Þjóðviljinn - 22.09.1989, Blaðsíða 14

Fyrir framan augnaráö
sfingsins
Venus frá Miló.
Nýskipun Louvre-safnsins
Þegar ég var nýkominn til Par-
ísar í fyrsta sinn, fór ég að skoða
Louvre-safnið í fylgd með
tveimur kunningjum mínum. Við
gengum í gegnum deildina með
grískum höggmyndum, stoppuð-
um góða stund hjá Venusi frá
Míló, sem stóð mitt í háum, fer-
hyrndum sal, svo túrhestarnir
gætu myndað hana frá öllum
hliðum, en héldum svo áfram. Þá
lá leiðin niður stiga og komum við
allt í einu í langa neðanjarðar-
hvelfingu þar sem þögnin ríkti og
ekkert var nema stór, egypskur
sfings úr dökkbrúnum steini sem
horfði dulráðum augum á þá sem
gengu fram hjá. Þessi óvænta
sjón var svo mögnuð að við urð-
um allir þrumu lostnir. Einn okkar
hafði verið að færa að því ýmis
rök, að egypsk list væri ein hin
merkasta í gervallri sögunni, en
þarna varð honum orðfall.
Snemma í maí í vor stóð ég aft-
ur á þessum sama stað, en nú
hafði nokkur breyting orðið: þar
sem áður hafði verið múrveggur
fyrir framan sfingsinn voru nú
stórar dyr og sást þar niður í ein-
hverja undirheimaveröld með
háreistum undirstöðum múranna
kringum miðaldakastalann sem
hafði staðið þarna á undan
Louvre-höllinni. Óvíst er að
nokkur hafi vitað umþ>essa múra
fyrir aldarfjórðungi, þegar ég var
þarna fyrst, og voru þeir þá faldir
í jörðinni: myndbreytingin á
þessum stað, beint fyrir framan
augnaráð sfingsins, var eins og
þegar stór leynihurð er dregin frá
í James Bond mynd og dularfull
salarkynni koma allt í einu í
ljós...
En í þessari sýn birtist ekki
nema hluti breytinganna. Undan
augnaráði sfingsins liggja leiðir til
margra átta, þær hlykkjast á
ýmsa vegu gegnum þau salar-
kynni þar sem grísku höggmynd-
irnar hafa verið til húsa áratugum
saman og svo einnig gegnum
„undirheimaveröldina“ nýju, en
þær enda allar í þeirri voldugu
mynd, sem eins líklegt er að
sfingsinn dulráði hafi haft fyrir
hugskotssjónum frá upphafi:
glerpýramídanum mikla, sem er
nú orðinn aðalinngangur Louvre-
safnsins - og ekki aðeins það,
heldur líka eins konar tákn um þá
róttæku nýsköpun safnsins sem
nú stendur yfir. En tæpast er of-
mælt að segja, að þær fram-
kvæmdir séu eitthvert merkasta
framlag Mitterrands forseta -til
menningarmála í landinu: með
þeim breytist svo mjög aðstaða
manna til að nálgast þau verk sem
þar eru geymd, að það er nánast
eins og verið sé að skapa nýtt safn
við hæfi okkar tíma. En þessi ný-
sköpun hefur samt kostað sögu-
legar deilur, þar sem glerpýra-
mídinn var í brennideplinum, og
er fróðlegt að rifja þær upp.
Safn í
niöurníðslu
Louvre-safnið er eitt stærsta og
merkasta listasafn veraldar, ekki
síst að því leyti að í því er engin
„eyða“: þar er ekki aðeins mikill
fjöldi heimsfrægra listaverka,
heldur spannar það líka alla list-
í París
asöguna frá tímum Forn-Egypta
og fram á 19. öld (fyrir yngri list
eru önnur gagnmerk söfn í París,
Orsay-safnið fyrir 19. öldina og
byrjun hinnar 20., og svo
Pompidou-safnið fyrir nútíma-
list). En það hafði löngum verið í
mikilli niðurníðslu, - svo mikilli
að það vekur undrun nú á
dögum, þegar menn rifja ástand-
ið upp. Þegar á stjórnarárum de
Gaulle var sýnt að til róttækra
ráðstafana þyrfti að grípa, ef
safnið ætti ekki að grotna endan-
lega niður.
Hluti af vandanum var efalaust
fólgin í því hve óhentuglega safn-
inu var fyrir komið. Louvre-
höllin var byggð á löngum tíma
án nokkurs heildarskipulags og
hafði smám saman orðið að
miklu völundarhúsi, þar sem
samgöngur milli hinna ýmsu
hluta voru erfiðar og vandasamt
að hafa nokkra yfirsýn yfir
heildina. Einn elsti hluti þess,
sem var að miklu leyti frá endur- ’
reisnartímanum, var stór, fer-
hyrnd bygging með húsagarð í
miðjunni (hinn svonefnda „Fer-
hyrnda garð“), sem stóð á Signu-
bökkum. Út frá henni lágu svo
tvær langar álmur: önnur, sem
var frá 17. öld, lá í vestur með-
fram Signu, en hin var samhliða
henni og ofar (eða norðar), og
hafði Napóleon 1. byggt hana að
miklu leyti, en Napóleon 3. síðan
aukið hana og endurbætt. í þess-
ari yngri álmu hafði franska
fjármálaráðuneytið verið til húsa
um langt skeið, þannig að safnið
hafði einungis til umráða hina
álmuna, svo og ferhyrndu bygg-
inguna, þó ekki að öllu leyti.
