Þjóðviljinn - 22.09.1989, Blaðsíða 3

Um ERRÓ— frá ERRÓ
Þá er ERRÓ kominn heim.
2000 ERRÓAR öllum að óvörum
ofan í algjört plássleysi listarinnar
á íslandi. Heilt Erró-scape í gjöf
handa forviða Reykvíkingum (og
öðrum landsmönnum) sem vita
upp á sig ræktarleysið og áhuga-
leysið gagnvart heimsfrægum og
margverðlaunuðum listamannin-
um. Gjöfin spannar allan feril
listamannsins, allt frá æsku-
verkum, teikningum og frum-
skissum til fullgerðra heims-
frægra málverka, ...auk ýmissa
muna og bréfa sem sýna okkur
hvað listamaðurinn hefur verið
að hugsa, hvert han hefur verið
að fara eða hvað hann hefur ver-
ið að dreyma...
Og meðan þjóðin situr og er að
ná sér eftir óverðskuldaðan
heiður, er ástsælasti listamaður
hennar farinn austur í réttir með
erlendum vinum sínum, - bros-
andi út í annað... Síðan, að lokn-
um rúningum og réttum, ætlar
hann aftur út til sinna heima.
Hann ætlar sem sagt ekki, -
þræl-aðspurður af íslenskum
fréttamönnum, að segja heiðurs-
plássi sínu lausu í nafla heims-
listarinnar, og eyða kyrrlátu ævi-
kvöldi í þessu indæla þjóðfélagi
okkar. Listamaðurinn kann
ágætlega við sig þar sem hann
býr, þökk fyrir, fínir restaurantar
í París og gott og glaðlegt fólk í
Tælandi.
Síðan um síðustu helgi eru
Reykvíkingar (og aðrir lands-
menn) vöknuðu upp við það að á
forsíðum dagblaðanna voru eng-
ar dínamíttúbur, engin stríð, eng-
in gjaldþrot, engir fellibyljir...
heldur var verið að fjalla um list
og notað til þess stórt letur, - þá
hafa menn talað um list á íslandi.
í heita pottinum í Sundhöllinni,
að bíða eftir strætó, í vinnunni, í
bankanum. Fyrirvaralaust, mitt í
öllum barningnum er þessi þung-
lynda, úrkula þjóð, sem ýmsir
héldu að væri nú fokið í flest skjól
fyrir, farin að ræða um list. Að
vísu tala sumir um list í fram-
reiknuðum tölum og tengja er-
lendu gengi, en engu að síður eru
tölurnar listtengdar. Sumir tala
um tveggja milljarða virði list,
aðrir segja hana (listina) miklu
meira virði í sýningarsölum vest-
an hafs.
Einni lítilli leiðréttingu vildi ég
samt koma á framfæri til félaga
minna í heita pottinum frá því
núna í vikunni. Nefnilega þá að
sýning sú sem nú stendur yfif á
verkum ERRÓS í vestursal Kjar-
valsstaða, er ekki fyrrnefnd
„þjóðargjöf’ listamannsins til
Reykjavíkurborgar, heldur
persónuleg haustsýning og sölu-
sýning listamannsins á 107 verk-
um. Þá voru það heldur ekki hin
2000 gjafaverk sem seldust upp á
augabragði við opnunina, fyrir
tvo milljarða króna. Þau eru ekki
til sölu.
Á sýningunni á Kjarvals-
stöðum, sem hefur þegar slegið
öll aðsóknarmet, eru 107 olíu-
málverk, auk gullfallegs verks
sem Erró hefur málað fyrir
borgarleikhúsið. Þar af 79 smá-
myndir (33x46 sm), gerðar árin
1986 og 1987 og um 30 stærri verk
(þó ekki risastór yei;k og ekki
myndraðir) unnin á árunum
1980-1988.
Eins og fyrri daginn er hér um
að ræða verk sem sett eru saman
úr brotabrotum af myndheimi
nútímamannsins. Ýmis stef úr
eldri verkum koma fyrir aftur og
aftur í nýjum og nýjum sam-
héngjum. (Menn eru farnir „að
kannast við sig). Þarna eru brot
úr heimsþekktum málverkum
listasögunnar í myndrænni harm-
oníu við fígúrur teiknimynda-
sagnanna eða auglýsingamyndir.
