Þjóðviljinn - 17.10.1989, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Einangrunin elur á fordómum
Kiwanismenn hafa um margra
ára skeið lagt lið þeim er eiga við
geðsjúkdóma að stríða. Þeir hafa
safnað fé meðal landsmanna á
svonefndum K-dögum með sölu
„K-lykilsins“ og hefur fénu verið
varið til uppbyggingar ýmissa
þátta þjónustu við geðsjúka.
Meðal annars hefur þannig verið
stuðlað að uppbyggingu Bergiðj-
unnar, endurhæfingarvinnu-
staðar fyrir geðsjúka, byggingu
endurhæfingarstöðvar Geðvern-
darfélags íslands og því að koma
upp unglingageðdeild.
Nú er ætlunin að því fé er safn-
ast á K-degi verði varið til að
koma upp sambýlum fyrir fólk
sem hefur fatlast af völdum geð-
sjúkdóma. f gögnum Alþjóða
heilbrigðismálastofnunarinnar er
fötlun lýst þannig: „Fötlun felst í
þeim erfiðleikum einstaklings er
rekja má til vanhæfni hans til að
valda því hlutverki sem samfélag
hans ætlast til af honum“. Fötlun
er þannig ekki eingöngu komin
undir einstaklingnum sjálfum
heldur einnig umhverfi hans, því
jákvæðari sem viðhorf í garð fatl-
aðra eru því auðveldari verður
aðlögun þeirra og fötlunin minni.
Öruggasta leiðin til að byggja
upp jákvæða afstöðu almennings
til fatlaðra er að fatlaðir fái að-
stöðu og möguleika til að lifa og
starfa úti meðal annars fólks eftir
því sem kostur er því skilningur á
eðli fötlunar og hugmynd um
hvernig fatlaðir eru fæst best af
eigin raun með samskiptum við
þá. Einangrun og aðskilnaður
eins hóps frá öðrum hópum í
samfélaginu elur á fordómum og
fáfræði öllum til skaða.
Jón G. Stefánsson skrifar
Þótt töluvert hafi unnist á und-
anförnum árum við uppbyggingu
aðstöðu til meðferðar geðsjúkra
og áfangastaða og sambýla fyrir
fólk er fatlast hefur af völdum
dagsins úr ókunnugu eldhúsi.
Fatlaðir hafa sömu þarfir og
annað fólk en þeir þurfa aðrar
aðstæður til að geta sinnt þeim.
Fatlaðir þurfa að starfa, skemmta
kröfur sem hið almenna samfélag
gerir til borgaranna. Sá sem býr
lengi á stofnun byggir sinn
reynsluheim á heimi stofnunar-
innar og fer smám saman meira
Öruggasta leiðin til að byggja upp jákvœða
afstöðu almennings er að fatlaðir fái mögu-
leika til að lifa og starfa úti meðal annars
fólks.
f Gleymum
, _ ekkil _
^ geðsjúkum ■ 2i.Okt. J
geðsjúkdóma eru ennþá fjöl-
margir sem fatlast hafa af völdum
geðsjúkdóms og verða áfram að
vera á geðdeild vegna þess að
ekki hefur tekist að finna þeim
heimilisstað. Margir þeirra eiga
sér þann einn samastað að vera á
sjúkrastofu þar sem stöðugt
koma og fara sjúklingar með mis-
munandi heilsu, á stofnun þar
sem starfslið kemur og fer og
hver dagur þekkist helst á rétti
sér, fara í leikhús, í kvikmynda-
hús, á hljómleika, í líkamsrækt, í
sumarfrí, í sund. Þá langar til að
fá sér í glas, að dansa, að elska, að
keyra hringinn, að fara á fjöll, að
liggja í leti. Fatlaðir eru eins og
við hin. Sá sem dvelur á stofnun
er að mjög mörgu leyti ófrjáls og
lífsstíll hans mótast mjög af þeim
kröfunt sem stofnunin gerir til
hans, en þær eru nær undantekn-
ingalaust aðrar og meiri en þær
og meira úr tengslum við eðlilegt
samfélag. Á löngum tíma getur
þetta leitt til þess að jafnvel þótt
aðrar aðstæður bjóðist, á sá sem
lengi hefur búið innan stofnunar
mjög erfitt með að yfirgefa hana
og aðlaga sig að gjörólíkum að-
stæðum utan hennar.
Sá sem býr tiltölulega sjálfstætt
úti í samfélaginu nýtur mun
meira frelsis en stofnunarvist
leyfir; borðar, sefur og vakir að
viid, vinnur ef hann getur, þvær
sér og baðar sig þegar honum
sýnist, horfir á sjónvarpið fram-
eftir langi hann til, kemur og fer
eftir eigin geðþótta. Allir skilja
hvers virði þetta er.
