Þjóðviljinn - 07.09.1989, Blaðsíða 3

Síld
Mánuður í
vertíðina
Kvótinn 90 þúsund tonn.
87 bátar hafi leyfi til
veiðanna. llOOtonna
kvóti á bát
Sjávarútvegsráðuneytið hefur
ákveðið að heimiia veiðar á
sumargotssfld 8. október og verð-
ur kvótinn í ár um 90 þúsund
tonn. 87 bátar hafa leyfi til
veiðanna og hefur hver bátur
1100 tonna kvóta.
Að sögn Jóns B. Jónassonar
skrifstofustjóra í sjávarútvegs-
ráðuneytinu hafa sfldarbátar
heimild til að framselja kvóta
sína 3 ár í röð en ekki lengur. Af
þeim sökum eru 10 bátar í ár sem
ekki geta framselt sinn kvóta og
verða því að gera sér þaðað góðu
að veiða sjálfirþað sem þeim hef-
ur verið úthlutað.
Á síðustu vertíð var einnig
leyft að veiða 90 þúsund tonn eins
og í ár. Leyfi til sfldveiða þá fengu
89 skip og var kvóti hvers um sig
1000 tonn. Þá framseldu 28 skip
28 þúsund tonn af sfld og fóru því
aðeins 61 til veiða og fengu þau^
samtals 92.827 tonn samkvæmt
skýrslum Fiskifélags íslands. Þar
af veiddust 4.134 tonn í janúar en
hinn aflinn fékkst á tímabilinu frá
október til desember. Um 78%
þess afla fór til frystingar og
söltunar en 22% aflans til
bræðsiu.
Eins og á síðustu vertíðum
fékkst allur aflinn í fyrra í nót og
virðist sem sfldveiðar í lagnet og
reknet heyri fortíðinni til. Á síð-
ustu vertíð veiddist mest af sfld-
inni í Reyðarfirði og Eskifirði eða
um 32 þúsund tonn en þá fékkst
sfld í öllum Austfjörðum frá
Loðmundarfirði í norðri og suður
í Berufjörð.
-grh
Menning
List-
kynningar-
rít á ensku
Menntamálaráðuneytið hefur
gefið út listkynningarrit á ensku
um íslenskar bókmenntir. Þetta
er fyrsta ritið í ritröð um helstu
þætti íslensks menningarstarfs
sem menntamálaráðuneytið ætl-
ar að gefa út. Ritið er ætlað til
kynningar erlendis og handa er-
lendum aðilum sem til íslands
koma. í ritinu kemur fram það
helsta sem er að gerast í list-
sköpun á íslandi ásamt stuttu yf-
irliti um fortíðina.
í þetta fyrsta rit ritraðarinnar
skrifar Örnólfur Thorsson um
fornbókmenntir, Árni Sigurjóns-
son um Halldór Laxness og bók-
menntir eftir 1970, Halldór Guð-
mundsson um bókmenntir frá
millistríðsárunum og fram til
1970 og Silja Aðalsteinsdóttir um
barnabækur.
í ávarpi fremst í ritinu segir
Svavar Gestsson, menntamála-
ráðherra, að bókmenntir séu
vissulega grunnþáttur íslenskrar
menningar, því þær hafi varðveitt
tungumáiið sem við höfum átt lítt
breytt í þúsund ár. íslensk tunga
sé kjarninn í þjóðartilveru Is-
lendinga. Þess vegna fari vel á því
að hefja kynningarátak mennta-
málaráðuneytisins með þessu riti
um íslenskar bókmenntir.
-hmp
Árangursríkt aðhald
ríkisstofnana
Ólafur Ragnar Grímsson. Mynd: Kristinn.
