Þjóðviljinn - 06.10.1989, Blaðsíða 7

Allir eiga
þeir ao
vera eitt
Runcie Kantaraborgarbiskup virðist stefna
að endursameiningu anglíkönsku kirkjunnar
og þeirrar kaþólsku, en sætir harðri andstöðu
af hálfu margra anglíkana og konunghollra
Breta
Athygli mikia hefur vakið
heimsókn Roberts Runcie,
erkibiskups af Kantaraborg og
tignasta preláta anglíkönsku
kirkjunnar, til Páfagarðs um s.l.
helgi. Eftir fjögurra daga ráð-
stefnu þar birtu þeir Runcie og
Jóhannes Páll páfi annar sam-
eiginlega yflrlýsingu. í henni
skuldbinda kirkjuhöfðingjar
þcssir tveir sig til þess að vinna að
endursameiningu kirkna sinna,
sem hlíta leiðsögn þeirra.
Þessi tíðindi þykja talsverð og
marka að sumra mati tímamót í
kirkjusögunni. Þau koma þó ekki
að öllu leyti á óvart. Þegar 1966
hófust að tilhlutan „elskaðra
fyrirrennara vorra, Páls páfa
sjötta og Michaels Ramsey erki-
biskups" (eins og það er orðað í
yfirlýsingunni) viðræður með það
fyrir augum að eyða ágreiningi
kaþólsku kirkjunnar og hinnar
anglíkönsku.
Páfavald
og kvenprestar
Beinn fjandskapur milli kaþó-
likka og mótmælenda er nú löngu
úr sögunni og með hliðsjón af því
og sögulegum forsendum kemur
það vart á óvart að anglíkanska
kirkjan skuli af mótmælenda-
kirkjum reynast fúsust til að nálg-
ast páfakirkjuna á ný. Það sem
réði úrslitum um að enska kir-
kjan, móðurskip anglíkanskra
kirkjudeilda, sleit sig lausa frá
páfa var að hann fékkst ekki til að
heimila Hinriki konungi áttunda
að skilja við drottningu sína,
Katrínu af Aragóníu, en sú var
ósk konungs í þeim tilgangi að
geta kvænst Önnu Boleyn.
Ástæður Hinriks til að snúa þegn-
um sínum til mótmælendatrúar
voru því í fyllsta máta verald-
legar, og í samræmi við það varð
anglíkanska kirkjan ekki jafn
eindregin í því að hreinsa af sér
alla pápísku og lúthersku kir-
kjurnar, hvað þá þær kalvínsku.
Frá því á 19. öld hefur kaþólski
þátturinn í anglíkönsku kir-
kjunni, a.m.k. þeirri ensku, verið
að eflast, sem um er að vísu deilt
hve miklu hafi breytt og víst er að
þar kveður einnig mikið að frjáls-
lyndum og alþýðlegum hreyfing-
um, sem frábitnar eru kaþólsku.
f þessu sambandi er óhjá-
kvæmilegt að sviðsljós frétta-
mennskunnar beinist að Runcie,
sem setið hefur höfuðstól ensku
ríkiskirkjunnar í níu ár. Hann er
hvatamaður endursameiningar
og virðist sjálfur reiðubúinn að
viðurkenna páfa sem æðsta mann
anglíkönsku kirkjunnar einnig,
en ætla má að það sé af hálfu
kaþólsku kirkjunnai skilyrði fyrir
því að saman gangi. Annað á-
greiningsefni er um kvenpresta,
sem undanfarið hafa verið vígðir í
mörgum umdæmum anglíkönsku
kirkjunnar, en kaþólska kirkjan
tekur ekki í mál að konur nái
prestvígslu. Einnig viðvíkjandi
þessu hefur Runcie komið til
móts við kaþólikka og gefið í
AÐ UTAN
skyn, að trúbræður hans hafi
gengið fulllangt í því að hefja
konur til áhrifa innan kirkjunnar.
Thatcherstjórn
fær orð í eyra
Enda þótt ýmsir anglíkanskir
kirkjuhöfðingjar hafi í þessu
tekið undir með Kantaraborgar-
biskupi hefur þessi stefna hans
valdið víðtækri óánægju innan
kirkju hans. íhaldssamir hefðar-
sinnar í henni líta á endursamein-
ingarstefnu hans sem svik við arf-
inn frá siðaskiptunum og í augum
margra þeirra gengur það guð-
lasti næst að ýja að því að anglík-
anska kirkjan viðurkenni páfann
sem yfirmann sinn. Frjálslyndari
anglíkanar eru engu ánægðari
með tignasta biskup sinn. Þeir
eru hlynntir kvenprestum, getn-
aðarvörnum og fóstureyðingum,
en allt þetta fordæmir kaþólska
kirkjan. Stefnan til sameiningar
við þá kirkju er því í þeirra
augum skref aftur á bak.
