Þjóðviljinn - 25.08.1989, Page 7

AÐ UTAN
DAGUR
ÞORLEIFSSON
Flóttinn frá
Honecker
Undanfarnarvikurhefurgífur-
legur vöxtur hlaupið í fólks-
strauminn frá Austur- til
Vestur-Þýskalands. Þettafólk
er orðið úrkula vonar um að
nokkrar breytingar í frjáls-
ræðisátt verði gerðar í Austur-
Þýskalandi og óttast þarað
auki að útgönguleiðum verði
lokað þá og þegar.
Um s.l. helgi fóru um 1000
Austur-Þjóðverjar inn í Austur-
ríki frá Ungverjalandi án tilskil-
inna leyfa frá ungverskum og
austurþýskum yfirvöldum. Fyrir
þá helgi höfðu a.m.k. álíka marg-
ir landa þeirra flúið sömu leið það
sem af var mánuðinum, eða fer-
falt fleiri en flýðu þá leið tvær
síðustu vikurnar í júlí.
Flest þetta fólk hyggst setjast
að í Vestur-Þýskalandi. Fólks-
straumurinn þangað frá hinu
Þýskalandinu hefur verið í örum
vexti frá því s.l. ár og hefur vaxið
þeim mun örar sem lengur hefur
liðið fram á yfirstandandi ár. Nú
reikna vesturþýsk yfirvöld með
að um 90,000-100,000 Austur-
Þjóðverjar muni flytjast til þeirra
á þessu ári. 1987 var tala
austurþýskra innflytjenda til
Vestur-Þýskalands tæplega
19,000. Fólksflutningamir frá
eystra Þýskalandinu til hins ve-
stra hafa aldrei verið meiri frá því
að Berlínarmúrinn var hlaðinn
1961.
Kom á óvart
Þessir stórauknu fólksflutning-
ar að austan hafa komið ýmsum á
óvart, þar á meðal stjórnvöldum
þýsku ríkjanna beggja. Lífskjör í
Austur-Þýskalandi eru að vísu,
þegar á heildina er litið, ekki eins
góð og þar sem best gerist á Vest-
urlöndum, en þó betri en í
nokkru öðru austantjaldslandi.
Margumtalaður skortur á ýmsum
varningi og takmarkað vöruúrval
austantjalds er einnig fyrir hendi í
Austur-Þýskalandi, en samt sem
áður er ástandið í þeim efnum
drjúgum betra þar en í öðrum
Austur-Evrópuríkjum og Sovét-
ríkjunum. Og um atvinnuleysi er
ekki að ræða í Austur-Þýska-
landi, eins og víðast hvar nú á
Vesturlöndum (þar á meðal í
Vestur-Þýskalandi), þvert á móti
er þar skortur á vinnuafli.
Þar að auki hafa austurþýsk
stjórnvöld undanfarið gert ýmis-
legt til að samskiptin milli þýsku
ríkjanna yrðu manneskjulegri og
eðlilegri. Nokkuð hefur verið
dregið úr illræmdum hömlum á
ferðalögum Austur-Þjóðverja til
Vestur-Þýskalands; s.l. ár ferð-
uðust þannig þangað yfir 2,7 milj-
ónir Austur-Þjóðverja. Þá fengu
austurþýskir landamæraverðir,
við Berlínarmúrinn einnig, fyrir
nokkru fyrirmæli um að hætta að
skjóta á flóttamenn á leið vestur-
yfir, nema í vissum undantekn-
ingatilfellum. Ennfremur eru
mörg ár síðan austurþýsk
stjórnvöld drógu verulegu úr
tregðu sinni á því leyfa þeim að
fara er fara vildu. Mikill meiri-
hluti þeirra Austur-Þjóðverja,
sem flust hafa vestur s.l. rúman
áratug, hefur gert það með leyfi
yfirvalda sinna. Honecker og
hans menn virðast fyrir löngu
hafa komist að þeirri niðurstöðu,
að betur borgaði sig að losna við
óánægt fólk úr landi en að halda
því kyrru, og þar að auki hafa
þessi auknu liðligheit þeirra verið
talin vel til fallin að blíðka vestur-
þýska ráðamenn.
Margvíslegar
ástæöur
Þrátt fyrir allt þetta er engu lík-
ara en ofboð hafi gripið fjölda
Austur-Þjóðverja, sem hafa hug
á því að flytjast vestur eða hafa
a.m.k. haft það bak við eyrað.
Ekki aðeins hraðvex fjöldi þess
fólks, sem sækir um leyfi yfir-
valda til að flytjast vestur, heldur
og fjölgar þeim óðum, sem ekki
vilja bíða siíks leyfis heimafyrir.