Nú styttist í að Alþingi komi
saman og ný fjárlög líti dagsins
ljós. Umræður um fjárlagafrum-
varp og framkvæmd fjárlaga eru
fyrirferðamiklar í pólitískri um-
ræðu á íslandi og segja má að sú
umræða þagni aldrei alveg árið
um kring. Undanfarið hefur um-
ræðan snúist um framkvæmd
núgildandi fjárlaga og hafa
stjórnmálamenn í stjómarands-
töðu haft uppi stór orð í þeim
efnum.
Ólafur Ragnar Grímsson fjár-
málaráðherra hefur nú verið í
ráðuneytinu í eitt ár. Á þeim tíma
hafa miklar sviptingar átt sér stað
í íslensku efnahagslífi. Upphaf-
lega stefndi ráðherrann að tekj-
uafgangi upp á einn miljarð en
ffumvarpið var afgreitt á Alþingi
með 600 miljóna tekjuafgangi. Á
blaðamannafundi í gær, þar sem
Ólafur gerði grein fyrir fram-
kvæmd fjárlaganna, sagði hann
að mikils misskilnings hefði gætt í
umræðum um fjárlögin. Menn
rugluðu gjarnan saman rekstrar-
hlið fjárlaganna, sem snertu ein-
stakar ríkisstofnanir og útgjöld-
um sem teknar væm pólitískar
ákvarðanir um. Ólafur sagði það
alrangt að framkvæmd fjárlaga
he'fði farið úr böndunum eins og
sumir hefðu verið að halda fram.
Niðurskurður
kostar fórnir
Nú er talið að hallinn á fjár-
lögum þessa árs verði á bilinu 4-5
miljarðar króna. Þessi halli stafar
af því að teknar hafa verið ák-
varðanir um auknar niður-
greiðslur, styrki til atvinnulífsins,
hækkun tryggingabóta, svo sem
eins og elli- og örorkubóta, og
meiri gengisbreytingar hafa átt
sér stað en gert hafði verið ráð
fyrir. Á fundinum sagði Ólafur
að sterk og almenn krafa ríkti um
það í þjóðfélaginu að niður-
greiðslur á landbúnaðarvömm
væru auknar og truggingabætur
hækkaðar. Menn yrðu að gera sér
grein fyrir því, að ef fara ætti út í
stórfelldan niðurskurð upp á
miljarða króna, kæmi það niður á
heilbrigðiskerfinu og þeirri þjón-
ustu sem velferðarkerfið veitti í
heild, ef menn væru ekki reiðu-
búnir að samþykkja stórfelldar
skattahækkanir.
Það kom fram á fundinum að
útgjöld ríkissjóðs hafa aukist um
7% á ári allt síðan 1984 og fram til
1988, á meðan tekjur ríkissjóðs
hafa ekki aukist um nema 3%.
Þessi staðreynd væri stærsta
vandamál þjóðarinnar. Mismun-
urinn hefði hingað til verið brú-
aður með erlendum lántökum,
þar eð þeir sem hefðu haldið um
stjórnartaumana á þessum ámm,
hefðu ekki árætt að hækka skatta
eða fara út í stórfelldan niður-
skurð. Að sögn Ólafs er nú unnið
að því á vegum fjármálaráðu-
neytisins og fjáriaga-og hagsýsl-
ustofnunar að taka saman skýrslu
um þróun ríkisútgjalda á ámnum
1984-1988.
Ríkisstjórnin,og þá sérstaklega
Ólafur Ragnar, hefur verið
gagnrýnd fyrir að koma á óhóf-
legum sköttum. Skattstofnum
hefur verið fjölgað og álagningar-
prósenta nokkurra stofna hefur
einnig verið hækkuð. Ólafur
sagði í gær, að ekki hefði átt sér
stað raunhækkun á sköttum í ár, í
samanburði við árið í fyrra. Þetta
hljómaði kannski undarlega, en
væri engu að síður staðreynd og í
tillögum sínum fyrir fjárlög næsta
árs væri gert ráð fyrir því að raun-
gildi skatta lækkaði um 1,5
miljarð vegna samdráttar í land-
sframleiðslu. Hlutfall skatta af
landsframleiðslu yrði það sama,
26%.
