Þjóðviljinn - 28.09.1989, Blaðsíða 4

þJÓÐVIUINM
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Skattlagning
fjármagns-
tekna
Það eru þessa dagana á kreiki yfirlýsingar um að Morgun-
blaðið og Sjalfstæðisflokkurinn komi hvort öðru ekkert við.
En vitanlega eru þessir aðilar samstiga í flestum málaflokk-
um, hvað sem persónulegum ýfingum dagsins líður. Til
dæmis hafa þeir lagst mjög á eitt um að draga upp sem
herfilegasta og skelfilegasta mynd af þeim áformum sem
fjármálaráðherra og hans menn hafa kynnt að undanförnu
um skattlagningu fjármagnstekna. Og þá er ýmist með
stríðum tónum eða ámátlegum farið með þann söng, að nú
eigi að ræna sparifjáreigendur bæði verðbótum og höfuð-
stólnum sjálfum, nú muni sparnaður í landinu hrynja og þar
fram eftir götum.
í þessu moldroki öllu er farið óralangt frá réttu lagi. Eins og
Ólafur Ragnar Grímsson fjármálaráðherra og þeir sem til-
lögurnar hafa undirbúið hafa margtekið fram, þá stendur
ekki annað til en að skattleggja þær nýju tekjursem menn fá
til ráðstöfunar með greiddum raunvöxtum - meira að segja
verði raunvextir undir ákveðnu marki áfram skattfrjálsir.
Dæmi er t.d. tekið af sparifé upp á miljón sem geymt er á
verðtryggðum reikningi; með skattlagningunni gerðist ekki
annað en að raunvextir þeir sem eigandi þessa sparifjárfær
lækka um tæpt prósent. Ástæðulaust að láta sem slíkt og
þvílíkt mundi leiða til þess að menn teldu ekki lengur ómaks-
ins vert að spara sér fé.
En fyrst og síðast er hér um réttlætismál að ræða. Fjár-
málaráðherra segir í viðtali við Þjóðviljann í gær: „Grundvall-
arviðhorfið er að launatekjur og fjármagnstekjur eiga að
vera meðhöndlaðar eins í skattkerfinu. Það eigi ekki að hafa
áhrif á skatta manna hvort þeir fá tekjur vegna vinnu sinnar
eða vegna fjármagnseigna". Og þetta er einmitt það sem
menn þurfa fyrst að spyrja sig um þegar þeir taka afstöðu til
málsins. Ýmis dæmi hafa verið nefnd um það óréttlæti sem
til verður í því ástandi sem ríkt hefur. Til dæmis getur það
munað mjög miklu í ellilífeyrisgreiðslum, hvort menn hafi
tekjur fyrir hlutastarf eða af verðbréfum. Það ætti líka að vera
umhugsunarefni þeim oddvitum Sjálfstæðisflokksins sem
mest hamast gegn áformum um að skattleggja fjármagns-
tekjur, að núverandi ástand ýtir undir það að menn leggi
frekar fé sitt í verðbréfasjóði en í atvinnufyrirtæki - en það á
að heita mikið áhugaefni einmitt þess flokks að hlutafjár-
kaup í fyrirtækjum verði freistandi kostur í fjármálum.
Eins og fram hefur komið í fréttum hefur allvíðtæk pólitísk
samstaða skapast um þetta mál: Sjálfstæðisflokkurinn er
tiltölulega einangraður í því. Það hefur vakið furðu að
Kvennalistinn telur sig samþykkan því að skattlagning fjár-
magnstekna sé réttlætismál, en vísar henni samt frá vegna
þess að hún sé ekki rétt tímasett og þá vegna þess að
núverandi ríkisstjórn sé ekki trúandi fyrir þessari breytingu.
Þetta er undarlegt ráðleysi: ef þetta er réttlætismál, hvenær
gefst betra tækifæri til þess að framkvæma það en nú? Ætti
að bíða með það þangað til Sjálfstæðisflokkurinn væri kom-
inn í aðstöðu til að eyðileggja málið - eða getur ekkert
jákvætt gerst fyrr en Kvennalistinn er kominn í meirihluta-
stöðu eða amk ótvíræða forystu í stjórn landsins?
Að öllu samanlögðu: skattlagning fjármagnstekna er þarft
mál. Það er í samræmi við ýmis fyrirheit sem stjórnarflokk-
arnir hafa gefið, það er um margt hagkvæmnismál og það er
um flest ótvírætt réttlætsmál. Vonandi tekst útfærsla þeirra
tillagna sem hér um ræðir sem best og skjótast.
