Þjóðviljinn - 03.10.1989, Blaðsíða 3

BÆKUR
Ljóðabók
eftir
Stefán
Hörð
í gær kom út hjá Máli og menn-
ingu ný Ijóðabók eftir Stefán
Hörð Grímsson, og er það jafn-
framt fyrsta jólabók forlagsins.
Bókin nefnist Yfir heiðan morgun
og hefur undirtitilinn Ljóð ‘87-
‘89. Hún geymir 43 Ijóð og skipt-
ist í fjóra hluta sem nefnast Tónar
frá ánni, Hliðar, Hvítir teningar
og Dægur.
Yfir heiðan morgun er sjötta
ljóðabók Stefáns Harðar, en
íyrsta ljóðabók hans, Glugginn
snýr í norður, kom út 1946. Síð-
ast sendi hann frá sér safnið
Tengsl árið 1987. Yfir heiðan
morgun er 64 blaðsíður að stærð.
FRETTIR
Vöruskiptajöfnuður
Hagstæður um 4 miljarða
Hagtíðindi: Vörurfluttar útfyrir37,9 miljarða og innfyrir33,9
miljarðafyrstu sex mánuði ársins. Vöruskiptajöfnuðurinn óhagstœð-
ur um 1,2 miljarða á sama tíma ífyrra
Fyrstu sex mánuði þessa árs
voru fluttar út vörur fyrir 37,9
miljarða en inn fyrir rösklega
Borgarminjavörður
Umsóknarfrestur útmnninn
Menningarmálanefnd borgarinnar ekki upplýst um
umsœkjendur
Umsóknarfrestur um stöðu
borgarminjavarðar hjá
Reykjavíkurborg rann út fyrir
tæpum hálfum mánuði, en Ragn-
heiður Þórarinsdóttir borgar-
minjavörður hefur sagt starfinu
lausu.
Samkvæmt reglugerð á borg-
arráð að- ráða í stöðuna eftir um-
sögn menningarmálanefndar.
Við fyrirspurn frá Kristínu Á.
Ólafsdóttur á fundi nefndarinnar
síðastliðinn fimmtudag kom hins
vegar í ljós að borgarstjóri hafði
ekki upplýst nefndina um um-
sækjendur, þannig að hún gæti
tekið afstöðu til málsins.
Kristín bar fram þá tillögu á
fundinum, að nefndin samþykkti
að fela fráfarandi borgarminja-
verði ásamt 2 fulltrúum tilnefnd-
um af Félagi safnamanna og
Heimspekideild Háskólans að
framkvæma faglegt mat á hæfni
umsækjenda áður en nefndin
gæfi álit sitt. Ekki var tekin af-
staða til tillögunnar á fundinum
en nefndin mun nú bíða þess að
borgarstjóri upplýsi hverjir hafa
sótt um stöðuna. -ólg
33,9 miljarða fob. Vöruskipta-
jöfnuðurinn á þessum tíma var
því hagstæður um nær 4 miljarða
en á sama tíma í fyrra var hann
óhagstæður um 1,2 á sama gengi.
Þetta kemur fram í ágústhefti
Hagtíðinda sem gefíð er út af
Hagstofu íslands.
í júnímánuði voru fluttar út
vörur fyrir röskar 7.500 miljónir
króna og inn fyrir nær 6.300 milj-
ónir króna fob. Vöruskiptajöfnu-
ðurinn í júní var því hagstæður
um 1.250 miljónir króna en í júní
í fyrra var vöruskiptajöfnuðurinn
óhagstæður um röskar 500 milj-
ónir króna á sama gengi.
Fyrstu sex mánuði þessa árs
var verðmæti vöruútflutnings
10% meira á föstu gengi en á
sama tíma í fyrra. Sjávarafurðir
voru um 73% alls útflutningsins
og voru um 5% meiri en á sama
tíma í fyrra. Útflutningur á áli var
25% meiri og útflutningur kísil-
járns var 53% meiri en á sama
tíma á síðastliðnu ári. Útflutn-
ingsverðmæti annarrar vöru að
frátöldum skipum og flugvélum,
var 4% meira en á fyrri hluta árs-
ins 1988.
Verðmæti vöruinnflutningsins
fob fyrstu sex mánuði ársins var
5% minni en á sama tíma f fyrra.
Verðmæti innflutnings til stór-
iðju var 5% meira en í fyrra en
verðmæti olíuinnflutnings fyrstu
sex mánuði ársins var rösklega
fjórðungi rneira en á sama tíma í
fyrra reiknað á föstu gengi. Þessir
innflutningsliðir ásamt innflutn-
ingi skipa og flugvéla eru jafnan
breytilegir frá einu tímabili til
annars, en séu þeir frátaldir
reynist annar innflutningur (75%
af heildinni) hafa orðið um 17%
minni en í fyrra reiknað á föstu
gengi.