Þar að auki hefur kastast
þjösnalega í kekki milli Runcies
erkibiskups og íhaldsflokksins
Páfi og Runcie erkibiskup í Róm - viðræður með það fyrir augum að eyða ágreiningi milli kirkna þeirra hófst
þegar 1966.
Breta undanfarin ár, þá væri um
það helst við ríkiskirkjuna að
sakast, þar eð hennar hlutverk
væri að halda því við. Thatcher
sjálfri varð orðfall, sem er ekki
vanalegt, en aðstoðarmenn
hennar segja að breiðsíðan frá
erkibiskupi hafi snortið hana illa,
sérstaklega þar sem hana gruni
að kirkjuhöfðinginn hafi með
þessu viljað gleðja hjörtu Verka-
mannaflokksins, en árlegt flokks-
þing hans hófst í byrjun vikunn-
ar.
Neil Kinnock, leiðtogi Verka-
heimsveldi sitt og viðskipti þess
við aðrar heimsálfur voru sem
mest (upphaflega komst hún á
legg sem meiriháttar verslunar-
og hafnarborg út á gróða af þræl-
averslun), en hnignun gekk þar í
garð að lokinni heimsveldistíð og
með inngöngu Bretlands í Evr-
ópubandalagið, en þá jukust við-
skipti þess við önnur aðildarríki
þess hlutfallslega. Við þeim við-
skiptum liggja Liverpool og aðrar
vesturstrandarborgir ekki vel.
Eins og skilja má af framan-
skráðu hefur Runcie um skeið
varð orðfall við breiðsíðuna frá erki- Kinnock - varð kátur næsta.
Thatcher
biskupi.
breska, sem frá gamalli tíð hefur
verið talinn standa anglíkönsku
kirkjunni nær en aðrir
stjórnmálaflokkar. Sú þykkja óx
um allan helming um s.l. helgi,
vegna vissra ummæla erkibiskups
í sambandi við Rómarförina. í
tímaritsviðtali sem birtist á sunn-
udag komst erkibiskup svo að
orði að á stjórnartíð Margaretar
Thatcher hefðu lestir eins og
ágirnd, sjálfumgleði og hræsni
eflst með Bretum. Gróf efnis-
hyggja hefði á þessum árum verið
í sókn, samfara fyrirlitningu og
tillitsleysi gagnvart fátæku fólki
og miður greindu, atvinnuleys-
ingjum og yfirleitt þeim sem mið-
ur mega sín. Klykkti Runcie út
með því að segja, að kirkjan væri
betur í stakkinn búin en íhalds-
flokkurinn til að skilja áhyggjur
óbreytts fólks.
Talsmaður íhaldsflokksins
hreytti út úr sér á móti að ef dreg-
ið hefði úr guðrækilegu hugarfari
mannaflokksins, varð og kátur
næsta við ummæli erkibiskups og
kvað hann hafa hitt naglann á
höfuðið. Flokkur Kinnocks hefur
verið í sókn meðal kjósenda und-
anfarið, ef marka má niðurstöður
skoðanakannana, og meiri eða
minni óbeinn stuðningur anglík-
önsku kirkjunnar gefur honum
aukin byr í segl. Athygli hefur
vakið að þessir tveir aðilar hafa
upp á síðkastið orðið nokkuð
samstíga í gagnrýni sinni gegn
Thatcherstjórninni, sem þeir
saka um að hafa hlaðið undir
efnahags- og atvinnulíf Lundúna-
borgar og Suðaustur-Englands
en haft aðra landshluta útundan,
einkum fátækt, aldrað og heilsu-
laust fólk þar.
Af lágum stigum
í Liverpool
Einhvern þátt í afstöðu Runci-
es í þessum málum kann það að
eiga að hann er af lágum stigum
og frá Liverpool, borg sem hefur
drabbast niður á tíð Thatcher-
stjórnar og var raunar byrjuð á
því fyrr. Þessi helsta hafnarborg
vesturstrandar Bretlands stóð í
blóma meðan Bretland hafði
DAGUR
ÞORLEIFSSON
sætt allharðri gagnrýni bæði úr
herbúðum kirkju sinnar og
íhaldsflokksins, og sú gagnrýni
varð háværari en nokkru sinni
fyrr eftir Rómarráðstefnuna.