Ptóiaðu Græðandi varasalvi

Heilsuval. Laugavegi 92. S: 626275 oj! 11275
öfugt við það sem ýmsir halda,
þá „hermir” listamaðurinn þó
aldrei eftir hinu upprunalega
listaverki þar sem það hangir í
unaðslegum upprunaleik sínum í
Louvre eða einhverju öðru
heimsþekktu safninu, heldur er
það margútjöskuð eftirprentunin
í flatneskju sinni og efnisleysi
sem listamaðurinn hefur áhuga á
að setja í verk sín. M.ö.o. lista-
maðurinn afbakar vísvitandi
„heimild” sína í samræmi við
markmið sín.
Kaosin, glundroðinn og skipu-
lagsleysið í „samhrúgunni” sem
virðist við fyrstu sýn mæta þeim
sem gengur í salinn er við nánari
athugun vandlega skipulögð og
úthugsuð myndsýn (og heims-
sýn).
Hins vegar er ekkert óeðlilegt
við það að fólki finnist það vera á
valdi hinnar algeru ringulreiðar,
hversu vandlega samansett hún
er, draumsins (eða martraðar-
innar eftir atvikum) og telji sig
vera að tapa áttum. Reyni því að
halda dauðahaldi í veruleikalín-
una sína, missa ekki samhengis-
þráðinn og lenda í hringiðu hinna
fjöldamörgu og ólíku „tíma og
rýma” salarins.
„í athöfninni að mála,” segir
Erró, „felst ákveðin ævintýraþrá;
í aflestri myndmálsins leit að
stöðugleika... Fyrir mig er mál-
verkið eins konar ferðalag gegn-
um form, rými og stíla...”
Heimur okkar er fullur af
myndum. Andstæðum, mót-
sagnakenndum myndum sem
streyma alls staðar að okkur. í
miklu magni. Heimur okkar er
líka barmafullur af upplýsingum.
Og hraða. Og sérfræðingum sem
flokka (í skúffur).
Erró safnar myndum. Hefur
safnað myndum héðan og þaðan
af jarðarkringlunniía.m.k. 40 ár.
Raðar þeim svo saman, hrúgar
stundum saman og setur á svið út
frá andstæðum og spennu.
Menn geta auðvitáð skoðað
verk (endurmetins) Errós eins og
þeim hentar. Eins og bíómynd,
vfdeóspólu, eða teiknimynda-
sögu ef þeim býður svo. Það er
allavega engin þörf á að þekkja
„Ferðalag gegnum
form, _
rýmiogstíla.”
listasöguna eða uppruna allra
myndbrotanna og skírskotana
listamannsins til neyslu - og fjöl-
miðlaheims okkar, til að geta
heimsótt sýningar hans.
Hins vegar er því nú svo komið
að margir þekkja heimslistasög-
una nær eingöngu í gegnum brot
af henni í verkum Errós. Aftur-á-
bak, ef svo má segja. Koma svo í
erlent safn og sjá kannski Tyrk-
neska baðhúsið eftir franska
málarann Ingres og segja: „Nei
sko,... þarnaer myndin sem Erró
málaði”. Hugsanlegt er að þarna
sé kominn vísir að séríslenskri
listsöguskoðun, sem gæti svo
breiðst út með tíð og tíma.
„Þó svo að frummerking
myndanna sé skýr í huga lista-
mannsins og að samsetningamar
hafi sína innri rökhyggju, eru
túlkunarmöguleikum áhorfand-
ans lítil takmörk sett. í raun er
lestur viðkomandi myndverka
ekki síst háður þekkingu, menn-
ingu og andagift áhorfandans... ”.
(Ur grein Gunnars Kvaran í
sýningarskrá).
Verkin eru m.ö.o. eins og ein-
hver sagði að spænsk krá væri;
maður æti það sem maður kæmi
með með sér.
