Þjóðviljinn - 29.08.1989, Blaðsíða 4

þlÓÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Hvað skal hún
lengi lifa?
Margir þeirra, sem fyrir tæpu ári voru fylgjandi því aö
ríkisstjórn Framsóknar, Alþýðubandalags og Alþýðuflokks
settist að völdum, láta sér nú fátt um finnast samstarf þess-
araflokka. Gamlirbaráttujaxlarístjórnmálaflokkunum þegja
margir hverjir þunnu hljóði, þega talið berst að ríkisstjórn-
inni, og upp úr sumum stendur það eitt að hún sé vart á vetur
setjandi. Best sé að rjúfa þing og efna til alþingiskosninga
sem fyrst svo hægara verði að fylkja liði við sveitarstjórnar-
kosningarnar næsta vor.
Þetta má líka lesa úr skoðanakönnunum. Þær sýna að
fylgi ríkisstjórnarinnar er minna en samanlagt fylgi stjórnar-
flokkanna. Auðvitað eru skoðanakannanir háðar ýmsum
takmörkunum og varast ber að líta á niðurstöður þeirra sem
nákvæma lýsingu á vilja kjósenda. En hvað sem öllum
takmörkunum líður, gefa þær nokkuð glögga mynd af því í
hvaða átt almenningsálitið sveiflast hverju sinni.
Það má því telja fullvíst að ríkisstjórnin njóti ekki fylgis hjá
öllum stuðningsmönnum stjórnarflokkanna.
Það er gömul saga og ný að jafnaðarmenn gera miklu
meiri kröfur til sinna manna í ríkisstjórn en íhaldssamir kjós-
endur. Þeir síðarnefndu hafa engan hug á róttækum upp-
skurði á samfélaginu og ætlast fyrst og fremst til að ráðherr-
ar og aðrir þeir, sem settir eru til valda í nafni lýðræðis, gæti
þess að ekki komi til byltingarkennndra breytinga. Tíðum er
meginkrafa íhaldsmanna til ráðherra sinna sú ein að þeir
séu farsælir embættismenn, að þeir séu liprir verkstjórar
innan þess ramma sem ríkjandi öfl í samfélaginu hafa mark-
að starfsemi ráðuneyta, að þeir sjái um að daglegur rekstur
gangi þar snurðulaust fyrir sig og láti það vera að fitja upp á
nýjungum sem leitt geti til breytinga á ríkjandi ástandi.
Jafnaðarmenn, sem setjast í ráðherrastól, mega að sjálf-
sögðu ekki vera eftirbátar íhaldsmanna við daglega verk-
stjórn í embættismannakerfinu. En þeir þurfa líka að sýna
kjósendum sínum fram á að þeir ætli sér eitthvað annað og
meira. Þeim nægir ekki að geta setið embættisfákinn fallega
og haft á honum glæsilegt taumhald. Þeir verða að geta
beint honum á aðrar brautir en farnar eru í útreiðartúrum
íhaldsmánna.
Kröfur íslenskra jafnaðarmanna um breytingar á sam-
félaginu eru fjölmargar. Þær snerta öll svið stjórnsýslu. Það
er kallað eftir betri skólum, skilvirkara heilbrigðiskerfi,
aukinni menningarstarfsemi, uppstokkun í verslun, heil-
brigðum viðskiptaháttum og endalokum þess pilsfalda-
kapítalisma sem hér hefur fengið að blómstra allt of lengi.
Eina kröfu ber þó hæst, það er krafan um aukinn jöfnuð.
Meðaltöl hagfræðinga sýna að afkoma íslendinga er
býsna góð. Stór floti glæsibíla og stríður straumur sólar-
landafara er einnig til marks um að gríðarstór hluti þjóðar-
tekna fer í einkaneyslu. Vandræðin eru bara þau að hluti
þjóðarinnar er ekki með í neyslukapphlaupinu. Launafólk,
sem ber ekki meira úr býtum fyrir vinnu sína en ömurlega
lágt taxtakaup, hefur einfaldlega ekki efni á að eiga bíl. Það
getur heldur ekki skoðað suðræn lönd nema í auglýsingum
frá ferðaskrifstofum.
Með einfaldri samlagningu getur hver sem er séð að
húsnæðiskostnaður, matvara, kynding og venjuleg ígangs-
klæði kosta það mikið að taxtakaup láglaunafólks hrekkur
þar ekki til. Hluta láglaunamanna tekst að skrimta með því
að vinna myrkranna á milli, en þeim fjölgar stöðugt sem ekki
geta látið endana ná saman.
Hafi ríkisstjórnin einhver áform á prjónunum um aukinn
jöfnuð, þá á hún að sitja áfram. Þá ber henni skylda til að
leita eftir stuðningi við þau áform hjá þeim flokkum sem ekki
eiga aðild að ríkisstjórn. í raun skiptir ekki öllu hvaðan stuðn-
ingur kemur við aðgerðir sem auka jöfnuð. Ef einhver flokkur
vill ganga til góðra verka með ríkisstjórninni, ber að fagna
því.