Innan kirkjunnar er þessum ljúf-
mannlega og virðulega preláta,
sem nú er 68 ára að aldri, brugðið
um linku og staðfestuleysi, ekki
síst gagnvart páfa, sem og að
hann veiti kirkju sinni deiga for-
ustu og auki þar með líkur á
sundrung innan hennar. Er þá átt
við deilur hefðarsinna og frjáls-
lyndra út af kvenprestum o. fl.
Hefur Hans Náð (His Grace) Ro-
bert Runcie þó sýnt að hann er
enginn aukvisi; í heimsstyrjöld-
inni síðari gat hann sér góðan
orðstír sem skriðdrekastjóri í
Norður-Afríku. En nú er sumra
mál að honum hafi farnast öllu
miður að stýra virðulegustu kir-
kju enskumælandi manna en
skriðdrekanum á eyðimörkinni
forðum.
Kristnir allra
landa sameinist
Hinn herskái norðurírski
klerkur Ian Paisley, sem út frá
viðhorfum í heimahögum er sér-
lega harðsnúinn gegn kaþólikk-
um, líkir Runcie við Júdas
ískaríot og annar breskur klerkur
hefur kallað hann „laumupáp-
ista.“ Margir íhaldsmenn og aðrir
konunghollir Bretar líta svo á, að
sameiningarstefna Runcies feli í
sér móðgun við Elísabetu drottn-
ingu aðra, en hún er æðsta per-
sóna ensku kirkjunnar og margra
annarra anglíkanskra kirkju-
deilda eins og fyrirrennarar
hennar hafa verið alla tíð frá
dögum Hinriks áttunda. Ekki er
laust við að vísað sé til uppruna
Runcies sem skýringar á því að
hánn sé blendinn í sinni anglíkön-
sku. Faðir hans, skoskur rafvirki,
var enginn klerkavinur.
Hvað sem líður öllum umrædd-
um ágreiningi innan anglíkönsku
kirkjunnar og meðal Breta yfir-
leitt fer ekki milli mála að sam-
einingartilhneigingar höfuðprel-
átanna tveggja eiga sér forsendur
í samtíðinni. í samtíð okkar gætir
vaxandi óvissu og öryggisleysis-
kenndar. Fólk kvíðir því að
mannkynið sé að ofbjóða um-
hverfinu, ef það sé þá ekki þegar
búið að því, velferðarríkið, sem
menn fyrir rúmum hálfum öðrum
áratug héldu enn að yrði eilíft
virðist mörgum eiga í vök að verj-
ast fyrir ruddalegri efnishyggju
samfara svokallaðri nýfrjáls-
hyggju, austurblökkin er öll að
riðlast úr þeim formum, sem hún
hefur verið í frá lokum
heimsstyrjaldarinnar síðari og
enginn veit hvað við tekur þar og
þriðji heimurinn er undirlagður
af harð- og óstjórn, efnahagslegri
og félagslegri óáran og gífurlegri
fólksfjölgun. Og íslam, granni og
erfðafjandi Evrópukristninnar,
er öflugra og herskárra en
nokkru sinni fyrr frá því á 17. öld.
Undir þessum kringumstæðum
eru það ekki nema eðlileg við-
brögð af hálfu kristinna manna
að leita athvarfs í trú sinni og
jafnframt að eyða fornri sundr-
ung, sem mörgum kemur fyrir
sjónir sem úreltar fortíðarleifar,
úr sínum röðum. í þeim anda er
áðurumtöluð yfirlýsing þeirra Jó-
hannesar Páls og Roberts Runci-
es. Þeir tala um brýna nauðsyn
þess að kristnir menn standi sam-
einaðir í hrjáðum og erfiðleika-
þrúguðum heimi og vitna í því
sambandi í Jóhannesar guðspjall,
17.k.21-23.v.: „... allir eiga þeir
að vera eitt, - eins og þú, faðir,
ert í mér og eg í þér, eiga þeir
einnig að vera í okkur ... svo
skulu þeir vera fullkomlega sam-
einaðir, til þess að heimurinn
komist að raun um, að þú hefir
sent mig ...“
Föstudagur 6. október 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 7