Þjóðviljinn - 25.08.1989, Side 4
Sigurbjörn Magnússon, stjórnarformaður LÍN, er á beininu
Varla komist
hjá pólitísku
bragði af
svona málum
Sigurbjörn Magnússon er stjórnarformaður Lánasjóðs
íslenskra námsmanna. Eftir að Svavar Gestsson varð
menntamálaráðherra hafa komið upp ýmis mál sem
varða samskipti Sigurbjörns við ráðherrann. Hann hefur
verið óspar á gagnrýni á stefnu núverandi
menntamálaráðherra og nú síðast neitar hann að
hækka námslánin nema frá ráðherra komi skýr skrif leg
fyrirmæli þar að lútandi. Sigurbjörn er á beininu í dag og
fyrst spurður að því hver sé æðsti yf irmaður Lánasjóðs-
ins, hann eða menntamálaráðherra?
Það er menntamálaráðherra.
Telur þú þér þá ekki skylt að
fara að fyrirmælum hans?
Jú, og ég hef nú gert það þegar
þau hafa legið fyrir. Að visu er ég
sem stjórnarmaður í Lánasjóðn-
um æðsti yfirmaður þeirrar stofn-
unar og tek allar ákvarðanir varð-
andi hana. En það er auðvitað
menntamálaráðherra sem ber
hina pólitísku ábyrgð á starfsemi
sjóðsins og varðandi stærri á -
kvarðanir sem mér hefur þótt vafa-
samt að taka hef ég lýst minni
afstöðu. Menntamálaráðherra
hefur síðan tekið af skarið og ég
framkvæmt hans ákvarðanir. Ég
get nefnt sem dæmi þessa hækk-
un sem deilt er um. Þetta er
hækkun umfram vísitölu sem
Svavar tók ákvörðun um. Hún
kom til framkvæmda að hluta til
1. mars s.l. Á þeim tíma taldi ég
ekki raunhæft að framkvæma
þessa hækkun og efaðist um fjár-
hagsforsendur hennar. Auk þess
taldi ég þáverandi framfærsluvið-
miðun viðunandi. Þá tók Svavar
af skarið og ákvað hækkunina
með reglugerð og í framhaldi af
því kom hún til framkvæmda.
Þarf ráðherra þá að setja nýja
reglugerð vilji hann að stjórn
| sjóðsins fari að hans fyrirmæl-
um?
Það hefur nú ekki alltaf þurft
reglugerð til. Þegar Svavar
óskaði eftir að sjóðurinn breytti
reglum um tekjutillitið, þ.e yki
þá upphæð af tekjum náms-
manna sem dragast frá námslán-
inu, þá gerði hann það bara með
bréfi og reglum sjóðsins var
breytt í kjölfar þess. Nú óska ég
einnig eftir skriflegum fyrirmæl-
um frá ráðherra.
Hefur þú hingað til ekki farið
eftir öðru en skriflegum fyrir-
mælum?
Nei, það má eiginlega segja
það. Við höfum ákveðnar úthlut-
unarreglur sem menntamálaráð-
herra þarf að staðfesta skriflega
og vegna þeirrar stöðu sem nú er
uppi höfum við óskað eftir því að
aðrar stórar ákvarðanir séu einn-
ig kynntar formlega. Ég sit ekki á
reglulegum fundum með Svavari
Gestssyni.
Hafa pólitískar skoðanir þínar
þá áhrif á afstöðu þína gagnvart
menntamálaráðherra?
Ég mundi ekki segja það í
þessu tilviki. Auðvitað höfum við
ólíkar pólitískar skoðanir en ég lít
á mig fyrst og fremst sem ábyrgan
yfirmann stofnunar og ég er að
gera mönnum ljóst að mikill vafi
leikur á því að peningar séu fyrir
hendi til að framkvæma ákvarð-
anir ráðherra. Ég vil sem yfir-
maður Lánasjóðsins fá alveg
haldbærar yfirlýsingar, annað
hvort frá honum eða fjármála-
ráðherra, um að fjárþörf sjóðsins
verði mætt.
Nú hefur menntamálaráðherra
ítrekað farið fram á það að þú
segir af þér. Telur þú þér ekki
bera neina skyldu til þess að
verða við því í ýósi þessara tregu
samskipta?
