
fráföllnum, sem þeir em að mati
súnníta, leggur Assad ofurá-
herslu á arabíska þjóðemis-
hyggju, og þannig er til komin
harðh'nustefnu hans gagnvart ís-
rael. í utanríkismálastefnu
Assadstjórnarinnar hafa afskipti
hennar af Líbanon verið megin-
atriðið frá því um miðjan s.l. ára-
tug. Assad stefnir ef til vill að
innlimun Líbanons (sem að mati
Sýrlendinga ætti með réttu að
vera hluti lands þeirra) og a.m.k.
er hann staðráðinn í að hindra að
þar komist til valda sterk stjórn,
sem gæti átt það til að fara eigin
leiðir í utanríkismálum, hvort
sem Sýrlendingum líkaði betur
eða verr. Hlutdeild Sýrlendinga í
Líbanonsstríðinu hefur því alltaf
verið sú, að koma í veg fyrir að
nokkur hinna ýmsu stríðsaðila
ynni algeran sigur. Þeir skámst
upphaflega í leikinn þar til að
hindra að Palestínumenn si-
gruðust á kristnum Líbönum og
stóðu að líkindum á bak við
morðin á Kamal Jumblatt, leið-
toga Líbanons-Drúsa, 1976 og á
Bashir Gemayel, leiðtoga líban-
skra falangista (sem mest fylgi
hafa meðal stærsta kristna trú: -
flokksins í Líbanon, Maroníta)
1982. Þessir vom báðir kröftugir
foringjar og taldir hafa vissa
möguleika á að sigrast á andstæð-
ingum sínum í borgarastriðinu og
sameina Líbanon undir einni
stjórn á ný.
Beirút - önnur
Hama?
Nú þegar nýr „sterkur maður“,
Aoun, hefur tekið fomstuna fyrir
kristnum Líbönum (og meira að
segja náð nokkru fylgi meðal þar-
lendra súnníta, sem illan bifur
hafa á sýrlensku alavítastjóm-
inni), er reynt að brjóta niður
viðnámsþrótt liðs hans með því
að brjóta austurbæinn í Beirút.
Þótt það hafi í för með sér að
íslamski vesturbærinn sé einnig
molaður niður, stendur Assad
líklega á sama um það. Afstaða
hans til annarra stríðsaðila í Lí-
banon er trúlega á þá leið, að þar
eigist við þeir einir sem hann
hirði aldrei þó að drepist.
Almennt er talið að Assad-
stjórnin sé einn áhrifamesti aði-
linn á bakvið hryðjuverk ýmissa
palestínskra og líbanskra hópa
o.fl. En Assad hefur sloppið fur-
ðanlega við áfellisdóma út af því.
Hann hefur lengi notið stuðnings
Sovétríkjanna og aldrei komið
sér fullkomlega út úr húsi hjá
Vestrinu. Persónuleiki hans
sjálfs á áreiðanlega sinn þátt í
þessu. Hann er hógvær og yfir-
lætislaus, næstum feimnislegur, í
framkomu, alltaf óaðfinnanlega
klæddur á vestræna vísu og
minnir í útliti einna helst á fransk-
an eða enskan hefðarmann. Svo-
leiðis nokkuð skiptir miklu á
sjónvarpsöld. í samanburði við
hann er Gaddafi Líbíuforingi
flumbra og álappalegur klaufi.
Áðumefndur Friedman ráð-
leggur vesturlandamönnum að
hafa í huga, að í Austurlöndum
nær sé Assad ekki sá eini er hafi
Hamareglur í heiðri, heldur gildi
þær í pólitíkinni þar yfirleitt. Það
sé rétt að muna viðvíkjandi gísl-
unum í Líbanon. Sjítar þeir, er
hafa þá í haldi, muni myrða þá
eftir því sem þeir telji sér henta,
eins og raunar þegar hefur sýnt
sig. ísraelar gætu hinsvegar ekki
svarað með því að myrða líb-
anska sjítasjeikinn, sem þeir tóku
traustataki á dögunum. Þrátt
fyrir búsetu sína í Asíu em ísrael-
ar í raun taldir til Evrópu- og
vesturlandamanna, sem sam-
kvæmt almenningsálitinu í
heiminum nú á dögum geta af sið-
ferðilegum ástæðum ekki látið
það eftir séð að spila eftir Hama-
reglum.
Föstudagur 18. ágúst 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 7