ÁB
KLIPPT OG SKORIÐ
Bjúgaldin
Það er daglegur viðburður að
heyra fregnir um alls kyns
hryðjuverk og spillingu i sumum
löndum hins svokallaða þriðja
heims: valdhafarnir hugsa um
það eitt að hreiðra sem best um
sig til að safna sem allra mestum
auði, þeir arðræna almenning,
sem þeir reyna jafnframt að
halda í sem mestri örbirgð og fá-
fræði, þverbrjóta og fótumtroða
einföldustu grundvallarreglur
lýðræðisins, beita hryðjuverkum
gegn andstæðingum sínum og
þeim sem hugsanlega gætu orðið
það, hafa kannske einhverjar
„dauðasveitir“ í sinni þjónustu og
þar fram eftir götunum. Erlend
efnahagsaðstoð, lán og slíkt,
duga hvergi til að bæta kjör
landsmanna því allt þetta hverfur
í spillingarhít valdhafanna, og
reyndar verður góður hluti af
auðæfum þeirra gagnslaus fyrir
þjóðarheildina, þar sem honum
er umsvifalaust komið undan í er-
lenda banka. Eftir sitja svo
kannske skuldir vegna lána, sem
aldrei hafa komið til skila, en al-
menningur á samt að borga.
A vesturlöndum hefur þessu
verið valið nafn: þau ríki þar sem
ófremdarástandið er verst eru
gjarnan kölluö „bananalýð-
veldi“, og er þetta orð nánast
orðið stjórnmáiahugtak, eins og
orðið „velferðarríki“ á sínu sviði,
þannig að það er haft til viðmið-
unar þegar rætt er um ástand ann-
ars staðar í heiminum, þar sem
staðan er sem betur fer ekki alveg
eins hörmuleg. Þessi lönd eru öll í
fjarlægum heimshlutum, og er
ástand af þessu tagi - guði sé lof
segja víst allir - gersamlega
óþekkt á okkar slóðum. Það væri
því mikil misnotkun á tungunni,
að kalla t.d. fsland „bananalýð-
veldi“ í þeirri merkingu orðsins
sem hér hefur verið höfð. En það
eru til fleiri hliðar á málinu. Svo
virðist sumsé gjarnan að í hinum
svokölluðu bananalýðveldum
ríki eitthvert annarlegt veruleika-
skyn sem kemur þá t.d. fram í því
að hlutunum er lýst og um þá er
fjallað á einhvern hátt sem öðr-
um finnst gersamlega út í hött, og
á þessu er kannske byggð einhver
röksemdafærsla, sem virðist nán-
ast vera einhvers konar sjúkdóm-
ur tungumálsins.
Það heyrir t.d. til hversdags-
legra atburða í bananalýðveldum
að andstæðingar stjórnvalda
farga sér með því að skjóta sig
tveimur kúlum í hnakkann. Eða
þá að tíu menn sem handteknir
eru eftir óeirðir finnast látnir
morguninn eftir, og rannsókn
leiðir í ljós að þeir hafa allir dáið
úr hjartaslagi ífangelsinu. Og við
því má búast að fylgismönnum
ríkjandi valdhafa finnist þetta í
hæsta máta eðlilegt: á þessu má
nefnilega sjá að málin eru
rannsökuð, þannig að ekki er að
efa að lýðræði ríkir í landinu, og
þeir sem efast um niðurstöðurnar
eru ekki annað en óeirðaseggir
með hinar verstu hvatir. Annað
er í þessum dúr. í bananalýðveld-
um þykir það eðlilegt að valdhaf-
ar setji ættmenn sína í æðstu stöð-
ur eða sami maðurinn sé í
tveimur hlutverkum sem annars
staðar þættu ósamræmanleg, sé
t.d. í yfirstjórn fjármála ríkisins
og jafnframt með sjálfstæðan
atvinnurekstur, því væri það ekki
skerðing á mannréttindum, að
leyfa ekki hæfileikum manna að
njóta sín vegna ættartengsla og
annarra slíkra smáræða? Það er
líka segin saga í atburðum í ban-
analýðveldum, að þar koma
gjarnan fyrir raðir af alls kyns til-
viljunum, sem menn ættu erfitt
með að leggja trúnað á annars
staðar. Og þar er höfð í frammi
einhvers konar sísköpun rök-
semda, allt eftir atvikum og þörf-
um. Það má vera að mönnum
finnist þetta allt saman lítilfjör-
legt miðað við aðrar hörmungar,
en samt er það snar þáttur af
sjálfu kerfinu: ef þessar orðræður
allar kæmu mönnum fyrir sjónir
eins og þær eru, sem sé eins og
helbert rugl, er hætt við að stutt
væri í að valdhafarnir færu að
verða valtir í sessi. Þótt þetta ein-
kenni bananalýðveldin má finna
svipuð fyrirbæri víðar í ýmsum
myndum og í mismunandi ríkum
mæli.