Flestir eru sammála um að það
búsetuform sem best hefur reynst
til að skapa fötluðum viðunandi
aðstæður sé sambýli þriggja til
fimm einstaklinga í hentugu
heimilislegu húsnæði þar sem
hver hefur herbergi fyrir sig og
þar sem tryggt er að þeir geti búið
áfram efþeirvilja. í slíku sambýli
þurfa hinir fötluðu íbúar að fá þá
þjónustu sem gerir þeim kleift að
búa sjálfstætt. í því getur falist að
þeir fái aðstoð við matargerð og
við að annast heimilishald, að-
gang að tómstundastarfi, mögu-
leika á atvinnu, læknisþjónustu,
aðstoð til að leita félagslegra rétt-
inda sinna, aðstoð við að halda
tengslum við fjölskyldu sína og
ýmislegt fleira.
Nú eru rekin með samvinnu
geðdeildar Landspítalans og
Reykjavíkurborgar fimm sam-
býli, í samvinnu geðdeildar
Landspítalans og Geðverndarfé-
lagsins eitt sambýli og eitt sam-
býli í húsnæði Öryrkjabandalags
íslands. í þessum sjö sambýlum
er aðstaða fyrir 26 íbúa. Nú mun
Geðverndarfélag íslands hafa í
hyggju að byggja upp fleiri sam-
býli með stuðningi Kiwanis-
manna og það eru margir sem
horfa með tilhlökkun fram til
þess dags er þau verða opnuð.
Sambýlisfyrirkomulagið hefur
reynst vel. Það skapar fötluðum
mun betri lífsskilyrði en hingað til
hefur tekist að skapa þeim á ann-
an hátt, en enn skortir mikið á að
allir geti notið þess.
Stöndum nú öll með fötluðum
meðbræðrum okkar og systrum.
Tökum þátt í stuðningi Kiwanis-
manna við geðsjúka og berum K-
lykilinn á K-daginn.
Jón G. Stefánsson er vfirlæknir á
Geðdeild Landspítalans.
Leiksýning í Miklagarði
Sigurður Jón Ólafsson skrifar
Miðvikudaginn 4. október fór
fram í Miklagarði afar sérkenni-
leg leiksýning. Flöfundur hennar
og aðalleikari var Ólafur Ragnar
Grímsson, fjármálaráðherra. Á
þessari sýningu var fluttur nýjasti
gleðiboðskapur ríkisstjórnar-
innar, en hann var á þá leið, að
kaupmáttur lægstu launa hefði
aukist.
Án efa er það ekki tilviljun, að
einþáttungur fjármálaráðherra
sé á svið settur í stærstu verslun
landsins. Sérhver leikhópur
mætti vera öfundsverður af sviði
þar sem er jafn vítt til veggja og í
Miklagarði; auk þess sem
leiktjöld og munir eru á staðnum.
Þetta er raunar ekki fyrsta sýn-
ing fjármálaráðherra í umræddu
verslunarhúsi. Skömmu eftir að
Ólafur Ragnar var kosinn for-
maður Alþýðubandalagsins
skoraði hann á Þorstein Pálsson,
þáverandi forsætisráðherra, að
mæta sér í kappræðu í Mikla-
garði. Tilefnið var matarskattur-
inn og ætlaði Ólafur að sýna fram
á óþurft hans. Svo fór að Þor-
steinn þorði ekki að mæta, en
engu að síður fór leiksýningin
fram þó annan aðalleikarann
vantaði.
Um þær mundir svaraði Ólafur
Ragnar árásum þáverandi ríkis-
stjórnar á lífskjörin fullum hálsi
og maður leit til hans sem ein-
hvers skeleggasta talsmanns
alþýðunnar. Þetta var áður en
hann gerðist fjármálaráðherra.
Það er svo undarlegt með þessa
atvinnupólitíkusa, að um leið og
þeir setjast á ráðherrastólana
gleyma þeir fyrri baráttumálum.
Og ekki nóg með það. Það sem í
gær var þjóðarböl og ranglæti er í
dag orðið þjóðhagsleg nauðsyn
og réttlætismál. Matarskatturinn
er skýrt dæmi um þetta.
Ólafur Ragnar Grímsson barð-
ist hatrammlega gegn matar-
skattinum, en kúventi eftir að
ar hafi hann á annað borð átt þess
kost að fylgjast með henni.
