Þjóðviljinn - 23.08.1989, Blaðsíða 5
Bækur
Ættarsaga Reyni staðarmanna
Jón Sigurðsson, alþingismaður
og bóndi á Reynistað, var lands-
þekktur maður. Komu þar bæði
til umfangsmikil þjóðmálastörf
hans og margvísleg félagsmála-
þátttaka heima í héraði. Hann
var einn af ötulustu frumk vöðlum
að stofnun Sögufélags Skagfirð-
inga og vann því frá upphafi allt
er hann mátti. Og þar munaði
sannarlega um mannsliðið.
Á s.l. ári voru 100 ár liðin frá
fæðingu Jóns á Reynistað, en
hann var fæddur 13. mars, 1888.
Sögufélagið ákvað að heiðra
minningu Jóns með útgáfu
þeirrar bókar.sem hér er vakin
athygli á. Nefnist hún Ættir og
óðal- frásagnir Jóns á Reynistað.
Petta er ættarsaga, sem Jón hóf
að rita upp úr 1940. Er þar eink-
um rakin saga forfeðra hans allt
frá síðari hluta 18. aldar.
Bókin hefst á heiðurslista og
eru þar skráð 500 nöfn manna og
stofnana. Þá kemur stuttur for-
máli eftir Hjalta Pálsson, bóka-
vörð. Síðan aldarminning Jóns á
Reynistað, rituð af sr. Gunnari
Gfslasyni, vini og samstarfs-
manni Jóns um árabil. Hefur ekki
áður, á gleggri og greinarbetri
hátt, verið ritað um ævi Jóns, hin
margháttuðu félagsmálastörf
hans, búsýslu og heimilishætti á
Reynistað.
Frásöguþættir Jóns fjalla eink-
um um forfeður hans í föðurætt,
en ættina rekur hann til
Sveinbjarnar nokkurs er bjó í
Stóru-Gröf á Langholti á fyrri
hluta 18. aldar. Börn Sveinbjarn-
ar voru tvö: Kristín og Ásgrímur.
Segir nokkuð frá þeim báðum.
Kristín giftist Þorleifi Þorleifssyni
bónda á Skarðsá í Sæmundarhlíð
og er barna þeirra getið. Ásgrím-
ur var um skeið bóndi og ráðs-
maður á Hólum í Hjaltadal.
Fluttist síðan að Flugumýri og
loks að Frostastöðum, þar sem
hann bjó upp frá því. Kona Ás-
gríms var Guðríður Guðmunds-
dóttir. Áttu þau einn son, Hall.
Bjó hann lengstaf í Geldinga-
holti, sem hann keypti er jarð-
eignir Hólastóls voru boðnar upp
1802. Bjó Hallur lengi í Gelding-
aholti við góð efni og umsvif ým-
iss konar. Alls átti Hallur 16 börn
með konum sínum tveimur. Ritar
Jón sérstaka þætti um níu þeirra,
auk þáttar um Sigurð Jónsson,
hreppstjóra í Krossanesi. En því
kemur Sigurður inn í þessar frá-
sagnir að þau hjón voru fóstur-
foreldrar afa Jóns á Reynistað,
sr. Jóns Hallssonar. Síðan getur
að nokkru tengdaforeldra sr.
Jóns, en að því búnu hefst þáttur
um þann merka klerk sr. Jón
Hallsson. Sr. Jón byrjaði sinn
prestskap á Felli í Sléttuhlíð. Þá í
Goðdölum í Vesturdal, síðan á
Miklabæ í Blönduhlíð og loks í
Glaumbæ á Langholti. Lengi
prófastur í Skagafirði. Er sr. Jón
lét af embættisstörfum flutti hann
til Sauðárkróks og andaðist þar í
hárri elli.
Séra Jón Hallsson var mikill
merkismaður á marga grein.
Auðsæll og umsvifamikill héraðs-
höfðingi. Hjálpsamur við þá, er
höllum fæti stóðu. Glæsimenni í
sjón. Hagmæltur gleðimaður.
Hestfær í besta lagi. Enginn óvin-
ur kvenna. Vínmaður í hófi.
Reglusamur um alla embættis-
færslu. Frá þessum afa sínum
greinir Jón á Reynistað ítarlega
og dregur hvorki dul á kosti hans
né bresti.
Hefur nú að segja frá Sigurði
syni sr. Jóns Hallssonar og föður
Jóns á Reynistað. Sigurður fór til
Vesturheims árið 1874, þá 26 ára
gamall. Vestra dvaldist hann í 9
ár. Kom þá heim en hugðist fara
aftur vestur innan skamms. Það
réðist þó á annan veg. Hann
kvæntist Sigríði Jónsdóttur
bónda í Djúpadal í Blönduhlíð.
Hófu þau búskap á Reynistað og
bjuggu þar til æviloka.