Slys í banka
Eftir þennan almenna pistil um
tíðindi úr fjarlægum álfum heims
víkur nú sögunni til íslands. í við-
tali sem birtist í Morgunblaðinu
síðastliðinn föstudag er Valur
Arnþórsson, bankastjóri Lands-
bankans, spurður vítt og breitt
um kaup Landsbankans á Sam-
vinnubankanum, og er þá m.a.
vikið að því hvers vegna Lúðvík
Jósepsson var ekki kallaður á
þann samráðsfund sem haldinn
var um kaupin áður en þau voru
gerð og ýmsir aðrir bankaráðs-
menn sátu. Um það segir Valur:
„Lúðvík Jósepsson, bankar-
áðsmaður um langa hríð og fyrr-
verandi formaður bankaráðsins
var kominn í bæinn án þess að
viðkomandi bankastjóri og
bankaráðsmennirnir sem hann
ræddi við gerðu sér það ljóst.
Þess vegna kölluðu þeir hann
ekki á samráðsfund um málið
sem var slys“.
Vera má að ýmsum hafi hnykkt
við að lesa þetta. Samkvæmt
venjulegri íslenskri málvenju
liggur nefnilega beinast við að
skilja sem svo, að frumlag setn-
ingarinnar „sem hanrt ræddi við“
sé Lúðvík sjálfur og ætti þá að
túlka þetta þannig, að banka-
ráðsmennirnir sem Lúðvík ræddi
við hafi ekki gert sér það ljóst að
hann var kominn í bæinn. Nú má
til sanns vegar færa, að eitt sé að
ræða við mann og svo annað að
velta vöngum beinlínis yfir því
hvar sá hinn sami maður sé eigin-
lega staddur, og hafa höfundar
gamanmynda stundum gert sér
mat úr því að þetta tvennt þarf
ekki að fara saman. Því gæti Val-
ur ósköp vel aðskilið þetta og sett
bankaráðsmenn í hlutverk
Laurels og Hardys, sem séu í
hrókasamræðum við Lúðvík án
þess að þeim sé það ljóst að hann
er kominn í bæinn. V æri þetta svo
góð bananalýðveldis-röksemda-
færsla, að hann ætti skilið að fá
fyrir hana heiðurs-bananann.
ís með vissu bragði
Vitanlega er það ekki þetta
sem Valur á við í þessum heldur
klúðurslegu setningum: það voru
„viðkomandi bankastjóri“ og
vissir bankaráðsmenn sem ræddu
saman um málið í þeirri frómu
trú, að því er þeir segja, að Lúð-
vík væri úti á landi. En er þá allt
klappað og klárt og ljóst að öllum
reglum hafi verið fylgt út í ystu
æsar? Að sjálfsögðu ekki. í slík-
um málum er ekkert til sem heitir
að „gera sér ekki ljóst“: það þarf
að fylgja ýmsum formsatriðum
hvað sem menn halda eða halda
ekki. Að halda því fram að það
hafi verið einhver tilviljun að
„viðkomandi bankastjóri" skýldi
einungis ræða við þá bankaráðs-
menn sem voru hlynntir kaupun-
um, og þeir hafi síðan fyrir aðra
tilviljun trúað því að Lúðvík væri
fjarverandi þannig að það hafi
verið „slys“ að ekki skyldi vera
við hann talað er í rauninni jafn-
mikil bananalýðveldis-rök-
semdafærsla og hin fyrri.
Mönnum kann að þykja þetta
lítilfjörlegt, en áður en þeir fara
að yppa öxlum gætu þeir litið í
kringum sig og skoðað hvort ekki
megi finna einhver önnur dæmi
um „bananarök“ í þjóðlífinu.
Hætt er við að þeirra sé ekki langt
að leita. Nú komst sala Sam-
vinnubankans í hámæli, ekki síst
fyrir atbeina þess bankaráðs-
manns sem fyrir „slys“ var ekki
hafður með í ráðum í upphafi, og
var þá farið að ræða ýmis mál,
sem brýn þörf var á að taka til
athugunar, ef opinber umræða er
þá á annað borð til einhvers. En
um það hefur Valur Arnþórsson
þetta að segja í áðurnefndu við-
tali:
„Nú þurfum við um fram allt að
fá góðan frið til að vinna málefna-
lega að endanlegri samningagerð
og skoða allar hliðar málsins til
þess að þetta verði farsællega til
lykta leitt.“
Á þá sem sé að frysta alla um-
ræðu í einhverjum banana-ís?
e.m.j.
Þjoðviljinn
Síðumúla 6 ■ 108 Reykjavík
Sími: 68133
Kvöldsími: 681348
Símfax:681935
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjóri: Árni Bergmann.
Fróttastjóri: SigurðurÁ. Friðþjófsson.
Aðrir blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Guðmundur
RúnarHeiðarsson, HeimirMár Pótursson, HildurFinnsdóttir(pr.), Jim
Smart (Ijósm.), LiljaGunnarsdóttir, ÓlafurGíslason.ÞorfinnurÓmars-
son (íþr.), Þröstur Haraldsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrlfstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: OlgaClausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðsiustjóri: Guðrún Gísladóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Utkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 68 13 33 & 68 16 63.
Símfax:68 19 35
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 90 kr. Nýtt Helgarblað: 140kr.
Askriftarverðámánuði: 1000kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINNFimmtudagur 28. september 1989