Hafi ríkisstjórnin aftur á móti engin áform um að bæta hag
þeirra, sem verst eru settir, skiptir engu máli hvort hún lifir
eða deyr.
KLIPPT OG SKORIÐ
Klaustur í Auschwitz
Talsverðar væringar hafa
blossað upp í sumar milli gyðinga
og kaþólsku kirkjunnar, og eftir
ýmis konar mótmælaaðgerðir
sem gyðingar stóðu fyrir hafa
málin komist á það stig að einn af
leiðtogum þeirra, Theo Klein,
hvatti trúbræður sína til að hafa
ekki nein opinber samskipti við
kaþólsku kirkjuna fyrr en deilan
væri leyst, taka ekki þátt í neinum
sameiginlegum fundum eða ráð-
stefnum og hundsa opinberar
heimsóknir páfa.
Við hliðina á þeim atburðum
sem nú eru að gerast um
heimsbyggðina, og reyndar á
sömu slóðum, þykja þessi tíðindi
kannske ekki merkileg, en þó eru
þau athyglisvert tímanna tákn og
sýna ýmislegt sem mönnum kann
að sjást yfir. Forsaga málsins er
sú, að árið 1984 settu karmelíta-
nunnur upp klaustur við útrým-
ingarbúðir nasista í Auschwitz
með fullu leyfi erkibiskupsins f
Kraká, en staðurinn er í hans um-
dæmi. Var klaustrinu komið fyrir
við múrinn illræmda, á sama stað
og nasistar geymdu eiturgasið
Zyclon B, sem notað var til
fjöldamorða á miljónum manna.
Um leið og þessi tíðindi spurð-
ust reis upp mótmælaalda meðal
gyðinga víða um heim. Bentu
þeir á að Auschwitz væri sögu-
staður þeirra og engra annarra:
99 af hundraði þeirra sem þar létu
lífið hefðu verið gyðingar. Væri
þessi staður þannig e.k. tákn um.
kynþáttahatur nasista og
grimmdaræði, - enda mátti vísa
til þess að menningarstofnun
Sameinuðu þjóðanna, Unesco,
hefur lýst hann minnisvarða um
fórnarlömb þjóðarmorða, - og
því hefði kaþólska kirkjan enga
heimild til að helga sér staðinn á
einn eða annan hátt. Eftir nokk-
urt þóf lyktaði þessum deilum í
fyrstu umferð með því að leið-
togar gyðinga og fulltrúar pólsku
kirkjunnar gerðu með sér sam-
komulag í Genf í febrúar 1987:
samkvæmt því skyldu karmelíta-
nunnurnar flytja frá Auschwitz
innan tveggja ára, eða ekki síðar
en 22. febrúar 1989, og setjast að
í klaustri einhvers staðar lengra
frá útrýmingarbúðunum, og jafn-
framt skyldi komið fyrir í þessu
klaustri „miðstöð gyðinga og
kristinna manna“ fyrir upplýs-
ingastarfsemi, sameiginlegt bæn-
ahald og slíkt.
Samkomulag ekki virt
Virtist málið nú leyst, þannig
að aliir ættu að geta verið
ánægðir. En þegar fresturinn
rann út 22. febrúar í vetur, sýndu
nunnurnar ekki á sér neitt farar-
snið, þvert á móti: þær hófu mikl-
ar framkvæmdir í klaustrinu í
Auschwitz, eins og til að koma
sér þar betur fyrir, og til að kór-
óna allt reistu þær sjö metra háan
trékross við innganginn að út-
rýmingarbúðunum. Talsmenn
pólsku kirkjunnar lýstu því þó
yfir að ekki yrði nema lítil töf, og
myndu nunnurnar yfirgefa
klaustrið ekki síðar en 22. júlí.
Eftir þetta urðu gyðingar efins
um að samkomulagið yrði virt, og
14. júlí fóru sjö bandarískir gyð-
ingar undir forystu rabbína frá
New York, Abrahams Weiss að
nafni, til Auschwitz til að mót-
mæla klaustrinu og krefjast þess
að nunnurnar tuttugu yfirgæfu
„stærsta gyðingagrafreit í heimi".
Veifuðu þeir borðum sem á var
letrað: „Systur, biðjið ekki fyrir
píslarvottum gyðinga, þeir voru
ekki kristnir". Nunnurnar
neituðu að opna klaustrið, og
lyktaði þessum atburðum með
því, að verkamenn sem voru að
fást við byggingarframkvæmdir í
klaustrinu (en því hafði verið
haldið fram að öllum slíkum
framkvæmdum hefði verið hætt)
réðust á gyðingana og lögðu á þá
hendur. Síðan hröktu staðarbúar
þá burt, og þegar þeir hugðust
bera fram mótmæli við erkibi-
skupinn í Kraká, Macharski kar-
dínála, neitaði hann að tala við
þá. Eftir það ákváðu framámenn
gyðinga að efna til enn fleiri mót-
mælaaðgerða við klaustrið í
Auschwitz.
