Þjóðviljinn - 22.09.1989, Blaðsíða 7

ERLENDAR FRETTIR
ísraelar í Rómönsku Ameríku
Ýmsar ástœður leiddu tilþess að ísrael hefur á undanförnum árum átt drjúganþátt íað efla harðstjórnir Mið-Ameríku
með þvíað seljaþeim vopn og þjálfa heri þeirra og leyniþjónustur
Gúatemalskir hermenn - þykkja milli Bandaríkjanna og Gúatemala varð til þess að síðarnefnda ríkið útvegaði sér hernaðaraðstoð frá
(srael.
Isambandi við örvæntinsar-
kenndar tilraunir stjórnar Kól-
ombíu til að hnekkja veldi eitur-
lyfjahringanna þarlendis hafa
vakið athygli ásakanir á hendur
ísraelskum hernaðarsérfræðing-
um, þess efnis að þeir hafi þjálfað
einkahersveitir kókaínbarón-
anna, jafnvel með vitund ísrael-
skra ráðamanna. í framhaldi af
því hafa mjög komið til umræðu
samskipti Israels og rómansk-
amerískra ríkja, einkum miðam-
erískra. yfirleitt.
Þrír ísraelar hafa öðrum frem-
ur verið tilnefndir af þeim, sem
sagðir eru hafa stundað þessa
iðju í þjónustu kólombísku
eiturlyfjahringanna. Þeir eru
Yair Klein, undirofursti í ísra-
elska varaliðinu, Amatzia Shuáli
og Mike Harari. Sá síðastnefndi
var lengi framarlega í Mossad,
leyniþjónustu ísraels. Þeir Klein
og Shuáli eru meðal stjórnenda
ísraelsks fyrirtækis að nafni Ha-
dashot (Spjótsoddur), sem flytur
út hernaðarlega tæknikunnáttu
og hernaðarútbúnað af ýmsu
tagi. Vitað er að þeir félagar hafa
starfað í samráði við ísraelska
stjórnarerindreka í Rómönsku
Ameríku, og það bendir frekar til
þess að ísraelskum stjórnvöldum
hafi verið sæmilega kunnugt um
athafnir þeirra í þeim heims-
hluta. Klein heldur því fram að
hann hafi ekki þjálfað aðra Kól-
ombíumenn en bændur til sjálfs-
varnar gegn skæruliðum. Hann
og fleiri ísraelar hafa þjálfað her-
sveitir, er beitt hefur verið gegn
skæruliðum, í öðrum löndum
Vesturálfu, svo að ekki er nema
sennilegt að hann hafi byrjað
Kólombíuvist sína sem þjálfari
hjá stjórnarhernum.
Viðskiptin mest
við Gúatemala
Ut frá því er ekki nema líklegt
að Klein hafi komist í kynni við
kókaínhringana og gengið í þjón-
ustu þeirra, enda ekki ástæða til
annars en að ætla að þeir hafi
borgað honum vel. Að óöldinni í
Kólombíu hafa í mörg ár staðið
margir aðilar, sem stundum
stríða allir gegn öllum, en gera
stundum tveir eða fleiri tíma- og/
eða svæðisbundin bandalög. Nú
herjar stjórnarherinn á eiturlyfj-
ahringana, en stundum hafa
a.m.k. aðilar innan hans verið í
bandalagi við þá í hernaði gegn
vinstrisinnuðum skæruliðum. í
gegnum slík sambönd gæti Klein
hafa komist í kynni við kókaín-
hringana og ráðist í þjónustu
þeirra, er lokið var verkum hans
fyrir stjórnarherinn.
Mest hafa þó ísraelsk viðskipti
af þessu tagi vestanhafs verið við
ríki Mið-Ameríku og einkum við
Gúatemala, eftir því sem best er
vitað. Þessum ríkjum selur ísrael
vopn og annað til hernaðar í stór-
um stíl og leggur þeim þar að auki
til kennara og þjálfara, svo að
varningurinn nýtist þeim sem
best. Frá því um miðjan s.l. ára-
tug hafa ísraelsk umsvif af þessu
tagi í Mið-Ameríku verið áber-
andi mikil.
Líka til kontra
Síðan þá hefur ísrael flutt út til
Gúatemala meira af vopnum og
öðrum hernaðarútbúnaði en
nokkurt annað ríki á þessu tíma-
bili. M.a. hafa ísraelar á þessu
árum selt Gúatemalaher létt,
sjálfvirk skotvopn, stríðsflugvél-
ar, brynvarða bfla til flutnings
AÐ UTAN
fótgönguliði, varðbáta, eld-
flaugar, léttar kanónur og tölvu-
kerfi, er notuð hafa verið með
miklum árangri við að snuðra
uppi skæruliða, stuðningsmenn
þeirra og andófsmenn í borgum.
