Þjóðviljinn - 21.09.1989, Blaðsíða 7

Bátur frá Grænfriðungum gerir kafbátsmönnum sem ætla að prófa nýja eld-
flaug lífið leitt.
Þegar bandaríska orustuskipið lowa reyndi að sigla inn á höfnina í Kiel töfðu Grænfriðungar fyrir og Ijósköstuðu þá
merki andstæðinga kjarnorkuvopna á skrokk skipsins.
Slíkir atburðir fá menn stund-
um til að gleyma því, að Græn-
friðungar eru mjög öflug og vel
búin samtök. Skrifstofur þeirra í
20 löndum og níu skip þeirra eru í
góðu sambandi innbyrðis um
gervihnött og búin öflugu tölvuk-
erfi. Starfið er samræmt frá aðal-
skrifstofu Grænfriðunga í Am-
sterdam. Um 500 mgnns eru í
föstu starfi hjá samtökunum og
eru þeirra á meðal færir vísinda-
menn sem og vanir sölumenn og
markaðsfræðingar.
Öflug tengsli Grænfriðunga
við fjölmiðla halda vel við athygli
manna á samtökunum og tryggja
þeim sívaxandi tekjur. í Norður-
Ameríku hafa framlög manna til
Grænfriðunga aukist úr miljón
dollara árið 1980 í 27,5 miljónir í
fyrra. í Vestur-Þýskalandi styðj-
ast Grænfriðungar við 400 þús-
und manna stuðningshóp, og
borgar hver meðlimur amk. 50
mörk árlega í félagsgjald.
Samtökin urðu til upp úr mót-
mælum gegn tilraunum með
kjarnorkuvopn á Aleutaeyjum
árið 1971,- komu þar við sögu
bæði umhverfisverndarmenn og
andstæðingar Víetnamstríðsins
sem þá geisaði enn. Einn frægasti
sigur þeirra var sá, að Frakkar
hættu við tilraunir sínar með
kjarnorkuvopn í andrúmsloftinu
við Mururoa 1974. David
McTaggart kom mjög við sögu
þeirrar herferðar - það var og
hann sem síðar stýrði umdeildari
aðgerðum eins og baráttu Græn-
friðunga gegn selveiðum á
norðurslóðum.
Það var svo árið 1979 að Græn-
friðungar urðu alþjóðleg samtök
með því skipulagi sem að ofan var
lítillega frá greint. Hinar ýmsu
deildir þeirra samræma aðgerðir
sínar á árlegum fundi „trúnaðar-
manna“. En miðstýring er ekki
mikil í samtökunum. Það getur
bæði leitt til þess að einhverjir
Grænfriðungar beiti grófari að-
ferðum en aðrir - en veik mið-
stýring gerir það einnig auðveld-
ara fyrir samtökin að sveigja
undan skaðabótakröfum. Því oft
eru Grænfriðungar ákærðir fyrir
spellvirki og lagabrot.
Að brjóta lög
Grænfriðungar afneita að
sönnu ofbeldi (en það gera ekki
þeir umhverfisverndarmenn sem
róttækastir teljast). En það er
ljóst, að ekki gætu þeir lagt til
aðgerða sem um munar í almenn-
ingsálitinu nema með því að
brjóta lög einstakra ríkja - hvort
sem þeir trufla siglingar herskipa
og hvalbáta eða loka vegum fyrir
bílum sem flytja eitraðan úrgang.
Grænfriðungar segjast oftast
nær fá upplýsingar sínar um hinn
eða þennan umhverfisháskann úr
gögnum sem allir eigi aðgang að.
En stundum njóta þeir góðs af
„leka“ úr ráðuneytum - eins og
þegar þeir komust 1984 í breska
leyniskýrslu um plútóníumúr-
gang sem demba átti í Atlantshaf-
ið.
áb byggði á Spiegel.