Signður frá Djúpadal var mikil
myndar- og gæðakona, jafnt í
sjón sem raun. Vel menntuð að
þeirrar tíðar hætti. Hafði numið
við kvennaskóla Skagfirðinga,
fyrst að Ási í Hegranesi og síðan á
Hjaltastöðum í Blönduhlíð hjá
Elínu Eggertsdóttur Briem. Fór
síðan til Danmerkur ásamt Elínu
Briem og stunduðu þær nám við
Kennaraskóla í Kaupmanna-
höfn. En ekki lét Sigríður þar við
sitja, heldur brá sér til Sjálands
og lærði þar mjólkurmeðferð,
smjör- og ostagerð. Heim komin
kenndi hún við Kvennaskólann á
Ytri-Ey á Skagaströnd en
leiðbeindi á sumrin um meðferð
mjólkurvara. Eftir að hún tók við
búsforráðum á Reynistað tók
hún ungar stúlkur inn á heimilið
og kenndi þeim saumaskap og
matreiðslu.
Sigurður á Reynistað var frem-
ur fhaldssamur að eðlisfari og
ógjarnt að rasa um ráð fram.
Gerðist þó jafnan ötull áhuga-
maður um allar nýjungar er hann
hafði sannfærst um að þær horfðu
til framfara. Þættirnir um sr. Jón
Hallsson og Sigurð son hans eru
burðarásar bókarinnar. Báðir
ákaflega fróðlegir og skemmti-
legir í senn. - Loks er svo stuttur
Jón Sigurðsson Reynistað
kafli, þar sem bókarhöfundur
greinir frá ýmsum æskuminning-
um sínum. - Fjölmargar myndir
prýða bókina.
Það var mikið nytsemdarverk
hjá Sögufélagi Skagfirðinga að
gefa út þessa bók. Hún er á allan
hátt vel úr garði gerð, bæði hið
innra og ytra. - mhg
SKÁK
Fimm skákmenn efstir á
heimsbikarmótinu í Skellefteá
Ótrúlegt klúöur Kasparovs gegn Tal
Þótt Garrí Kasparov sé nú ef-
stur við fimmta mann á heimsbik-
armótinu í Skellefteá í Svíþjóð
hefur hann ekki mikla ástæðu til
að vera ánægður með gengi sitt.
Þrívegis hefur hann misst
auðunnar stöður niður í jafntefli
og þetta er greinilega farið að
angra hann, sjálfstraustið hefur
bilað sem sést á því að í 8. umferð
sætti han sig við jafntefli með
hvítu í aðeins 17 leikjum gegn
Valeri Salov.
Karpov og Hubner sluppu fyrir
horn í annarri og fjórðu umferð
er þeir mættu Kasparov og í sjö-
undu umferð mætti Garrí töfra-
manninum frá Riga, Mikhael
Tal. Leiknir hafa verið 32 leikir
þegar hér er komið sögu. Kaspar-
ov er í vægu tímahraki:
8
7
6
5
4
3
2
1
Einfaldast er 33. Bd5 Bxb2 34.
Dxb7 Bf6 35. g3 og hvíta staðan
er auðunnin. En Kasparov gerist
of veiðibráður og leikur af sér bi-
skupnum:
33. Dxb7?? Ddl+
34. Kh2 Dd6+!
- biskupinn féll en staða Kaspar-
ovs var það góð að hann tefldi
þessa stöðu uppá vinning. Varð
þó að sætta sig við skiptan hlut
eftir 60 leiki.
f skákum sínum við Andersson
og Sax í fimmtu og sjöttu umferð
var Kasparov með betra tafl
a b c d e f g h
Kasparov - Tal
lengst af en jafntefli varð þó nið-
urstaðan.
Úrslit í Skellefteá frá og með
fimmtu umferð hafa orðið þessi:
5. umferð: Ehlvest vann Korts-
noj og Short vann Salov. Jafntefli
gerðu Seirawan og Ribli, Nunn
og Karpov, Portisch og Hubner,
Vaganian og Nikolic, Sax og Tal,
Kasparov og Andersson.
6. umferð: Húbner vann Nunn,
Karpov vann Ehlvest og Korts-
noj vann Vaganian. Jafntefli
gerðu Tal og Ribli, Sax og Kasp-
arov, Andersson og Salov, Short
og Portisch, Vaganian og Nikol-
ic.
7. umferð: Salov vann Sax og
Ehlvest vann Húbner. Jafntefli
gerðu Kasparov og Tal, Vagani-
an og Karpov, Portisch og
Andersson, Nunn og Short, Ribli
og Nikolic. Skák Seirawans og
Kortsnojs fór í bið og er staðan
jafnteflisleg.
