Þjóðviljinn - 31.08.1989, Blaðsíða 4
þlÓÐVILIINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Þriðja árið
i roð
Nú er okkur sagt að það verði samdráttur í þjóðartekjum
íslendinga þriðja árið í röð. Eftir að stríðinu lauk hefur það
ekki gerst áður að dunið hafi yfir þjóðina þrjú samfelld sam-
dráttarár. Hér er um að ræða sérstaklega erfitt tímabil sem
stjórnvöld verða að takast á við, en þeim tekst ekki að glíma
við nema þjóðin öll geri sér Ijóst hvað hér er á ferðinni.
Vandi ríkisstjórnar Steingríms Hermannssonar er þeim
mun meiri í þessum efnum þegar þess er gætt að á sama
tíma liggur vaxtaokur frjálshyggjuskeiðsins eins og mara á
landsmönnum, atvinnuvegum þeirra og heimilum. Raun-
vextir hafa aldrei verið hærri en á s.l. ári. Þeir peningar sem
farið hafa í vaxtagreiðslur hafa í raun verið teknir frá sam-
neyslunni, ríkinu og sveitarfélögunum, og frá launamönnum
sem birtist þeim í kjaraskerðingu.
Þannig er hér um tvíþættan vanda að ræða: Annars vegar
samdrátt en hins vegar stórfelld vandamál heimila og at-
vinnugreina vegna okurvaxta liðinna ára.
Á undanförnum árum hefur hagvöxtur hér á landi verið
3-4% að jafnaði ár eftir ár, stundum hefur hagvöxtur, þ.e.
aukning þjóðartekna, orðið 7-8%. Meðalhagvöxtur hefði
skilað landsmönnum á þessum þremur samdráttarárum 36
miljörðum króna aukalega miðað við þjóðartekjur í ár. í stað
aukningar vantar okkur 15 miljarða í þjóðarbúið. Munurinn
frá þeim tímum, sem við eigum að venjast, er því nærri hálft
hundrað miljarða króna. Og þetta kemur einhvers staðar við
- alls staðar í öllu samfélaginu.
Hvert er þá hlutverk sósíalista? Að verja þá, sem lökust
hafa kjörin, eins og ýtrast er unnt fyrir þessum ósköpum.
Krafan um jöfnuð er fyrsta krafa sósíalísks stjórnmálaflokks
við þær aðstæður sem skapast hafa í þjóðfélaginu. Það er
alveg augljóst mál að þeir, sem hafa betri kjör, verða skil-
yrðislaust að gefa eftir af sínum hlut við þessar aðstæður.
Þeir, sem hafa miðlungskjör, verða einnig að una kjara-
skerðingu um skeið af því að það er ekki nóg til skiptanna.
Einmitt nú er því mikilvægt að fyrir liggur frumvarp til laga
um skattlagningu fjármagnstekna. Það skiptir öllu máli að
það frumvarp verði að lögum sem fyrst, þannig að gróðaöflin
verði knúin til þess að leggja meira fram til sameiginlegra
þarfa aldraðra, öryrkja, barna og samneyslunnar í heild. En
yfirgnæfandi meirihluti ríkisútgjalda fer til þess að standa
straum af kostnaði þjónustu við aldraða, öryrkja og börn.
Til þess að koma frumvarpinu um fjármagnsmarkaðinn í
gegnum þingið verður auðvitað að tryggja því meirihluta.
Unnið er að því þessa síðustu daga.
Andstæðurnar í íslenska þjóðfélaginu sjást best á því, að
á sama tíma og Alþýðubandalagið knýr fram skattlagningu á
fjámagnstekjur leggur Sjálfstæðisflokkurinn fram efnahags-
tillögur. Um hvað eru þær? Ekki um að rétta eða verja hlut
hinna lakast settu, heldur um það að skera niður þjónustu
við þetta fólk með því að loka fleiri sjúkrahúsdeildum og
elliheimilum og með því að gefa fjármagninu enn aukið frelsi
til gróðamyndunar.
Það er mikilvægt einmitt nú, þegar þrengir að þjóðar-
búinu, að landsmenn allir skilji glöggt að þarna liggja and-
stæður samfélagsins - milli íhaldsins og Alþýðubanda-
lagsins.
Bjargið Patreksfirði
Getur það verið að stjórnvöld ætli að líða það að kapítal-
istar kaupi burt tilverugrundvöll heils byggðarlags? Það get-
ur ekki verið.
Sjaldan hefur betur komið í Ijós hve fráleitt það er að binda
fiskveiðikvóta eingöngu við skip. Auðvitað verður að tengja
fiskveiðikvótann við byggðarlögin. Annað gengur ekki.