íslendingar hafa á undanförn-
um misserum sýnt mjög tvíbenta
afstöðu til umhverfisverndarsam-
taka eins og Grænfriðunga. Þeg-
ar þeir spilla fyrir íslenskum af-
urðum á mörkuðum vegna hval-
veiða, velja menn þeim hin verstu
orð og rifja óspart upp þær bú-
sifjar sem þeir hafa gert Græn-
lendingum og öðrum smáum
veiðiþjóðum. En þegar þeir sömu
Grænfriðungar leggja sig fram
um að stöðva tilraunir með
kjarnorkuvopn eða losun eitur-
efna í sjó, þá höfum við ekki
ástæða til annars en hrópa húrra
fyrir þeim garpskap.
Kafbáti strítt
í ágúst leið voru Grænfriðung-
ar í fjölmiðlum með „jákvæðum“
hætti ef svo mætti að orði kveða.
Lítill bátur frá bandarískum
Grænfriðungum dansaði lengi
dags í kringum kjarnorkukafbát-
inn Tennessee skammt fyrir utan
ströndum Florida. En kafbátur-
inn átti að gera tilraun með nýja
gerð af eldflaugum, sem bera
kjarnorkuvpn heimsálfa í milli.
Tókst Grænfriðungum m.a. að
stökkva um borð í kafbátinn og
draga fána með viðvörunartákn-
um um háskalega geislavirkni að
hún á turni hans. Þessar truflanir
urðu til þess að hætt var við til-
raunina.
Grænfriðungar komu því til
skila í leiðinni að á þeim tíma
þegar stjórnmálamenn væru já-
kvæðari í garð afvopnunar en
verið hefur lengi, þá vildu þeir
virkja almenningsálitið gegn
rándýrum áætlunum um aukinn
vígbúnað í höfunum, sem enn eru
í gangi. Að sjálfsögðu sáu Græn-
friðungar til þess að sjónvarps-
fréttamenn í þyrlu gætu filmað
vel og rækilega viðureign bátkríl-
is þeirra við kafbátströllið - rétt
eins og þegar smábátar frá þeim
reyndu að koma í veg fyrir að
bandaríska orustuskipið Iowa (58
þúsund smálestir) kæmist í höfn í
Kiel fyrr í sumar.
Ævintýri og háski
Grænfriðungar koma þannig
einatt fram sem Davíð gegn Go-
líat, hið góða gegn hinu illa. Þeir
hafa lent í mörgum ævintýrum,
sumum lífshættulegum - eins og
þegar tékknesk lögregla skaut á
liðsmenn þeirra þegar þeir voru
að hengja á reykháfa vígorð gegn
því súra regni sem drepur skóga í
Bæheimi og víðar. Grænfriðung-
ur lét lífið þegar franskir leyni-
þjónustumenn sökktu skipi
Grænfriðunga í höfn á Nýja-
Sjálandi, en það skip var á vett-
vang komið til að trufla tilraunir
Frakka með kjarnorkuvopn á
Kyrrahafi.
Grænfríðungar era orðnir stórveldi
Grœnfriðungar leika einatt Davíð gegn Golíat, enþeir eigameira undir sér en margir ætla.
ísland á
bókaþingi
Nú hefur verið ákveðið að ís-
land verður aðal viðfangsefnið á
„Bok och Bibliotek”, bóka- og
menningarþinginu í Gautaborg
árið 1990. Síðastliðinnsunnudag
lauk menningarhátíðinni sem
haldin var í ár og komu 60.000
manns þá fjóra daga sem hún
stóð yfir. Það voru 850 aðilar sem
sýndu og var ísland með eigin
sýningarbás í fyrsta skipti. Bóka-
samband (slands kynnti íslensk-
ar baekur og íslenska höfunda og
Norræna húsið veitti upplýsingar
um íslenska menningu og þjóð-
félag.
íslenska deildin vakti mikla at-
hygli. Meðal gesta voru sænski
forsætisráðherrann, Ingvar
Carlsson og Svavar Gestsson,
menntamálaráðherra, en hann
var sérstakur gestur hátíðarinn-
ar. Menntamálaráðherra kynnti
norræna bókmenntadagskrá
„Nyskrivet i Norden”, þar sem
rithöfundarnir Einar Kárason frá
íslandi, Dag Solstad frá Noregi,
Kristina Lugn frá Svíþjóð, Rosa
Liksom f rá Finnlandi og Dea T rier
Mörch frá Danmörku lásu úr
verkum sínum..