-grh
Einsetinn skóli
- einföld lausn
Einsetinn grunnskóli er nokkuð
sem allir virðast sammáia um
að sé eitt mesta þjóðþrifaverk í
nútíma skólakerfi. Undanfarin ár
hefur hver nefndin eftir aðra
skilað jákvæðu áliti um málið en
samt virðist sem framkvæmdin
ætli að dragast á langinn. Þegar
fjallað er um einsetinn skóla hafa
flestir verið, óháð flokkadrátt-
um, einhuga um nauðsyn hans en
þegar komið er að kostnaðinum
við þessa byltingu í skólakerfinu
draga sumir í land og bregða fyrir
sig peningaleysi. Það er því ekki
að ástæðulausu að helstu stuð-
ingsmenn einsetins skóla örvænti
um málalok einsetins skóla á ís-
landi.
Af hverju
einsetinn skóla?
Það hefur verið markmið
æðstu yfirmanna menntamála í
landinu um langt árabil að breyta
umgjörð skólastarfs í grunn-
skólum. Veigamestu þættirnir í
því sambandi hafa ávallt verið
samfelldur skóladagur, lenging
skóladags yngri aldurshópanna
og einsetinn skóli þannig að allir
nemendur geti verið í skóla á
sama tíma á besta tíma dagsins.
Það er kunnara en frá þurfi að
segja að þróun heimilislífs á ís-
landi, og þá sérstaklega í þéttbýli,
hefur verið á þá leið að báðir for-
eldrar starfa utan heimilis. Þann-
ig hafa böm í yngstu bekkjunum,
sem aðeins eru hálfan daginn í
skólanum, verið nokkuð utan-
veltu hluta úr degi. Þessum böm-
um er ýmist komið fyrir „í
pössun“ einhvers staðar úti í bæ
ellegar eru þau ein heima, sem er
enn verri kostur. Minna má á að í
nýlegri umræðu um illa meðferð
á börnum var vanræksla á börn-
um lögð að jöfnu við líkamlegt og
andlegt ofbeldi.
Það er því ljóst að breytinga er
þörf. Alvarlegasti þátturinn í
þessu sambandi er að allir virðast
sammála um nauðsyn breyting-
anna en sumir leiða samt hjá sér
mikilvægi framkvæmdanna. Það
er sem menn eigi erfitt með að
horfast í augu við lifnaðarhætti
nútímafólks á íslandi, sem er
utan heimilis amk. 8-10 tíma á
hverjum degi.
Lausnin er sumsé einsetinn
skóli. Þar geta allir nemendur
verið í skólanum á sama tíma og
haft þar góða starfsaðstöðu.
Hver bekkjardeild myndi hafa
sína kennslustofu fyrir sig þannig
að hún yrði einsetin - ekki tvíset-
in einsog nú er. Skóladagurinn
yrði að sjálfsögðu samfelldur og
þegar honum lyki ættu foreldrar
kost á að hafa börn sín í gæslu í
skólanum. Þannig væri á
auðveldan hátt hægt að flétta
saman leik og starf og þau börn
sem þiggja gæslu klára sitt heima-
nám í skólanum. Auk þess kæmi
mun meiri regla á allt skólastarf
og umstang foreldra í kringum
það. í stuttu máli, bylting í þjón-
ustu skólakerfisins við umbjóð-
endur sína.
Ljón á veginum
En hvað er í vegi? Hvers vegna
er íslenskt skólakerfi ekki svona
rétt einsog á öðrum Vestur-
löndum? Þetta einfalda og jafn-
framt fallega skólakerfi hefur öll
rök með sér en er samt ekki kom-
ið til framkvæmda. Auðvitað
kostar þetta allt saman peninga
og hefur að vissu leyti strandað á
því en eitthvað annað hlýtur að
liggja einnig þar að baki. Boðber-
um einsetins skóla finnst nú mál
að linni og vilja að ráðamenn sýni
vilja sinn í verki en ekki orðum.
Á undanförnum árum hafa
amk. þrír menntamálaráðherrar
haft lengingu skóladags og ein-
setinn skóla á stefnuskrá sinni án
þess að nokkur árangur hafi
náðst af því starfi. Snemma eftir
í BRENNIDEPLI
að Svavar Gestsson tók við lykl-
um að ráðuneytinu skipaði hann
vinnuhóp sem fjalla skyldi um
þetta málefni. í honum sátu
GerðurG. Óskarsdóttir, Guðrún
Agnarsdóttir og Jón Torfi Jónas-
son og skilaði sá síðastnefndi
skýrslu hópsins í mars sl.