Það verður að koma í veg fyrir að dæmið frá Patreksfirði
endurtaki sig og það verður að skila Patreksfirðingum aftur
því sem þeir eiga rétt á - aðgangi að fiskimiðunum sem þeir
hafa haft um aldir.
KLIPPT OG SKORIÐ
MsmMþí
Sjómmpsstjóri
Rótað í
blaðahaugnum
Mikil er útgáfan í þessu landi
orðsins og margvíslegt andans
fóðrið sem dettur inn á borð
klippara dag hvern. Það er að
sjálfsögðu landsbyggðarpressan
með sínar jákvæðu framfarafrétt-
ir innan um hatrammar deilur um
það sem úr fjarlægð getur sýnst
harla léttvægt en er það eflaust
ekki í návígi.
Og svo eru það fréttabréfin frá
öllum mögulegum 'samtökum,
fyrirtækjum, stofnunum og öðr-
um þeim „aðilum“ sem telja sig
eiga eitthvert erindi við hinn
mikla Almenning. Tímaritin gera
mörg hver út á þennan sama al-
menning án þess í raun að eiga
annað erindi við hann en að selja
honum blað og hjálpa honum að
drepa tímann.
Og svo eru það öll sérhæfðu
blöðin og tímaritin, fagrit af ýmsu
tagi sem enginn endir er á. Og er
þá eftir að nefna það sem mestan
fögnuð vekur hjá unnendum
sjónvarpsins í landinu: Sjón-
varpsvísir Stöðvar tvö.
Þriggja ára
gömul bylting
Sjónvarpsvísir septembermán-
aðar var að koma úr pósti og að
vanda var þar að finna, auk dag-
skrárkynninga oþh., einskonar
leiðara eftir sjónvarpsstjórann
Jón Óttar Ragnarsson. Að vísu
nefnir hann skrif sín af alkunnri
hógværð einungis rabb en stíl-
brigðin eru á hærra plani en svo
að svo þröngur stakkur hæfi skrif-
unum, þau eru á leiðaraplani.
Að þessu sinni fjallar sjón-
varpsstjórinn um ferð sem hann
fór út um hinar dreifðu byggðir
landsins í för með nokkrum sam-
starfsmönnum sínum. Tilgang
ferðarinnar útskýrir hann svo:
„Svo góðar undirtektir hefur
Stöð 2 fengið úti á landsbyggð-
inni að ferð um landið var fyrir
löngu orðin tímabær til að efla
tengslin og tryggja betri þjónustu
við dreifbýlið.“ Áður kom fram
að Stöðin hefði byggt upp dreifi-
kerfi sitt mun hraðar en Ríkisút-
varpið og að góðar líkur væru nú
á að „á 5 ára byltingarafmæli
stöðvarinnar, í október 1991,
verði dreifikerfið nær fullgert og
nái til allra þéttbýliskjarna jafnt í
bæjum sem sveitum, þ.e. 98%
allra íslendinga!"
Djúpur, dýpri,
dýpstur
Að sjálfsögðu komst sjón-
varpsstjórinn að þeirri niður-
stöðu að stöðin ætti brýnt erindi
út á landsbyggðina og að þar
væru margir hennar öflugustu
málsvara. En það var fleira sem
snart viðkvæmar taugar sjón-
varpsstjórans í ferðinni:
„í annan stað var það stórkost-
leg lífsreynsla að sjá hversu djúp-
an áhuga fólk úti á landi hefur á
þeim dýpri gildum, þ.á m. menn-
ingu, fræðslu og jákvæðu barna-
efni, sem Stöð 2 hefur frá upphafi
lagt áherslu á. Þessi ógleyman-
lega ferð sannaði eina ferðina
enn að alþýðumenning í bestu
merkingu orðsins er ekki liðin
tíð, heldur sívirkt afl sem stöðugt
vex ásmegin úti á landsbyggð-
inni.“
Æ, hvílík mæða er það fyrir oss
borgarbúa að fá enga hlutdeild í
þessari menningarsköpun á
landsbyggðinni. En þarna er
sennilega komin skýringin á því
fyrirbæri sem menn furða sig
hvað mest á nú á þessu síðustu og
verstu kvótadögum: byggðaflótt-
inn er að snúast við, nú liggur
straumurinn úr borginni út á
land. Það er auðvitað vegna þess
að í fábreytni sveitalífsins gefst
miklu betra tóm til að horfa á
Stöð 2 og verða partur af alþýð-
umenningunni hans Jóns Óttars.