Hondúras, Kostaríka og Salva-
dor hafa einnig keypt talsvert af
vopnum frá ísrael og notið þaðan
hernaðarráðgjafar og sérfræðik-
unnáttu við að betrumbæta
skipulagið á leyniþjónustustofn-
unum sínum. En hvað þessu við-
víkur eru Bandaríkin sem kunn-
ugt er helsti stuðningsaðili Hond-
úras og Salvadors, svo að þar hef-
ur minna farið fyrir ísraelum.
Það á einnig við um utanaðkom-
andi aðstoð við níkaragvönsku
kontrana, en einnig þeim kvað
Ísrael hafa miðlað vopnum og
fleiru, einkum þegar Bandaríkja-
þing hefur verið með kontrana á
hornum sér og stöðvað til þeirra
bandaríska hjálp. Milligöngu-
maður í þessum viðskiptum ísra-
ela og kontra er sagður hafa verið
sá einkar greiðvikni höfðingi
Noriega valdsmaður í Panama,
væntanlega þá gegn þokkalegum
umboðslaunum.
Rétt er að taka það fram að
best er að umgangast lesningu um
þessi umsvif Israels í Rómönsku
Ameríku og annarsstaðar með
vissri varúð. ísraelar sjálfir reyna
að leyna þeim af fremsta megni
svo að um þetta er margt á huldu.
Á hinn bóginn eru þeir aðilar,
sem sjá ísrael og „síonismanrí* á
bakvið nándar nærri hvert tré,
eins og Bandaríkjamenn Kúbani
um langt skeið, ef þeir gera það
þá ekki enn. Gyðingahatrið gam-
alkunna er ekki utan þess leiks.
ísraelsher
í miklu áliti
Margt hefur stuðlað að því að
koma í kring viðskiptum þessum.
Her og leyniþjónusta ísraels
njóta viðurkenningar sem ein-
hverjar snjöllustu stofnanir af
þessu tagi í heimi og ísraelskar
hernaðarvörur standa vart
neinum að baki í gæðum. Vegna
þess er ekki nema eðlilegt að sóst
sé eftir ísraelskum hertólum og
ísraelskum sérfræðingum til að
kenna kaupendum á þau, svo og
til að þjálfa heri og leyniþjónust-
ur. í annan stað hefur efnahagur
ísraels lengstum verið að sligast
undir gífurlegum herkostnaði og
því þykjast fsraelar ekki hafa efni
á að hafna viðskiptum, sama hver
söluvaran er og kaupendur. í
þeim efnum hafa ísraelar þó vart
verið óprúttnari en gengur og
gerist.
Tiltölulega mikil einangrun ís-
raels á alþjóðavettvangi gerir og
að verkum að það telur sig ekki
hafa tök á að vera mjög vant að
virðingu sinni er um viðskiptavini
er að ræða. Suður-Afríka og Taí-
van, sem einnig eru einskonar al-
þjóðlegir paríar, eru þannig stór-
kaupendur ísraelskra vopna.
Ríki þau rómanskamerísk, sem
ísraelar skipta mest við í þeirri
grein verslunar, hafa ekki heldur
sem best orð á sér.
*
I andstyggilegasta
lagi
Af þeim hefur einkum Gúate-
mala orðið hornreka í alþjóða-
samskiptum. Her- og dauða-
sveitir þess lands eru í andstyggil-
egasta lagi, jafnvel með verra
móti á miðamerískan mælik-
varða, og hafa að baki líklega enn
meiri afköst í manndrápum og
pyndingum en hliðstæðar stofn-
anir annarra Mið-Ameríkuríkja.
Þar er þó í hæsta lagi um stigs- en
ekki eðlismun að ræða. En þegar
á stjórnarárum Geralds forseta
Ford tóku Bandaríkin að draga
úr hernaðaraðstoð við Gúate-
mala og stöðvuðu hana loks að
öllu eða mestu. Um þessa ráða-
breytni olli að nokkru - a.m.k. á
stjórnarárum Carters - óánægja
Bandaríkjamanna með gegndar-
DAGUR
ÞORLEIFSSON
laus hryðjuverk hers og lögreglu
Gúatemala. En líka er þess að
gæta að Gúatemalamenn líta á sig
sem stóra bróðurinn í miðamer-
ísku ríkjafjölskyldunni, hafa eftir
því meira sjálfsálit en aðrar þjóð-
ir þar og brugðust því verr en
grannarnir við téðum umkvört-
unum Bandaríkjamanna. í Gú-
atemala er þjóðernishyggjan
raunar áberandi andbandarísk,
líkt og í Mexíkó. Þetta leiddi svo
til þess að Gúatemala varð sér-
staklega mikið komin upp á ísra-
el um hernaðarleg viðskipti.
