Þjóðviljinn - 03.10.1989, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Heyskapur allt árið
Björn Stefánsson skrifar
kaupum á fóðri (á grip) síðan um
miðjan síðasta áratug. Bætt fóð-
urverkun er háð því að menn slái
á kjörtíma. Til mikils er að vinna í
ast hann yfir því að heyvinnslu-
tæki standi ónotuð 50 vikur á ári,
en þannig er þegar menn vinna
með náttúrunni, að þar hefur allt
skeið, þar til sú hækkun sem
verður á búvörum vegna verðs
tækjanna nýju hefur skilað sér.
Málin eru þannig vaxin að
,Mörgum ofbýður hversu mikill vélakosturer
keyptur til heyskapar... Bændur hafa dregið
talsvert úrfóðurkaupum. Bœttfóðurverkun
er háðþvíað menn slái á kjörtíma. Tilmikils
er að vinna íþvíefni til að sparafóðurkaup‘
Mörgum ofbýður hversu mikill
vélakostur er keyptur til hey-
skapar. A liðnu sumri blasti víða
við augum nýmæli sem hefur
hlotið hraða útbreiðslu, en það
eru rúllubaggar vafðir plasti, oft-
ast hvítu. Heyið þarf ekki nema
dagsþurrk til að vera tækt í slíka
geymslu. Undir plastvafningnum
verður loftlaust eftir stuttan tíma,
þegar gerlar í heyinu hafa eytt því
litla sem komst fyrir af súrefni í
bagganum. Þannig geymist heyið
vel.
Ég kynnti mér framkvæmdina
lauslega í einni sveit, Bæjarsveit í
Borgarfirði. Þar keypti búnað-
rafélag hreppsins vafningstæki og
réð ungan mann til að vinna fyrir
bændur, en heyið var bundið ým-
ist með vélum bútæknideildar
Rannsóknastofnunar landbúnað-
arins á Hvanneyri í Andakíl eða
vél bónda eins í Lundfareykjadal
sem batt einnig mikið fyrir
svejtunga sína.
Aðeins reynslan getur sannað
notagildi þessarar nýju tækni.
Þar munar mestu hvort menn fá
betra fóður en með þeim tækjum
sem hingað til hafa verið notuð.
Bændur hafa dregið talsvert úr
því efni til að spara fóðurkaup.
Því rek ég þetta hér að Ólafur
Ásgeirsson sagnfræðingur (ÓÁ)
lcggur út af útbreiðslu þessarar
tækni í grein í blaðinu 21. þ.m.
(Landbúnaður á villigötum).
Virðist hann telja bændum gangi
það helzt til að njóta betri og náð-
ugri daga með því að taka þessa
nýju tækni í þjónustu sína. Býsn-
sitt kjörstig og stundum mjög
stutt.
Síðan heldur ÓÁ því fram, að
bændur borgi „alls ekki rúllu-
baggavélarnar og allar hinar
græjurnar sem vel má komast af
án við heyskapinn úr eigin vasa.
Réttara væri að segja að þeir lán-
uðu neytendum andvirði tækj-
anna um nokkurra mánaða
verðlagsráð landbúnaðarins
tekur mið af búreikningum vísi-
tölubúsins, þ.e. þeim kostnaði
sem fylgir því að framleiða bú-
vörur á hinu dæmigerða búi.
Kerfið virkar þannig að bændum
eru ætíð tryggð laun í samræmi
við aðrar stéttir, hver svo sem til-
kostnaður þeirra er.”
Vélvæðing landbúnaðarins er
mikið tilfinningamál. Þar eru
mörg álitaefni vegna breytilegra
ástæðna á búum og breytilegs tíð-
arfars. Hitt stenzt vitaskuld ekki
að nokkur bóndi ákveði útgjöld
sín með það í huga að þau fáist
endurgreidd í hærra verði.
Hlutur hans er sjaldan meira en
brot úr prómilli í kostnaðarhlið
vísitölubúsins, Ef svo væri, að
þeir framvísuðu útgjöldum svo til
eftir hendinni til greiðslu á tekju-
hlið vísitölubúsins, hvernig má þá
skýra það að bændur hafa dregið
úr fóðurkaupum? Þar er þó um
að ræða stærri kostnaðarlið en
vélarnar. Sá er einnig munurinn
að fjármagnskostnaður vélanna
dreifist á árin með fyrningum, en
fóðurkaupin vitaskuld ekki.