í skýrslunni eru kostir einsetins
skóla rækilega útlistaðir og gerð
Enda þóttmenntamálaráðherrar Sjálf-
stœðisflokksins hafi unnið að lengingu
skóladags hefur Ihaldið í Reykjavík
snúist gegn þeirri stefnu. Samt eru líkur
á að einsetinn skóli verði að veruleika
innan fárra ára
er grein fyrir þeim kostnaði sem
yrði af því að einsetja alla skóla
landsins. Þar kemur fram að bæta
þyrfti við 467-632 skólastofum til
að ná fram einsetningu árið 1995.
í fjárlögum árið 1989 var kostn-
aður við skólabvggingar 385 milj-
ónir sem er ekíci langt frá þeirri
upphæð sem þyrfti að nota á
hverju ári til fjölgunar skóla-
stofa.
En í einsetningu myndi kostn-
aðurinn dreifast á nokkra aðila.
Grundvallar hugsun á bak við
þessar tölur er að ríkið bæti við
amk. 5 kennslustundum á viku á
hvern árgang, en auk þess þarf
forskólinn að fá jafn marga tíma
og 1. og2. bekkur. Sveitarfélögin
myndu byggja skólahúsnæðið og
koma fyrir skóladagheimili en
foreldrar myndu jafnframt borga
fyrir gæsluna. Þannig sameinast
ríki, sveitarfélög og heimilin í
landinu í að búa til einsetinn
skóla.
íhaldið snýst
gegn sjálfu sér
Stóra spurningin er því: Hvað
gerist í þessu máli á þingi í vetur
og mun verða gert ráð fyrir
aukinni fjárveitingu til fjölgunar
skólastofa í fjárlögum? Miðað
við þá áherslu sem Svavar Gests-
son hefur lagt á þetta mál ættu
boðberar einsetins skóla að vera
Börn sem eru aðeins hálfan dag-
inn í skóla vantar oft samastað
hluta dagsins í þjóðfélagi sem
knýr báða foreldra til að vinna úti.
Lausninereinsetinnskóli. Mynd:
Kristinn.
nokkuð bjartsýnir en afstaða
sveitarfélaganna liggur þó ekki
nógu vel fyrir.
Það virðist sem meirihluti
Sjálfstæðisflokksins í borgar-
stjórn ætli ekki að taka undir
þessa stefnu. Ekki eru nema tvær
vikur síðan tillögu sjórnarand-
stöðunnar um að koma á einsetn-
ingu í öllum skólum skólaárið
1994-95 var vísað til gerðar fjár-
hagsáætlunar. Þannig vildi Sjálf-
stæðisflokkurinn ekki taka af
skarið og standa með öðrum
flokkum um þetta þjóðþrifamál
enda þótt menntamálaráðherrar
flokksins undanfarin ár hafi verið
málefnalega fylgjandi þessari
stefnu.
Tillaga stjómarandstöðunnar í
borgarstjórn gerir ráð fyrir að 100
miljónum króna verði varið
aukalega til fjölgunar á skólastof-
um. Jafnvirði þessa fjár verði síð-
an einnig varið á sama hátt næstu
fimm árin og er þá miðað við að
alls vanti 163 skólastofur eða 32
stofur á ári.
í greinargerð með tillögunni er
vitnað í fyrmefnda skýrslu Jóns
Torfa Jónassonar þarsem þess er
getið að Reykjavík er versta
fræðsluumdæmið hvað varðar
einsetinn skóla. „Þetta er í ósam-
ræmi við þá staðreynd að Reykja-
vík er rík borg. í Reykjavík á að
vera tiltölulega auðvelt að koma
á einsetnum skóla ef vilji er fyrir
hendi,“ segir ma. í greinargerð-
inni.
Þá hafa Einar Þorsteinsson og
Hilmar Ingólfsson flutt samskon-
ar tillögu fyrir bæjarráði Garða-
bæjar og verður hún afgreidd á
fimmtudag. Fylgi Sjálfstæðis-
flokkurinn í Garðabæ bræðmm
sínum í Reykjavík má búast við
að tillögunni verði vísað frá en í
henni er einnig gert ráð fyrir
byggingu nýs tilraunaskóla í
Hofsstaðamýri.
Þannig hefur íhaldið snúist
gegn sjálfu sér í máli sem þótti
þverpólitískt fyrir nokkmm
árum. Menntamálaráðherrar
flokksins höfðu í raun unnið að
sömu grundvallar hugmyndum
og Svavar Gestsson ætlar að
hrinda í framkvæmd í vetur.
Hinsvegar hefur íhaldið í
Reykjavík allt annað við pening-
ana að gera en að nota þá í þágu
barna sinna. -þóm
Þriðjudagur 3. október 1989 ÞJÖÐVIUINN - SÍÐA 3