Þetta fólk fyllir sendiráð Vestur-
Þýskalands í Austur-Berlín, Bú-
dapest, Prag og víðar austan-
tjalds og neitar að hreyfa sig það-
an, fyrr en því verði leyft að fara
vestur. Frá því að Ungverjar
klipptu niður sinn hluta járn-
tjaldsins eru hinir þó miklu fleiri,
sem fara með leynd þá leiðina,
enda eru ungversku landamæra-
verðirnir ekki alltaf ýkja eftir-
tektarsamir á verðinum.
Uppgefnar ástæður fyrir
ákvörðunum um að flytja vestur
eru margvíslegar. Flestir Austur-
Þjóðverjar þekkja talsvert til
Vestur-Þýskalands eftir að hafa í
áratugi horft á vesturþýskt sjón-
varp og undanfarið hafa margir
bætt upp á þá þekkingu með
ferðalögum vesturyfir. Þeir vita
að í vesturlandinu eru lífskjörin
almennt betri og vöruúrval meira
en fyrir austan. Atriði eins og
þurfa að vera á biðlista í kannski
allt að 16 árum til að eignast bíl
eta t.d. skipt miklu fyrir marga.
Austur-Þýskalandi er algengt,
að verkamenn séu betur launaðir
en framkvæmdastjórar og verk-
fræðingar fyrirtækja, og þeir
síðarnefndu vita að þannig er því
ekki farið fyrir vestan. Fólki sem
gegnir störfum, sem álitin eru
sérlega þýðingarmikil, gremst að
því er bannað að ferðast vestur og
það hefur litla möguleika á að
verða sér úti um vesturmörk.
Gremja margra er ekki hvað síst
tilkomin vegna forréttinda
þeirra, sem efri lögin í ríkis-
flokknum njóta. Þessi forréttind-
astétt fær bestu íbúðirnar, dvelur
í fríum á eftirsóttustu stöðum og
hefur ótakmarkaðan aðgang að
verslunum, þar sem eftirsóttar
vörur að vestan eru á boðstólum.
Margir kvarta yfir því að nánast
ómögulegt sé að komast í eftir-
sótt nám eða störf nema með því
að vera í Flokknum eða sam-
tökum tengdum honum.
Hvaðveldur
fjöldaflótta
einmitt nú?
Þá er það skoðanakúgunin,
sem er mörgum þymir í augum.
Þeir sem leyfa sér að gagnrýna
eitthvað viðvíkjandi stjórn-
völdum og samfélagsskipan,
hvað sniálegt sem það kann að
vera, mega vænta þess að verða
litnir hornauga eða sæta kárín-
um. Austurþýsk stjórnvöld hirða
ekki hót um breytingarnar, sem
eru í gangi í Sovétríkjunum, Pól-
landi og Ungverjalandi, og
austurþýsku byggðastjórnakosn-
ingarnar 7. maí s.l. voru með
gamla austantjaldslaginu. Mörg-
um vestantjaldskjósanda, vönum
þingræði, kann að virðast sem
kosningar breyti litlu, en hann
fær þó a.m.k. tækifæri til að hafa
áhrif á gang landsmála, þótt í litlu
sé, í kjörklefanum. Austurþýskir
kjósendur vita hinsvegar að þeir
eru dæmdir til að sitja uppi með
sömu forustuna, kjörtímabil eftir
kjörtímabil, hversu óánægðir
sem þeir kunna að vera með
hana. Vitneskjan um möguleika
vestantjaldskjósenda á að skipta
um forustu hefur veruleg áhrif á
marga Austur-Þjóðverja. Ekki
síður eru þeir orðnir þreyttir á
höftunum á tjáningarfrelsi í fjöl-
miðlum, banni við verkföllum og
mótmælafundum o.s.frv.
Allt þetta er gamalkunnugt, en
hvað veldur þá þessu stóraúkna
fólksstreymi vestur einmitt nú?
Vesturþýska tímaritið Der Spieg-
el tilgreinir til þess ýmsar ástæð-
ur. Austur-Þjóðverjar óánægðir
með stjómarfarið hjá sér væntu
þess í fyrstu að hjá þeim myndu
eiga sér stað breytingar eftir fyrir-
myndum frá glasnosti og perest-
rojku Sovétmanna, en þar eð
ekkert bólar á slíku enn, em flest-
ir þeirra óánægðu orðnir úrkula
Erich Honecker (í miðið), æðstur ráðamanna Austur-Þýskalands, veifar til
alþýðunnar 1. maí s.l. Hjá honum standa tveir aðrir helstu ráðamanna ríkisins,
Willi Stoph (t.v.) og Horst Sindermann.