Mér ber auðvitað ekki að víkja
þar sem ég er skipaður til fjög-
urra ára. Eg hef hins vegar lýst
því yfir við hann að ég sé í sjálfu
sér ekki andvígur því að héma
sitji fulltrúar viðkomandi
menntamálaráðherra á hverjum
tíma. En þá vil ég að lögum um
skipun stjórnarinnar verði breytt
þannig að skipun fulltrúa stjórn-
arinnar ráðist af setu hverrar
ríkisstjómar. Ef ég færi frá
núna og Svavar skipaði Alþýðu-
bandalagsmenn í stjómina þá hef
ég enga tryggingu fyrir því að þeir
fari frá um leið og þessi ríkis-
stjórn, sem er ekki ólíklegt að
verði innan skamms. Þetta er
ástæðan fyrir því að ég hef ekki
sagt af mér. Ég ég get líka nefnt
að ég sat í stjórninni á mjög við-
kvæmum tíma, bæði í tíð Ragn-
hildar Helgadóttur og Sverris
Hermannssonar og þá var Ragn-
ar Ámason stjórnarformaður,
skipaður af Ragnari Arnalds.
Hann myndaði oft meirihluta
með námsmönnum á móti ríkis-
fulltrúunum. Þannig að þetta er
gamalkunn staða í stjóminni.
Þá fórst þú ítrekað fram á það
að Ragnar segði af sér. Finnst þér
ekki að það sama eigi við um þig
núna?
Já, ég óskaði eftir því að hann
segði af sér en jafnframt lögðum
við fram tillögu um að skipunar-
tími stjómarfulltrúanna fylgdi
setu ráðheranna og fmmvarp þar
að lútandi var í undirbúningi hjá
menntamálaráðherra.
Ert þú andvígur því að þær
skerðingar námslána sem settar
voru í tíð Ragnhildar og Sverris
verði leiðréttar?
Við töldum að með margvís-
legum aðgerðum á sínum tíma
hefðu þessar skerðingar að vem-
legu leyti verið bættar. Tekjutil-
litið var lækkað, barnastuðlar.
vom hækkaðir vemlega og hætt
að draga meðlög frá námslánum.
Við töldum reynsluna sýna að
upphæð námslána væri viðunandi
og menn þyrftu ekki að hrekjast
frá námi þeirra vegna. Lánasjóð-
urinn gat í raun verið hreykinn af
því að gera svona vel við náms-
menn og hækkanin vom einfald-
lega óþarfar. Hins vegar lýstum
við því alltaf yfir að við vænim
tilbúnir að hækka lánin ef það
væru til peningar fyrir því. Ég er
alveg sammála Ólafi Rag'nari
Grímssyni um að aukafjár-
veitingar em komnar út í algera
vitleysu og vil gjarnan reyna að
láta fjárveitingar duga. [
Þegar þú ræðir um skoðanir
þínar á málum Lánasjóðsins ertu
þá að tala fyrir munn annarra
Sj álfstæðismanna?
Ég veit nú ekki hvort það er
nákvæmlega þannig. En Sjálf-
stæðisflokkurinn er þeirrar skoð-
unar að það þurfi að taka á mál-
efnum sjóðsins eins og öðmm
stómm útgjaldaliðum ríkissjóðs.
það þarf að gera það fyrr eða síð-
ar. Þessi ríkisstjóm virðist ekki
ráða neitt við ríkisfjármálin
þannig að það kemur í hlut
þeirrar næstu. Sjálfstæðisflokk-
urinn mundi nú ekki vera
sannfærandi ef hann væri að lofa
einhverjum sérstökum hækkun-
um á námslán.
Hann boðar kannski skerðing-
arnar á ný?
Ég myndi nú ekki orða það
þannig. Það þarf að gera
gagngerar breytingar á Lána-
sjóðnum og tryggja fjárhag hans í
framtíðinni þannig að hann geti
haldið áfram að gegna sínu hlut-
verki. Ég er þeirrar skoðunar að
þetta námslánakerfi sé að mörgu
leyti spmngið. Það er ekki vilji til
að láta alla þessa fjármuni renna í
sjóðinn. Við þurfum að ná sömu
markmiðum með minna fé.
Þýðir það ekki beinan niður-
skurð á námslánum?