„Bok och Bibliotek”-þingið var
nú haldið fimmta árið í röð. Auk
rithöfunda og bókaútgefenda frá
Norðurlöndum voru rithöfund-
arnir Friedrich Durrenmatt, Naw-
al El-Saadawi, Nadine Gordimer,
Peter O’Donnell, Yasar Kemal,
Jackie Collins, Tahar Ben Jel-
loun og Maurice Sendack gestir
hátíðarinnar.
Eitt Norðurlandanna hefur ver-
ið kynnt sérstaklega á hverju ári. (
ár var það Danmörk og næsta ár
verður það ísland eins og fyrr
segir. Bókaþingið verður haldið
dagana 13. til 16. september
1990.
- Með þátttöku íslands gefst
einstakt tækifæri til að kynna
bókmenntir og menningu lands-
ins fyrir fjölda áhugasamra
gesta, segja Anna Einarsdóttir
hjá Bókasambandi (slands og
Lars-Áke Engblom, forstjóri Nor-
ræna hússins, en þau undir-
bjuggu þátttöku íslands í ár.
Skipuleggjendurnir hafa mik-
inn hug á að hlutur íslands verði
sem veglegastur og efli um leið
hinn norræna svip bóka- og
menningarhátíðarinnar.
Fimmtudagur 21. september 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7
Frá Islandsdeildinni í Gautaborg: Sigurður Svavarsson, Halldór Guðmundsson, Anna Einarsdóttir og Einar Kárason.
Aðeins 3,8% miðstjórnarmanna á móti stjórnarmynduninni
Vegna athugasemda frá Hjör-
leifi Guttormssyni í blaðinu í gær
varðandi stuðning miðstjórnar
Alþýðubandalagsins við stjórn-
armyndun með Borgaraflokkn-
um tel ég rétt að eftirfarandi
komi fram:
Föstudaginn 8. september þeg-
ar greidd voru atkvæði um þátt-
töku í ríkisstjórn eru 68 atkvæðis-
bærir miðstjórnarmenn skráðir á
viðverulista. Samkvæmt lögum
Alþýðubandalagsins er mið-
stjórn ályktunarhæf sé helmingur
miðstjórnarmanna mættur.
Fundurinn var því fullkomlega
ályktunarhæfur þar sem full-
skipuð miðstjórn telur 106 full-
trúa.
Það voru 4, eða aðeins um
3,8% miðstjórnarmanna sem
voru á móti stjórnarþátttökunni,
sé röksemdafærslu Hjörleifs beitt
á þann veginn, aðrir mættir mið-
stjórnarmenn studdu hana eða
sátu hjá.
Fram hefur komið hve margir
miðstjórnarfulltrúar sóttu fund-
inn á föstudagskvöld. Á laugar-
dag mættu skv. mætingarlista 64.
Um 30 höfðu boðað forföll þar
sem þeir voru bundnir við ýmis
skyldustörf annars staðar, þ.á m.
helmingur þingmanna Alþýðu-
bandalagsins. Hinsvegar var þess
ekki kostur að fresta fundinum
frekar, en miðað við þann tíma
sem hann er haldinn var fundar-
sókn góð. Þá má geta þess að auk
þeirra miðstjórnarmanna sem
sátu fundinn var nokkur hópur
flokksmanna sem ekki á sæti í
miðstjórn sem sat fundinn meira
og minna báða dagana og tók þátt
í öðrum störfum fundarins en
atkvæðagreiðslum.
Ég veit ekki hvort ástæða er til
að miklast sérstaklega yfir stuðn-
ingi miðstjórnarmanna við
stjórnarþátttökuna. Það er hins
vegar ástæða til að gefa því gaum
að í skoðanakönnun sem gerð var
eftir að núverandi stjórn var
mynduð kemur fram að hlutfalls-
lega á stjórnin flesta stuðnings-
menn og fæsta andstæðinga í
röðum stuðningsmanna Alþýðu-
bandalagsins. Niðurstaða mið-
stjórnarinnar virðist því endur-
spegla vilja stuðningsmanna
flokksiris og er það vel.
Reykjavík 19. september
Svanfríður Jónasdóttir,
form. miðstjórnar