Þeir sem halda að Erró hafi
ekkert að segja um listina, eða að
lífsnautnamaðurinn Erró kjósi
eingöngu að ræða um matar-
gerðarlist, ættu að lesa persónu-
legar vangaveltur hans um list og
stíl sem Gunnar Kvaran hefur
tekið saman, í sýningarskránni.
Þar veltir listamaðurinn m.a.
fyrir sér hvort stfll sinn „ákvarðist
af upphleðslu mynda og mót-
sagnakenndri samsetningu”, eins
og margir vilji gefa í skyn. Og
segir svo: „Ef ég færi að skil-
greina innra gangverk málverka
minna er ég hræddur um að þau
glötuðu öllum sínum leyndar-
dómum fyrir mér. Ef maður er á
annað borð að mála, er það ef-
laust vegna þess að maður
skynjar dularfull tengsl við sitt
eigið tjáningarform. Þannig spyr
ég mig aldrei ákveðinna spurn-
inga, einfaldlega til að viðhalda
lönguninni til að mála. Margir
halda því samt fram að til sé
eiginlegur Erró-stíll; hvort sem
ég tileinka mér ítalskt barokk eða
kalda fagurfræði 20. aldarinnar,
þá einkennist myndir mínar af
minni skrift, mínu myndmáli.”
Nújþegar 2000 samastaðslausir
ERRÓAR hafa verið settir inn á
fjárveitingardrög borgarinnar
fýrir þarnæsta ár, þá hefur ýms-
um þótt brýnt að reyna að finna
ERRÓ sjálfum samastað í ís-
lenskri listarsöguhefð, tengja
hann eldri meisturum... Fáum
blandast hugur um að myndir
hans séu ekki beinlínis sprottnar
upp undan Esjunni og að þar sé
heldur ekki beinlínis að finna
neinar sjálfsævisögulegar tilvís-
anir. Þar sé varla nokkurt
íslandstengdara efni heldur en
geimfararnir sem einhvern tím-
ann eiga að hafa komið til fslands
að æfa sig fyrir tunglgönguna...
Reyndar hafa Islendingar,
a.m.k. fram til þessa dags, átt
bágt með að skilja forsendur fyrir
frægð Erós í útlandinu. Skýringin
á því hve erfiðlega hefur gengið
að setja Erró inn í íslenska lista-
sögu er að miklu leyti sú að þegar
Erró segir skilið við ísland á 6.
áratugnum gengur hann beint inn
í evrópska (meginlands) listhefð
súrrealisma og dadaisma, sem
hefur aldrei gætt á íslandi.
En nú virðist svo sem menn
hafi leyst vandamálið með Erró
og stað hans í hinni íslensku list-
hefð. Þökk sé ekki ómerkari mál-
ara en meistara Kjarval og fram-
sýni hans fyrir hálfri öld, þegar
hann gaf drengstaula austur á
Kirkjubæjarklaustri beyglaðar
túpur með kreistu af lit í og búta
,af dúk... Meistari Kjarval vissi
sínu viti...
P.s. Er nú von til þess að ekki leki
fleiri vatnsrör á Korpúlfsstöðum?
Auður Ólafsdóttir
YEISTUAÐ ÍPLANDS-
Nóma Landsbankans er þjónusta sem léttir undir með námsmönnum. VISA-kert,
I BANKANUM ER NÁMA
afhending skjala vegna LÍN, sveigjanlegri afborganir lána, 100.000 krána
fyrirEjIinámsfólk.
námsstyrkur og hátt námslokalán er meðal þess sem sækja má í Námuna.
tNáman er ný fjármálaþjónusta í
Landsbankanum, sérstaklega ætl-
uð námsfólki frá 18 ára aldri. Því
ekki að hefjast handa nú þegar og sækja í námu
Landsbankans. Með því að skapa þér gott orð í
Landsbankanum - þó í litlu sé, leggurðu grunninn að
fjárhagslega öruggri framtíð. Allar nánari upplýsing-
ar, fúslega veittar í næsta Landsbanka. Yið bjóðum
námsfólk velkomið.
Nýttu þér námuna.
LANPSBANKI
í S L A N D S
----L ----
N • Á • M • A • N