Betri greiðsluafkoma
Fyrstu 7 mánuði þessa árs var
greiðsluafkoma ríkissjóðs tæp-
lega 3,3 miljörðum betri en áætl-
að var. Þetta er aðallega vegna
þess að ríkissjóði hefur gengið
mun betur að afla lánsfjár innan-
lands en gert var ráð fyrir. Rek-
strarafkoman er einnig 1,1 milj-
arði betri en áætlanir gerðu ráð
fyrir. Ríkissjóður hefur aflað inn-
anlands 5,6 miljarða í lánum.
í BRENNIDEPLI
Spariskírteini ríkissjóðs hafa selst
fyrir tæpa þrjá miljarða, sem er
1,8 miljarði meira en í áætlunum
og ríkisvíxlar hafa selst fyrir 2,6
miljarða, sem er 1,5 miljörðum
umfram áætlun. Þetta er mjög
forvitnileg niðurstaða þegar horft
er til þess að Þorsteinn Pálsson,
formaður Sjálfstæðisflokksins,
og spámenn á fjármagnsmarkaði
spáðu því að sala spariskírteina
og ríkisvíxla myndi ganga illa,
eftir að ríkið lækkaði vexti á spar-
iskírteinum á undan öllum öðr-
um.
Eitt það athyglisverðasta við
stöðu ríkissjóðs um þessar mund-
ir er staða hans gagnvart Seðla-
bankanum. Vegna þess hversu
vel hefur gengið að afla lánsfjár
innanlands eru hreyfingar
gagnvart Seðlabanka og út-
löndum 3,5 miljörðum betri en
áætlað var. Þetta hefur dregið úr
þörf á erlendum lánum og
aukinni seðlaprentun. Til langs
tíma þýðir þetta að þensla
minnkar og verðbólga lækkar. í
lok júlímánaðar var staða ríkis-
sjóðs hjá Seðlabanka neikvæð
um 1,5 miljarð en á sama tíma í
fyrra var hún neikvæð um 5,6
miljarða og 4,8 miljarða á árun-
um 1986 og 1987.
Þetta verður að teljast góður
árangur, ekki síst þegar tekið er
tillit til þess ástands sem ríkir í
efnahagsmálum þjóðarinnar.
Staða ríkissjóðs hjá Seðlabank-
anum á góðærisárunum svo köll-
uðu, sýnir að ekki hefur verið
pólitískur kjarkur fyrir hendi til
að ráðast að rótum vandans.
Athyglisverðastur er aftur á
móti sá árangur sem náðst hefur í
að draga saman í rekstri ríkis-
stofnana og einstakra ráðuneyta.
Miðað við fyrstu sjö mánuði síð-
asta árs hafa aimenn rekstrar-
gjöld ríkisstofnana dregist saman
um 3% að raungildi, en þessi lið-
ur er um helmingur fjárlaganna.
Það verður að taka undir með
fjármálaráðherra þegar hann
segir þessa niðurstöðu marka
þáttaskil, vegna þess að lengst af
hefur verið um raunaukningu að
ræða í rekstrargjöldum ríkis-
stofnana. Ólafur benti á að fyrir-
sjánlegur halli á fjárlögum þessa
árs væri þess vegna ekki vegna
aukinna rekstrargjalda stofnana,
heldur vegna þess að ákvarðanir
hefðu verið teknar um auknar
niðurgreiðslur og svo framvegis.
900 miljónir fóru í auknar trygg-
ingabætur, 1.000 miljónir fóru í
frekari niðurgreiðslur og auknar
útflutningsbætur, 600 miljónir
fóru til atvinnumála og um 400
miljónir í aukin vaxtaútgjöld
tengd gengisbreytingum.
Rekstrarafkoman er betri
vegna þess ma. að yfirvinna hefur
dregist saman um 6,5% hjá rík-
inu. í fyrra fjölgaði stöðugildum
um 676 á fyrri hluta ársins en á
sama tíma í ár hefur stöðugildum
ekki fjölgað nema um 300, þótt
heimildir væru fyrir fjölgun sem
samsvaraði 400 stöðugildum.