Þessir atburðir qllu mikilli reiði
meðal gyðinga um allan heim, og
jókst ólgan mjög, þegar erkibi-
skupinn í Kraká gaf út yfirlýsing-
ar snemma í ágúst, þar sem hann
fordæmdi „árásaraðgerðir" gyð-
inga og hótaði því að „miðstöð
gyðinga og kristinna manna" yrði
ekki reist á þeim „óraunsæja"
tíma sem ákveðinn hefði verið.
Komust gyðingar á þá skoðun, að
fulltrúar kaþólsku kirkjunnar
hefðu verið falskir í samninga-
viðræðunum í Genf og aldrei ætl-
að að virða samkomulagið sem
þeir undirrituðu. Ekki bætti það
úr skák, að um sama leyti bárust
þær fréttir að Jóhannes Páll páfi
hefði fjallað um „ótryggð ísraels
við guð sinn“ í hómilíum sínum
þegar hann veitti mönnum
áheyrn í páfagarði.
Gyðingar gleymdust
Þetta mál er ákaflega við-
kvæmt. Eftir heimsstyrjöldina
bar talsvert á þeirri tilhneigingu
að gera lítið úr fólskuverkum nas-
ista gegn gyðingum sem slíkum:
það leið t.d. alllangur tími áður
en Vesturevrópumenn hófust
handa um að draga fyrir dóm þá
stríðsglæpamenn, sem höfðu á
annað borð sloppið við
Núrnberg-réttarhöldin, og urðu
gyðingar lengi vel að sjá um það
sjálfir að fletta ofan af slíkum
mönnum. í Austur-Evrópu var
það lengi mikil lenska að tala um
fjöldamorð nasista án þess að
nefna gyðinga í því sambandi: lítil
áhersla var t.d. lögð á það hverjir
voru fórnarlömbin í Babí Jar, og
árið 1947 samþykkti pólska þing-
ið að gera Auschwitz að minnis-
merki um píslarvætti pólsku
þjóðarinnar. Það er mjög athygl-
isvert hvernig þetta viðhorf hefur
breyst undanfarin ár, a.m.k. á
Vesturlöndum, og eru réttar-
höldin yfir Klaus Barbie dæmi
um það. En eðlilegt er að gyðing-
ar séu viðkvæmir fyrir því sem
getur naumast litið öðru vísi út en
sem tilraun kaþólskra Pólverja til
að „eigna sér“ Auschwitz.
„Oremus et pro
ludaeis perfidis
Við þetta bætist það hve tví-
bent kaþólska kirkjan var í af-
stöðu sinni til gyðingaofsókna.
Píus páfi ellefti fordæmdi að vísu
gyðingahatur nasista í hirðisbréfi
sínu „Mit brennender Sorge“ og
víða lögðu kaþólskir menn sig
fram við að bjarga gyðingum
undan ofsóknum. En aðrir há-
klerkar þögðu sem vendilegast,
eða gengu jafnvel fram í ofsókn-
unum sjálfír, einkum í Austur-
Evrópu. Það kostaði líka tals-
verða baráttu frjálslyndra ka-
þólskra manna að nema burt úr
messutextanum setningar eins og
„oremus et pro perfidis Iudaeis“,
„Látum oss einnig biðja fyrir hin-
um svikulu Júðurn", og ýmsir
hafa ekki sætt sig við þá breytingu
enn í dag. Óttast gyðingar að með
því að „hasla sér völl“ í
Auschwitz vilji kaþólskir menn
draga fjöður yfir fyrri afstöðu
sína. í ljósi þessara atburða hefur
sá grunur einnig kviknað, að Jó-
hannes Páll páfi líti svo á, að sé
það rétt að kaþólska kirkjan falli
frá andúð fyrri tíma gegn gyðing-
um eigi gyðingar sjálfir að stíga
skref á móti og taka kristni.
e.m.j.
Þjóðviljinn
Síðumúla 6'108 Reykjavík
Sími: 68133
Kvöldsími:681348
Símfax:681935
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjóri: Árni Bergmann.
Fréttaatjórl: Lúðvík Geirsson.
Aðrir blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Guðmundur
Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim Smart (Ijósm.),
Kristófer Svavarsson, Ólafur Gíslason. Sigurður A. Friðþjófsson
(umsjm. Nýs Helgarblaðs), Þorf innur Ómarsson (íþr.), ÞrösturHar-
aldsson.
Framkvœmda8tjórl: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingor: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Erla Lárusdóttir
Útbreiðslu-og afgreiðslustjóri: GuðrúnGísladóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 68 13 33 & 68 16 63.
Simfax:68 19 35
Auglýslngar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í Iau8a80lu: 90 kr. Nýtt Helgarblað: 140 kr.
Askriftarverð á mánuði: 1000 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þrlðjudagur 29. ágúst 1989