ÓÁ hefur lent á villigötum
varðandi starfsemi og stjórnkerfi
sem honum er framandi og hefur
ekki bei vinnubrögðum sagn-
fræðings til að kynna sér, svo sem
að kanna málavexti á vettvangi,
þar sem þess er kostur, og varast
hæpnar heimildir. Framhald
greinarinnar ber þess merki sem
vonlegt.er.
Höfundur er dr. scient. og stundar
þjóðfélagsrannsóknir.
FRÉTTIR
Menntun
Helmingur stúdenta hverfur frá námi
Könnun gerð á námsgengi í Háskóla Islands
Tæpur helmingur
þeirra sem innrituðust í
Háskólann árið 1982
voru horfnir frá námi
árið 1988. Meira en
helmingur þeirra fer svo í
annað nám. Mun fleiri
mennskælingar Ijúka há-
skólanámi en fjölbrauta-
skólamenn.
Þetta eru niðurstöður
könnunar á „námsgengi
og fráhvarfi” í Háskólan-
um sem kennslumála-
nefnd skólans hefur
gengist fyrir. Hér fer á
eftir meginhluti skýrslu
nefnarinnar um þessa
könnun.
Þegar rætt er um Háskóla ís-
lands og nemendur hans, berst
talið oft að þeim stúdentum sem
hverfa frá námi án þess að ljúka
prófgráðum sem hafi formlegt
gildi. Ymsar fullyrðingar hafa
verið á lofti um þettta fráhvarf,
svo sem að það sé alltof mikið
hlutfallslega og um leið meira en í
öðrum háskólum, að í því felist
sóun af einhverju tagi, að það lýsi
misgengi milli framhaldsskóla og
háskóla, og að það tákni einhvers
konar skipbrot í lífi þeirra nem-
enda sem fyrir því verða.
Ef þessar athugasemdir
reyndust eiga við rök að styðjast,
gætu ýmsar þeirra gefið tilefni til
aðgerða af hálfu Háskólans eða
annarra. Forysta Háskólans hef-
ur því um nokkurt skeið haft hug
á að þessi mál yrðu könnuð nán-
ar, þannig að umræðan styddist
ekki við getgátur einar. Hefur
verið unnið að sérstakri könnun á
fráhvarfinu á vegum kennslu-
málanefndar háskólaráðs um
nokkurra ára skeið.
Kennslumálanefnd mótaði
könnunina í upphafi og fylgdist
samfellt með henni til loka. Frið-
rik H. Jónsson, Ph.D. í sálar-
fræði, hefur séð um framkvæmd
könnunarinnar, skipulagt viðtöl
og aflað annarra írumgagna,
unnið úr þeim og túlkað í samráði
við Þorstein Vilhjálmsson, for-
mann kennslumálanefndar og
nefndina í heild. Ýmsir aðrir hafa
lagt hönd á plóginn með upplýs-
ingum og ábendingum.
36% luku námi
Könnunin fjallar um þá 1177
nemendur sem innrituðust til
náms við Háskóla íslands í fyrsta
sinn haustið 1982. Af þeim höfðu
47% horfið frá námi sumarið
1988, 36% höfðu lokið námi og
17% voru enn í námi og líklegir til
að Ijúka því. Helstu niðurstöður
könnunarinnar eru sem hér segir:
Ekki er ljóst að fráhvarf frá
námi við Háskóla íslands sé hlut-
fallslega meira en tíðkast í
sambærilegum skólurn erlendis -
Árið 1982 voru þeir sem
innrituðust í fyrsta sinn frá
Menntaskólanum á Laugarvatni,
Menntaskólanum í Reykjavík og
Verslunarskóla íslands
jafnmargir og nýstúdentar sama
ár, eða jafnvel nokkru fleiri. Frá
Menntaskólanum á Egilsstöðum,
Menntáskólanum á ísafirði,
Fjölbrautaskólanum Ármúla,
Fjölbrautaskólanum Breiðholti,
Fjölbrautaskóla Suðurnesja og
Flensborg var fjöldi innriaðra
hins vegar aðeins helmingur af
fjölda nýstúdenta. - Af þeim sem
innritast er fráhvarfshlutfall einn-
ig talsvert mismunandi eftir
skólum, eða frá því um 35% frá
Menntaskólanum á Akureyri,
Menntaskólanum á Laugarvatni
og Menntaskólanum í Reykja-
vík, og upp í um 60% frá
Fjölbrautaskólanum Breiðholti
og Fjölbrautaskólanum Ármúla.