Náttúran baðar sig
í sviðsljósinu
Annars minna þessi skrif Jóns
Óttars óneitanlega á það þegar
ónefnd skólameistarafrú og nú-
verandi ráðherradittó uppgötv-
aði sér til mikillar skelfingar að til
væru tvær þjóðir í landinu. Enda
kemst hann að þessari niðurstöðu
í ferðalok:
„En þar að auki staðfesti hún
(ferðin) þau eldgömlu sannindi
að sá sem hefur ekki komist í
snertingu við dreifbýlið og fólkið
sem þar býr veit nákvæmlega
ekkert um hvað mannlíf á íslandi
snýst.“
Jón Óttar og félagar hans voru
á ferð um landið í júlímánuði en
það er „einmitt á þessum árstíma
sem hvert byggðarlag í landinu
breytist í ævintýraheim þar sem
lífríki, mannlíf og náttúra skarta
sínu fegursta í iðandi sviðsljósi
sjónvarpsvélanna." Þá vitum við
hvað það er sem gæðir náttúruna
lífsmagninu.
Ríkið, sú
arga skepna
En júlímánuður var ekki bara
valinn til ferðarinnar vegna þess
að þá er veðrið skaplegra en aðra
mánuði ársins. Onei, júlí var
nefnilega „í eina tíð tákn um þá
þjónustu sem ríkisfyrirtæki veitti
þeim sem af ýmsum ástæðum áttu
ekki heimangengt yfir sumartím-
ann.“
Já, margt hefur sú arga skepna,
ríkið á samviskunni. Ekki nóg
með að hún vanrækti sjúka og
farlama í heilan mánuð ár hvert
um tæplega tveggja mánaða
skeið heldur leggur hún beinlínis
stein í götu Jóns Óttars þegar
hann fer um landið eins og hvítur
stormsveipur með innlent
skemmtiefni og erlenda fram-
haldsþætti eins og þeir gerast
bestir. Samkvæmt grein í næstu
opnu á eftir rabbi Jóns Óttars er
það þetta tvennt sem einkennir
alþýðumenninguna á Stöð 2 á
hausti komanda.
En ríkið er samt við sig og í
spjalli sínu bendir Jón Óttar á að
Póstur og sími standi sig ekki sem
skyldi við að koma dagskránni út
um land. Það krefst ákveðinna
aðgerða sem kosta sitt. „Því mið-
ur hafa fjárveitingar til þessa
verks verið geysinaumt skammt-
aðar.“
Jón Óttar er hins vegar búinn
að finna aurana. Það „er með ó-
líkindum að Byggðastofnun og
svipaðir sjóðir skuli ekki rétta
hjálparhönd til þessa verks.“
Frelsið
í augsýn
Nú má í sjálfu sér taka undir
það með Jóni Óttari að það er
sjálfsagt réttlætismál - fyrst tækn-
in leyfir það - að komið sé upp
þeirri aðstöðu sem þarf til að allir
landsmenn sitji við sama borð
gagnvart þeim fjölmiðlum sem
boðið er upp á, óháð búsetu.
Hins vegar er óneitanlega
skondið að sjá það hrjóta úr
penna aðaleiganda hinnar frjálsu
sjónvarpsstöðvar að ríkið standi
sig ekki í stykkinu. Nú er það
ekki lengur hin dauða hönd ríkis-
einokunarinnar sem drepur frels-
ið í dróma heldur strandar frelsis-
þróunin á ónógum fjárfram-
lögum úr sjóðum hins opinbera.
Annars er ástæðulaust fyrir
okkur Jón Óttar að hafa áhyggjur
af þessu, Nató er víst á leiðinni
með fullt af dollurum til að borga
ljósleiðara marga hringi í kring-
um „þetta risastóra, hrjóstruga
og fjöllótta land“.
-ÞH
Þjóðviljinn
Síðumúla 6'108 Reykjavík
Sími:68133
Kvöldsími: 681348
Símfax:681935
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjóri: Arni Bergmann.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Aðrlr blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Guðmundur
Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim Smart (Ijósm.),
KristóferSvavarsson, Ólafur Gíslason. SigurðurÁ. Friðþjófsson
(umsjm. Nýs Helgarblaðs), Þorfinnur Ómarsson (íþr.), ÞrösturHar-
aldsson.
Framkvœmdaatjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýslngar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Sfmavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bíistjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Erla Lárusdóttir
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Guðrún Gísladóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 68 13 33 & 68 16 63.
Símfax:68 19 35
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 90 kr. Nýtt Helgarblað: 140 kr.
Áskriftarveröámánuði: 1000kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 31. ágúst 1989