8. umferð: Karpov vann Seiraw-
an, Portisch vann Sax og Anders-
son vann Nunn. Jafntefli gerðu
Kasparov og Salov, Short og
Ehlvest, Húbner og Vaganian,
Kortsnoj og Ribli. Skák Tals og
Nikolics var frestað vegna
veikinda Tals. Óvíst er hvort Tal
getur haldið áfram þátttöku sinni
en hann varð alvarlega veikur í
vetur og var meðvitundarlaus um
langt skeið.
Staðan á mótinu er þessi: 1.-5.
Kasparov, Karpov, Ehlvest, Sal-
ov og Portisch 5 v. 6.-7. Short og
Andersson 4 1/2 v. 8. Hiibner 4 v.
9. Nikolic 3 1/2 v + frestuð skák.
10. Ribli 3 1/2 v. 11.-12. Tal og
Seirawan 3 v. + frestuð/ biðskák.
13.-15. Nunn, Vaganian og Sax 3
v. 16. Kortsnoj 2 v. + biðskák.
Vitaskuld hafa margar bráð-
skemmtilegar skákir litið dagsins
ljós sem eðlilegt er þegar slíkir
snillingar eru á ferðinni. Þó er
mikill munur á því hvað menn
leggja af mörkum til skáklistar-
innar. Ribli, Nunn og Sax eru yf-
irleitt fljótir úr skáksalnum eftir
örstutt jafntefli. Ömurlegt er að
horfa uppá John Nunn þröngva
uppá menn eftirfarandi jafntefli:
1. e4 e5 2. RO Rc6 3. Bb5 a6 4.
Ba4 Rf6 5. 0-0 Be7 6. Hel b5 7.
Bb3 d6 8. c3 0-0 9. h3 Bb7 10. d4
He8 11. Rg5 Hf8 12. Rf3 He8 13.
Rg5 Hf8 14. Rf3.
Viktor Kortsnoj situr á botnin-
um en skákir hans hafa verið
bráðskemmtilegar og eru honum
til mikils sóma. Viðureign hans
við Jaan Ehlvest verður tekin til
meðferðar hér. Þar er einnig á
ferðinni litríkur persónuleiki.
Hann' er undir áhrifum landa síns
Keresar og virðist ætla að verða
verðugur arftaki hans. Það er at-
hyglisvert að Ehlvest hefur unnið
allar sínar skákir gegn franskri
vörn og sigurinn yfir Kortsnoj var
afar stflhreinn. Kortsnoj beitir
Rubinstein-afbrigðinu svokall-
aða en fær brátt þrönga og erfiða
stöðu. Yfirleitt lætur honum vel
að verjast undir slíkum kringum-
stæðum en á fá svör gegn mark-
vissri taflmennsku Ehlvest sem
byrjar á því að negla niður
drottningarvænginn, 20. b4 og
kemur síðan riddurunum sínum
haganlega fyrir. Kortsnoj skiptir
upp á c5 en við það veikjast varn-
ir hans á kóngsvængnum og hvít-
ur fær góð sóknarfæri. í 34. leik
verður Kortsnoj á alvarleg
skyssa. Best er 34. ... h6ogsvart-
ur getur enn varist en hann leyfir
h-peðinu að þeysa til h6. Eftir 42
leiki standa öll spjót að Kortsnoj.
42. ... Del er auðvitað afleikur
en staðan er töpuð og lokahnykk-
urinn er einfaldur og snotur. H-
peðið ræður úrslitum:
Ehlvest -Kortsnoj
Frönsk vörn
1. e4 e6 22.
2. d4 d5 23.
3. Rc3 Rf6 24.
4. Bg5 dxe4 25.
5. Rxe4 Be7 26.
6. Bxf6 gxf6 27.
7. Bc4 a6 28.
8. a4 b6 29.
9. Rf3 Bb7 30.
10. De2 c6 31.
11. 0-0 Rd7 32.
12. Hadl Dc7 33.
13. Hfel o-o 34.
14. De3 Kh8 35.
15. Rg3 Hg8 36.
16. Rh5 Rf8 37.
17. Bfl b5 38.
18. axb5 axbS 39.
19. c3 Had8 40.
20. b4 Hd5 41.
21. Rg3 Rg6 42.
Hal Hdd8
Re4 Ha8
Rc5 Hxal
Hxal Ha8
Hxa8+ Bxa8
g3 Bb7
Rd2 Bc8
Bg2f5
Df3 Bxc5
bxc5 Bd7
h4 Kg7
h5 Re7
De3f6
h6+ Kf7
c4 f4
Dd3 Rg6
cxb5 cxb5
Re4 fxg3
Rd6+ Ke7
fxg3 Da5
Kh2 Del
a b c d e f g h
43. Dxg6!
- og Kortsnoj gafst upp. 43.
...gxh6 er svarað með 44. h7 og
peðið verður að drottningu.
Langt hlé verður nú gert á mót-
inu og fer 9. umferð fram föstu-
daginn 15. september.
Miðvikudagur 23. ágúst 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5