Svipað verður uppi á teningnum
ef aðrar breytur um námsgengi í
HÍ eru athugaðar, svo sem með-
aleinkunn á prófum þar. Þessi
munur á innritunarhlutfalli og
námsgengi eftir skólum endur-
speglast einnig í svörum nemend-
anna sjálfra um eigin undirbún-
ing undir það nám sem þeir hefja.
Meðaleinkunn hópanna á
stúdentsprófi er alls ekki endi-
lega hærra hjá þeim sem gengur
best í háskóla. Fráhvarfs-
hlutfallið er einnig talsvert mis-
munandi eftir brautum fram-
haldsskóla, eða frá 35% fyrir ne-
mendur frá eðlisfræði- og nátt-
úrufræðibrautum upp í um 50% á
nýmála- og félagsfræðabrautum.
- Hópurinn sem hverfur frá námi
við HÍ hefur að meðaltali fengið
um 0,5 lægri aðaleinkunn á
stúdentsprófi en þeir sem ljúka
námi. Þessi ntunur er talsvert
meiri í stærðfræði en í íslensku og
ensku.
Hvers vegna?
Af þeim sem hverfa frá námi á
annað borð hafa um 73% þegar
gert það í lok fyrsta árs frá
innritun. Fæstir þeirra sem hætta
hafa því lagt eitthvað verulegt
undiríháskólanámi, fjárhagslega
eða tilfinningalega. Þetta kemur
einnig fram í því að tímasókn
þeirra sem síðar hverfa frá námi
er miklu minni en hinna strax á
fyrsta misseri, þeir tengjast síður
Háskólanum sem vinnustað,
vinna síður með öðrum nemend-
um, t.d. fyrir próf, og taka minni
þátt í félagslífi. Mikill meirihluti
(71%) þeirra sem hurfu frá námi
segist ekki sjá eftir að hafa hætt,
og um 62% þeirra fara í annað
nám og ljúka því nær allir. Um
69% fráhvarfshópsins telja nám-
ið í HÍ hafa nýst sér í starfi að
einhverju leyti. - Þeir sem hverfa
frá námi tilgreina margar og mis-
munandi ástæður fyrir því og
dreifing svara er nokkuð jöfn, en
flestir nefna að námið hafi verið
of þungt og ekki skírskotað til
nemandans (32%).
Þegar túlka skal niðurstöður
könnunar sem þessarar er margs
að gæta... Hér verða þess vegna
aðeins nefnd nokkur atriði les-
andanum til umhugsunar. - Þar
eð könnunin beinist að þeim sem
innrituðust í Háskólann fyrir 7
árum, er orðið langt síðan þeir
voru í framhaldsskóla. Auk þess
er á stundum um fámenna hópa
að ræða. Því ber að taka niður-
stöðum um einstaka framhalds-
skóla með varúð, einkum ef þeir
eru litlir og hafa e.t.v. breyst
verulega á síðustu 7-10 árum. Þá
ber að hafa ríkt í huga að fram-
haldsskólar hafa mörg önnur
mikilvæg markmið en þau að
undirbúa nemendur undir nám
við Háskóla íslands. Sömuleiðis
má nefna að skólamenntun for-
eldra er talsvert mismunandi eftir
framhaldsskólum, og í könnu-
ninni kemur einmitt fram nokk-
urt samband hennar við fráhvarf
nemenda frá námi. Að öllu þessu
athuguðu verður varla lesið út úr
þessari könun neitt endanlegt
mat á því starfi sem fram fer í
hverjum framhaldsskóla um sig.
Hins vegar kann að mega lesaúr
henni eitthvað í þá veru að skólar
gefi nemendum stundum villandi
vitnisburð eða hugmyndir um
sjálfa sig, sem verði síðan til þess
að þeir reyni fyrir sér í háskóla-
námi sem þeir eiga ekkert erindi
í. Einnig má e.t.v. lesa úr könnu-
ninni þörf fyrir að háskólastig
skólakerfisins breytist í framhaldi
af þeirri breytingu sem orðið hef-
ur í framhaldsskólum.
Þriðjudagur 3. október 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5