Það þýðir annað fýrirkomulag
á námslánum. Til dæmis vom
unnar tillögur í menntamálaráðu-
neytinu í tíð Birgis ísleifs sem
ganga út á það m.a. að aðgreina
styrki og námslán. í núverandi
kerfi er ákveðinn hluti lánanna
styrkur, bæði vegna þess að lánin
greiðast ekki að fullu til baka og
þau em vaxtalaus. Hugmyndin
var sú að hafa annars vegar beina
styrki og hins vegar lán. Þannig
færi það að skipta námsmenn
meira máli hversu há lán þeir fá
en nú breytir það ekki svo miklu
fyrir fólk því endurgreiðslan er
alltaf sú sama. Þetta er grundvall-
arvandi sjóðsins sem verður að
taka á.
Þínar hugmyndir um Lánasj-
. óðinn eru alveg í samræmi við
stefnu síðustu ráðherra Sjálf-
stæðisflokksins í menntamálum.
Nú þegar annar ráðherra með
ólfka stefnu situr í ráðuneytinu
finnst þér þá ekki eðlilegt að þú
haldir þínum skoðunum fyrir þig
og einbeitir þér að því sem emb-
ættismaður að framfylgja hans
stefnu?
Ég hef nú gert það. Hann hefur
gefið mér fyrirmæli um nokkur
atriði sem ég hef framfylgt. Hins
vegar lít ég svo á að stjóm Lán-
asjóðsins geti í einhverjum tilfell-
um haft sjálfstæða skoðun þótt
hún lúti boðvaldi ráðherrans.
Mér finnst ekkert óeðlilegt við
það að upp geti komið ágreining-
ur, jafnvel þó að menn séu full-
trúarísömustjóm. Tildæmisá -
greiningur einsog nú er uppi um
það hvort til séu ákveðnir fjár-
munir. Við höfum ekki fengið
nein viðbrögð enn frá ráðuneyt-
inu vegna þeirrar auknu fjárþarf-
ar sem við stöndum nú frammi
fyrir, sem stafar m.a. af ákvörð-
unum um að hækka námslán um-
fram vísitölu.
Mér finnst það vera ákaflega
ábyrg afstaða stjórnarformanns í
opinbemm lánasjóði að biðja um
skýr svör varðandi fjármögnun
hans. Er ekki verið að ræða um
það að menn eigi að bera virð-
ingu fyrir fjárlögum og kallaði
ekki fjármálaráðherra yfirmenn
ríkisstofnana á sinn fund til að
gera þeim kunnugt að það væri
ekkert sjálfgefið að menn fengju
það leiðrétt ef farið yrði framyfir
heimildir fjárlaga. Mér finnst
hyggilegt að leggja ekki fil hækk-
anir á meðan ég hef ekki trygg-
ingar fyrir því að þeir peningar
sem á vantar komi. Það er betra
að gera þetta með þessum hætti
heldur en að koma aftan að
námsmönnum síðar.
Telur þú það vera f þínum
verkahring að móta hina pólit-
ísku stefnu f málefnum Lána-
sjóðsins?
Ég tel það vera í mínum verka-
hring. Ég er skipaður til fjögurra
ára og ég er að reyna að stjórna
þessum sjóði eins vel og ég get.
Menntmálaráðherra hefur haft
öll tök á því að breyta lögunum
um skipun stjórnarmanna og ef
ég hefði verið menntamálaráð-
herra þá væri ég löngu búinn að
því.
Er þetta ekki bara pólitisk her-
ferð gegn Svavari?
Nei, ég vil bara fá skýrar yfir-
lýsingar frá hans hendi. Það hefur
ekki ríkt stöðugur ágreiningur
okkar í milli í málum sjóðsins.
Honum hafa að vísu verið send
bréf þar sem skýrt hefur verið frá
fjárvöntun sjóðsins og við höfum
varað við auknum fjárútlátum.
Það hafa engin sérstök viðbrögð
komið vegna þessara bréfa. Við
erum að reyna að vinna á sem
faglegastan hátt. Það verður þó
varla komist hjá því að eitthvert
pólitískt bragð verði af svona
málum en það ætti að vera hægt
að útkljá þau með einföldum
hætti. iþ
4 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 25. ágúst 1989