Fjárfestingar hafa í krónum talið
aukist um 9% en á fyrstu 7 mán-
uðum þessa árs hefur verðlag
hækkað um 16%.
Fjármálaráðherra sagði í upp-
hafi árs að hann myndi beita sér
?rrir auknu aðhaldi í ríkisrekstri.
þessu skyni greip fjármálaráðu-
neytið til margháttaðra aðgerða
til að styrkja greiðslueftirlit fjárl-
aganna og efla útgjaldaaðhald.
Fyrir hverja stofnun var útbúin
greiðsluáætlun fyrir hvern mánuð
ársins og uþplýsingar um stöðuna
sendar til ráðuneyta og stofnana í
hverjum mánuði. Samvinna á
milli fjármálaráðuneytis og ein-
stakra ráðuneyta hefur verið
aukin og reynt að stuðla að fjár-
hagslegu sjálfstæði hvers ráðu-
neytis fyrir sig. Einnig var komið
upp númerakerfi, þannig að
hvert stöðugildi fær númer sem
auðveldar allt eftirlit með ráðn-
ingum. í skýrslu sem Ríkisendur-
skoðun hefur sent frá sér, kemur
fram að á fyrri hluta þessa árs
hafa nýráðningar verið færri en
fjárlagaheimildir gerðu ráð fyrir.
Hvað svo?
Næsta stórverkefni þessarar
ríkisstjómar hlýtur að vera að
lækka framfærslukostnað heimil-
anna. Það er mjög mikilvægt fyrir
hagkerfið í heild - að koma
jafnvægi á ríkisfjármál svo ná
megi fram þessum markmiðum
og öðmm. Eftir látlaust kjararán
ríkisstjórna Þorsteins Pálssonar
og Steingríms Hermannssonar,
ásamt óráðsíu í ríkisfjármálum,
ævintýramennsku í vaxtamálum
sem hafði stórfelldar eignatilf-
ærslur í för með sér frá þeim efna-
minni til hinna efnameiri, bindur
verkafólk vonir við að það geti
farið að slaka á sultarólinni.
Fjöldi heimila er í þannig stöðu-
að endar rétt ná saman frá mán-
uði til mánaðar. Enginn afgangur
er af tekjum heimilisins og hefur
ekki verið það lengi. Síðan er stór
hópur í samfélaginu sem ekki nær
endum saman og býr við óþo-
landi óöryggi og vonleysi. Kjör
þessa hóps verður að bæta á næst-
unni og besta leiðin til þess er að
lækka framfærslukostnaðinn.
Matvæli á íslandi em allt of dýr
og verða að lækka.
Fjármálaráðherra bendir rétti-
lega á, að niðurgreiðslur séu lítið
annað en deyfilyf á vitlaust kerfi.
Rót vandans liggur í vitlaust
skipulögðu landbúnaðarkerfi.
Því er erfitt að svara hvers sökin
er. Eitt er þó víst að bændur bera
þar ekki alla sök. Þeir hafa sýnt
skilning á því að undanfömu að
breyta þurfi kerfinu. Nú er unnið
að áætlunum um þessar breyting-
ar í landbúnaðarráðuneytinu og
ljóst er að fara þarf út í mikinn
uppskurð. Hann verður ekki
sársaukalaus en meðan á honum
stendur verður þjóðin að standa
saman sem ein heild, þannig að
uppræta megi fyrir ftillt og allt
þessa meinsemd í íslensku efna-
hagskerfi.
-hmp
Staða ríkissjóðs hjá Seðlabankanum á
góðærisárunum svo kölluðu, sýnir að
ekki hefur verið pólitískur kjarkurfyrir
hendi til að ráðast að rótum vandans
ÞJÓÐVILJINN - SfÐA 3