Sú fullyrðing, að kaupmáttur
lægstu launa hafi aukist er
eitthvert argasta öfugmæli sem ég
hefi heyrt, og er maður þó orðinn
ýmsu vanur af hendi stjórnmála-
manna. Fjármálaráðherra rök-
Tölurog prósentur segjavita-
skuld ekki allan sannleikann. Það
þarf sjálfsagt ekki mikinn reikni-
meistara til að hagræða þeim á
þann hátt, að fá jákvæða eða nei-
kvæða útkomu eftir hentugleika.
Pyngjan er öruggasti vitnis-
burðurinn um það hvort kaup-
Súfullyrðing, að kaupmáttur lœgstu launa
hafi aukist er eitthvert argasta öfugmæli sem
ég hef heyrt.
hann varð ráðherra. Sama henti
Júlíus Sólnes. Áður en hann fékk
ráðherraembætti var hann mikill
hugsjónamaður og andmælti
matarskattinum. Núer hugsjónin
fokin út í veður og vind og matar-
skatturinn blífur.
Kaupmáttarrýrnun
Blaðamönnum var serstaklega
boðið til þeirrar leiksýningar sem
fyrst var drepið á í þessari grein.
Ekki er getið um fleiri áhorf-
endur, en vafalítið hefur margur
sem þarna átti leið um af tilviljun
miðvikudaginn 4. október orðið
hvumsa við innihald sýningarinn-
styður fullyrðingu sína með
prósentutölum, en samkvæmt
gamalli reynslu ber að taka
atvinnupólitíkusa mátulega al-
varlega þegar þeir fara að leika
sér með tölur. Enda kemur í ljóst
að það er ekki mark á þeim tak-
andi. Ráðherra segir, að lægstu
laun hjá BSRB hafi hækkað um
14-18%. Ekki veit ég hvernig
hann fær þá niðurstöðu. Ég tel
mig í hópi hinna lægst launuðu
hjá BSRB, en samkvæmt mínum
útreikningum hafa laun mín að-
eins hækkað um 7% frá því samn-
ingar tóku gildi (1. apríl), en það
er tímabilið, sem ráðherra hefur í
huga í reikningskúnst sinni.
mátturinn hefur aukist eða rýrn-
að. Við hjónin höfum undanfarin
átta ár verið borgarstarfsmenn og
ég þori að fullyrða, að kaupmátt-
ur launa okkar hafi á því árabili
aldrei verið jafn bágborinn og
einmitt nú. Síðastliðið ár hefur
hann rýrnað að mun eða einmitt
frá þeirri stundu er Ólafur Ragn-
ar Grímsson varð fjármálaráð-
herra. Fram að þessu hefur okkur
á einhvern hátt tekist að hafa í
okkur og á og greiða skuldirnar.
Nú blasir hins vegar ekki annað
við en gjaldþrot.
En ráðherrann gengur feti
lengra. Hann segir að ríkis-
stjórnin hafi staðið við fyrirheit
sín og vitnar þar til kjarasamning-
anna við BSRB. Seisei. Hverju
voru þúsundir félagsmanna
BSRB og ASÍ að mótmæla á
Lækjartorgi 1. júní s.l.? Voru
það ekki einmitt verðhækkanir á
nauðsynjavörum, sem ríkis-
stjórnin heimilaði þvert ofan í
gerða samninga?
Niðurstaða
Samningarnir sem gerðir voru
við BSRB og ASÍ í vor fólu í sér
kjaraskerðingu. Þar kemur
þrennt til:
1) Á samningstímabilinu (frá 1.
apríl til 30. nóv. hjá BSRB)
hækka laun aðeins um 4.500
kr. Sú upphæð er léttvæg
fundin í öllum vöruverðs-
hækkununum.
2) Ríkisstjórnin hefur svikið gef-
in loforð um aðhald í verðlags-
málum.
3) Launin eru óverðtryggð.
Þessi ríkisstjórn hefur hagað
sér líkt og aðrar. Þegar bjarga á
atvinnuvegum þjóðarinnar er
jafnan ráðist á garðinn þar sem
hann er lægstur. Auðvaldið má
vera harla ánægt með jafn skel-
eggan talsmann og Ólaf Ragnar
Grímsson.
Ef forða á mörgu alþýðu-
heimilinu frá gjaldþroti verður að
gera samninga sem hljóða upp á
75.000 kr. lágmarkslaun og fullar
vísitölubætur launa. En til að
slíkir samningar geti orðið að
veruleika þarf samheldni og bar-
áttuvilja af hálfu launafólks.
Höfundur er bókavörður
Þriðjudagur 17. október 1989 ÞJÓÐVIUINN - SÍÐA 5