Segja mátti, að þetta væru
nokkuð rúmgóð húsakynni fyrir
safn, þótt það væri að vísu baga-
legt hve seinlegt var að fara frá
ferhyrndu byggingunni og út á
enda álmunnar, en það var
eitthvað um 800 m vegalengd:
voru í gangi ýmsar skrýtlur um
Ameríkana sem reyndu að setja
met í að skoða safnið á sem styst-
um tíma og Frakka sem voru í
harðri samkeppni við þá... En
samt var húsrýmið hvergi nærri
nóg fyrir safnið, þannig að veru-
legur hluti listaverkanna varð að
vera í geymslu, þar sem enginn
gat séð þau, og annað var ekki
síður bagalegt: það var nánast
ekkert rúm fyrir alls kyns
nauðsynlega þjónustu: bókasafn,
veitingastaði, sölustaði fyrir eftir-
prentanir, listaverkabækur og
slíkt og annað af því tagi. De
Gaulle setti því fram þá hugmynd
að leggja alla Louvre-höllina
undir safnið, en úr því varð þó
ekki neitt.
Ofan á þetta húsnæðisvanda-
mál bættist líka annað, sem var
kannske tengt því en gerði málið
alla vega mun verra: það var með
fádæmum hvað safnið var illa
rekið og illa hirt. Vegna skorts á
starfsfólki var mjög sjaldan hægt
að hafa allar deildirnar opnar í
senn og þurfti stundum að skipu-
leggja opnunartímana á hverjum
morgni eftir því hve margir starfs-
menn voru mættir, eða eftir
skyndiverkföllum sem alltaf voru
að bresta á: sumar deildirnar
voru kannske ekki opnar nema
einn dagpart í viku, öðrum var
lokað einum og hálfum tíma á
undan venjulegum lokunartíma
safnsins og þar fram eftir götun-
um. Ef menn komust inn í þá
deild sem þá langaði til að skoða,
mætti þeim hryggileg sjón: verkin
voru rykfallin, bæði málverk,
rammar og höggmyndir, glugg-
arnir voru aldrei hreinir, þar sem
þeir voru á „landamærum" þeirra
sem sáu um hreinsun safnsins að
utan og innan, og lýsingin var
næsta bágborin: stundum þurfti
maður að rýna lengi í málverkin
til að sjá nokkurn hlut... Um
langt skeið voru veggirnir einnig
mjög skítugir, en svo var gerð
gangskör í að mála helstu sali og
gera þá upp, og urðu þeir bjartari
við það. Eins og þetta allt væri
ekki nóg voru safnverðirnir víð-
frægir fyrir það hvað þeir voru
geðstirðir, og þurfti nokkuð til að
öðlast slíkan orðstír.
Nýsköpun
boðuö
Enginn hreyfði því nokkrum
mótmælum, þegar Mitterrand
forseti lýsti því yfir á sínum fyrsta
blaðamannafundi í september
1981, að hann hefði tekið þá
ákvörðun að leggja alla Louvre-
höll undir safnið og endurskipu-
leggja það: jafnvel þeir sem síðar
börðust á móti hugmyndum hans
töldu þetta skynsamlega hug-
mynd og bera vott um hugrekki.
Reyndar var þetta ein af mörgum
áætlunum Mitterrands um fram-
kvæmdir í París, og gustaði meira
um ýmsar aðrar. En samt hófst þá
nokkuð löng og furðuleg saga.
Fljótlega var hafist handa um að
kanna ástandið og leggja helstu
línurnar um nýsköpun safnsins og
var því verki íokið á útmánuðum
1983, en jafnframt var leitað að
arkitekt sem gæti fundið snjalla
lausn á þeim vandamálum sem
verkinu fylgdu. Eftir nokkra leit
og viðræður bak við tjöldin fól
Mitterrand forseti kínversk-
bandaríska arkitektinum Ieoh
Ming Pei að gera tillögur, án þess
að efna til nokkurrar samkeppni
um verkið. Þessi arkitekt var
fæddur í Kanton í Kína árið 1917,
en rak mikla arkitektaskrifstofu í
New York og var frægur fyrir
skýjakljúfasmíðar í Ameríku og
Asíu og svo ekki síst fyrir við-
bótarbyggingu við safnið Natio-
nal Gallery í Washington. Áður
en hann tók að sér starfið opin-
berlega vann hann í fjóra mánuði
og kom þá margar ferðir til París-
ar í algerri leynd og ræddi við
Mitterrand forseta. I nóvember
1983 lagði hann loks fram fjórar
mismunandi tillögur en mælti sér-
lega með einni og var hún sam-
þykkt. En það var ekki fyrr en í
janúar 1984, sem hún var birt op-
inberlega og lögð fyrir þá nefnd
Parísarborgar sem sér um sögu-
legar byggingar og slíkt. Þá var
eins og sprengju hefði verið kast-
að...
Pýramídinn
Kjarni málsins var vitanlega sá
að finna einhverja lausn á „sam-
gönguvanda" þessarar stóru hall-
ar, því hvernig menn gætu komist
sem greiðlegast inn í hvaða deild
þess sem væri og síðan milli
deildanna. En sá vandi hlaut að
14 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 22. september 1989