Þessum umsvifum ísraela í
Mið-Ameríku er að verulegu
leyti stjórnað frá Mexíkóborg, og
að sumra sögn hafa gyðingar þar,
sem margir eru áhrifamiklir um
viðskipti, verið ísraelskum
stjórnarerindrekum hjálplegir
við að koma þeim í kring. Sums-
staðar í Mið-Ameríku, ekki síst í
Kostaríku, hafa gyðingar og tals-
verð áhrif í fjár- og viðskipta-
málum. Víst er um það að Kost-
aríka hefur frá upphafi ísra-
elsríkis hins nýja haft allnáin
sambönd við það og stundum
gengið fram fyrir skjöldu til að
auðsýna því vinsemd. 1982 flutti
Kostaríka þannig sendiráð sitt í
ísrael frá Tel Aviv til Jerúsalem.
Launaði ísrael það að sögn með
aukinni aðstoð við Kostaríku,
þar á meðal á hernaðarsviðinu.
Hernaðaraðstoð
við herlaust land
Kostaríka hefur að vísu að
formi til engan her; hann var
lagður niður þar 1948 til tryg-
gingar lýðræði í landinu, og má
kalla þá ráðstöfun eðlilega með
hliðsjón af sögu Rómönsku Am-
eríku. En uggur um að sandinist-
abyltingin í Níkaragva breiddist
út suður yfir landamærin leiddi til
þess að á yfirstandandi áratug
endurskipulögðu og þjálfuðu Ko-
staríkumenn varðliðasveitir sínar
svo, að kalla má að þær séu orð-
nar að einskonar her. Til þess
fengu þeir peninga og vopn frá
Bandaríkjunum og vopn og þjálf-
ara frá ísrael.
Við þetta má bæta að Mið-
Ameríkuríkjum þykir viður-
hlutaminna að taka við aðstoð frá
smáríki eins og ísrael en frá
Bandaríkjunum, en jafnvel bestu
vinir þeirra í miðamerísku smá-
ríkjunum tortryggja risaveldið í
norðri og hafa andúð á því.
„Palestínun“
indíána?
Samfara þessum viðskiptum
við ísrael kvað hafa þróast fram í
Mið-Ameríku veruleg aðdáun á
því, og þá sérstaklega her þess og
leyniþjónustu. „ísraelski her-
maðurinn er fyrirmynd okkar,“ á
Benedicto Lucas García, æðsti
maður Gúatemalahers, að hafa
sagt 1981. Einkum finnst miðam-
erískum herforingjum mikið til
koma hversu sterk tök ísraelar
hafa á Palestínumönnum á Vest-
urbakka og í Gaza. Intifadan hef-
ur varla breytt því áliti þeirra að
ráði. Hún hefur ekki losað um
tök ísraela á svæðum þessum, svo
teljandi sé, og á því 21 mánaðar
tímabiii, sem liðið er frá því að
hún hófst, hafa verið drepnir í
henni eitthvað á áttunda hundrað
manns, flestir þeirra arabar. Á
svona löngum tíma er þetta ekk-
ert uggvænlegur sláturreikningur
á miðamerískan mælikvarða.
Gúatemalskir herforingjar
kváðu hafa komist svo að orði, að
mikið snjallræði væri að „palest-
ínera“ indíána landsins. Með því
er væntanlega átt við að komið sé
á indíánana svo vel heppnuðum
þrælatökum að líkur á mótþróa af
þeirra hálfu, hættulegum fyrir
valdhafa, verði hverfandi. Um
helmingur - og kannski rúmlega
það - íbúa Gúatemala eru enn
indíánar að máli og menningu,
þótt þeir hafi í aldanna rás marga
þrautina mátt þola af hálfu vald-
hafa og yfirstéttar landsins. Gú-
atemalskur hástéttarmaður,
kunnugur á Norðurlöndum,
sagði eitthvert sinn við málvini
sína þaðan: „Það er ekki ósvipað
með indíánana okkar og elginn í
Svíþjóð. Það verður að skjóta þó
nokkuð af þeim öðru hvoru, ann-
ars fjölgar þeim um of.“ Drjúgur
þáttur sögu Gúatemala eru upp-
reisnir indíána eða annar mótþrói
af þeirra hálfu við stjómvöld og
yfirstétt. Á síðustu áratugum
hafa vinstrisinnaðar skæmliða-
hreyfingar sótt til indíánanna
stuðning og liðsstyrk.
Föstudagur 22. september 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 7