Austurþýskir andófsmenn krefjast virðingar fyrir mannréttindum og lýðræðis -
nú virðast flestir þeirra hafa gefið upp alla von um breytingar.___
Ungverjar klippa niður sinn hluta járntjaldsins - ótti við ferðabann suður þang-
að.
vonar um það. í öðru lagi vita
Austur-Þjóðverjar vel um óá-
nægjuna meðal vesturþýsks al-
mennings út af innflytjenda-
straumnum þangað frá austant-
jaldslöndum og þriðja heimin-
um. Margir Austur-Þjóðverjar,
sem komast vilja vestur, óttast að
vesturþýsk stjórnvöld muni þess-
vegna taka að mestu fyrir inn-
flutning fólks þá og þegar. Einnig
er fyrir hendi ótti um að austur-
þýsk stjórnvöld, kvíðafull vegna
fólksflóttans, muni á ný herða á
reglunum um flutning eða ferða-
lög úr landi, t.d. taka fyrir ferða-
lög til Ungverjalands.
Vestur-Þjóð-
verjar miðlungi
hrifnir
Þetta hefur valdið nýjum pirr-
ingi í samskiptum þýsku ríkj-
anna, en samkomulag þeirra hef-
ur verið fremur gott síðustu árin.
Austurþýsk stjórnvöld hafa að
öllum líkindum miklar áhyggjur
af'fólksstraumnum vestur, ekki
síst vegna þess að margir þeir sem
fara eru menntaðir, sérhæfðir og
á besta starfsaldri. Líkur eru því á
að fólksflóttinn hafi alvarlegar af-
leiðingar fyrir efnahagslíf ríkis-
ins, þar sem skortur er á vinnuafli
fyrir.
Vesturþýsk stjómvöld eru fyrir
sitt leyti ekki allskostar hrifin af
þessu aðstreymi fólks. Hjá þeim
er mikið atvinnuleysi og skortur á
húsnæði, og þar að auki fyrir mik-
ill fjöldi innflytjenda frá öðrum
austantjaldslöndum og þriðja
heiminum. Austurþýsku innflytj-
endumir verða þess varir, að
nokkuð skortir á hlýleika í þeirra
garð af hálfu vesturþýskra yfir-
valda og almennings. Sumir spá
því jafnvel að alvarlegrar óvildar
kunni að fara að gæta í garð
austurþýskra komumanna.
Skiptinginað
verða tíma-
skekkja
Fólksflutningar' þessir hljóta
óhjákvæmilega að vekja athygli á
því óeðlilega ástandi, sem sund-
urskipting Þýskalands í tvö ríki
er. Sú skipting kom til vegna
kalda stríðsins og Þjóðverjar
fengu litlu ráðið í þeirri þróun
mála. Austurþýskir kommúnist-
ar líta svo á, að grundvöllurinn
fyrir tilveru Austur-Þýskalands
sem sérstaks ríkis sé að það haldi
sínu núverandi stjórnarfars- og
efnahagskerfi óbreyttu að mestu
eða öllu. Verði gerðar á því kerfi
breytingar hliðstæðar þeim, sem
hafa verið gerðar eða em á döf-
inni í Póllandi, Sovétríkjunum og
Ungverjalandi, óttast ráðamenn í
Austur-Berlín að tilveru-
grundvöllur ríkis þeirra bresti.
Spurning er hvort á þeirra færi sé
að hindra þróun í þá átt til lengd-
ar. Meðal þýsks almennings,
bæði austanlands og vestan, er
áreiðanlega fyrir hendi verulegur
vilji fyrir endursameiningu lands-
ins. Togstreitan milli risaveld-
anna hefur verið einskonar trygg-
ing fyrir skiptingunni, en nú dreg-
ur úr henni. Hverfi sú togstreita
að mestu eða öllu í þeirri mynd,
sem menn þekkja hana, er senni-
legt að forsendumar fyrir skipt-
ingu Þýskalands hverfi þar með.
Sovétmenn væru ef til vill fáan-
legir til að samþykkia endursam-
einingu, gegn pví að tryggt yrði
að það sameinaða Þýskaland, er
þá kæmi til sögunnar, yrði hlut-
laust. Sá biti gæti orðið erfiður
fyrir vesturveldin - þar á meðal
ráðamenn Vestur-Þjóðverja - að
kingja, en á það ber að líta í því
sambandi að með minnkandi tog-
streitu austur- og vesturblakkar
eru líkur á að dragi úr þýðingu
hervamabandalaga þeirra.
Föstudagur 25. ágúst 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SlÐA 7