Þjóðviljinn - 21.10.1989, Blaðsíða 10

Guðjón Marteinsson
yfirverkstjóri ogfyrrverandi skipstjórifrá Neskaupstað
í dag, laugardaginn 21. októ-
ber, verður Guðjón Marteinsson
jarðsunginn frá Norðfjarðar-
kirkju.
Guðjón Marteinsson var fædd-
ur á Sjónarhóli í Neskaupstað 21.
ágúst 1922. Hann var sonur hjón-
anna Maríu Steindórsdóttur er
var fædd Austfirðingur en átti
ættir að rekja til Árnessýslu og
Marteins Magnússonar útvegs-
bónda sem einnig fæddist á Aust-
fjörðum en var ættaður úr
V-Skaftafellssýslu. Þau hjónin
eignuðust 13 börn alls, tvær dæt-
ur dóu ungar en 11 börn þeirra
komust til fullorðinsára. Sonur
þeirra Stefán Skaftfells lést um
þrítugt og lét þá eftir sig eigin-
konu og dóttur.
Af þeim systkinum sem kom-
ust til efri ára er Guðjón sá fyrsti
sem fellur í valinn af þessum stóra
systkinahópi. Alla tíð hefur verið
mjög kært með þeim systkinum
og ekki síst sterk bræðrabönd.
Armann Bjarnason, nú búsetturí
Vestmannaeyjum, kom á heimili
þeirra Marteins og Maríu sem
barn að aldri og móðurlaus og
eignaðist hann þar gott heimili og
góðan systkinahóp. Sérstaklega
voru tengsl á milli bræðranna
Magnúsar og Guðjóns. Æsku-
minningar þeirra og systranna
eru þeim sem nú eftir lifa dýr-
mætur fjársjóður.
Guðjón ólst upp í föðurhúsum
á Sjónarhóli allt fram til
fullorðinsára. Haiin stundaði sjó-
mennsku frá 14 ára aldri og hafði
þá þegar fengist við ýmiskonar
ígripavinnu sem drengur, þá til-
búinn til að leggja sitt af mörkum
fyrir heimili sitt og samfélag. Um
16 ára aldur hóf hann störf á tog-
aranum Brimi; var það sjálfsagt
allmikið lagt á ungan mann, en
hann stóðst þá raun með sóma.
Þegar hann var 22 ára að aldri
lagði hann leið sína til Reykja-
víkur að nema við Stýrimanna-
skólann í Reykjavík. Lauk hann
þaðan hinu meira fiskimanna-
prófi árið 1946 eftir 2ja ára skóla-
vist.
Hugur hans hafði þó ætíð
stefnt að því að verða íþrótta-
kennari, því íþróttir áttu hug
hans allan þar til yfir lauk. En
sjómennskan og þar með barátt-
an fyrir þjóðfélagið var sú íþrótt
sem hann taldi sína köllun og sem
hann vildi takast á við.
í dag er kvödd hinstu kveðju
frá Víkurkirkju Kristín Lofts-
dóttir ljósmóðir. Nabba eins og
við kölluðum hana var fædd á
Bakka í Austur-Landeyjum 25.
janúar 1917, hún var dóttir hjón-
anna Lofts Þórðarsonar bónda og
Kristínar Sigurðardóttur ljós-
móður. Hún ólst upp á Bakka
ásamt sjö systkinum sínum, þeim
Þórði, Sigurði, Leifi, Önnu,
Guðna, Birni og Katrínu tvíbura-
systur sinni. Þrjú þeirra eru látin,
þau Guðni, Anna og Þórður.
1 mörg ár hefur Nabba átt við
mikil veikindi að stríða, en hún
tók þeim ávallt með æðruleysi og
stiilingu. Það er ef til vill þeim
einum fært sem búa yfir þeim ein-
stöku eiginleikum sem Bakka-
systkinin öll eru gædd.
Það hefur oft vafist fyrir okkur
systkinunum hvernig okkur bæri
að útskýra skyldleika okkar við
Bakka-systkinin, því í hugum
okkar erum við náskyld þeim.
Nabba og Daddý, báðar Ijós-
mæður, unnu á vöggustofu í
Reykjavík þar sem móðir okkar
var lítil stúlka. Þær tóku hana
með sér heim að Bakka þar sem
hún ólst upp og var hún strax ein
F. 21.08. 1922
Um þessar mundir hafði hann
kynnst konuefni sínu, Guðrúnu
Sigríði Guðmundsdóttur, Þor-
grímssonar fá Brimnesi í
Fáskrúðsfirði og konu hans Sól-
veigar Eiríksdóttur. Þau Guðrún
og Guðjón gengu í hjónaband 30.
desember 1945, fluttu svo austur
til Neskaupstaðar vorið eftir og
hófu að byggja sér hús í landi
Sjónarhóls eða að Hlíðargötu 18.
Hefur þar verið heimili þeirra
síðan.
Samvistir þeirra hjóna hafa
verið byggðar á gagnkvæmu
trausti og virðingu, ásamt mikilli
hlýju og samheldni f einu og öllu.
Þau skiptust oft á skoðunum um
hin ýmsu og ólíku málefni. Var
stundum meiningamunur á milli
þeirra, en þau fylgdust ætíð að og
því varð þessi gagnkvæma sam-
staða og virðing þeim báðum til
heilla, hvar sem þau bar að garði.
Minningin um hið sérstæða sam-
spil þeirra hjóna verður dætrum,
tengdasonunum og barna-
börnum, afar minnisstætt vegar-
nesti um ókomin ár og fordæmi
um fyrirmyndarhjónaband.
Fyrstu ár þeirra á Neskaupstað
voru þeim gleðistundir og sífelld
hvatning til góðra verka og já-
kvæðra hugsana. Afkomendur
þeirra eru: Gígja Sólveig, gift
Harald S. Holsvik, börn þeirra
eru Guðjón Dagbjörn og Guðrún
Dagmar, heimili þeirra er í
Mosfellsbæ.
Guðný Steinunn, gift Jóni Má
Jónssyni, þau eiga tvíburadætur
Guðrúnu Sigríði og Sigurlaugu
Maríu og eru búsett í Garðabæ.
María, gift Karli Jóhanni
Birgissyni, þau eiga þrjú börn,
Guðrúnu Júlíu, Guðríði Elísu og
Guðjón Birgi og eru þau búsett í
Neskaupstað. Fjórða barn þeirra
hjóna var drengur, skírður Guð-
mundur en hann misstu þau sem
kornabarn 1955. Yngst er Hólm-
fríður Guðlaug, hennar maður er
Jón Ásgeir Tryggvason, þau eiga
eina dóttur Guðrúnu Stellu og
eru búsett í Reykjavík.
Guðjón sótti sjóinn af miklum
dugnaði næstu árin eftir námið.
Hann var m.a. á Sævari, Valþóri
og síðar á Goðanesi sem háseti,
stýrimaður og seinna sem skip-
stjóri. Oft var hart sótt, og í þá
daga ekki hugsað um það hvort
sjómenn gætu haldið jólin heima.
af fjölskyldunni. Fólkið á Bakka
sá til þess að móðir okkar missti
aldrei samband við móður sína og
ömmu sem báðar búa í Reykja-
vík.
Nabba giftist eftirlifandi eigin-
manni sínum Sigurði Gunn-
arssyni í Vík árið 1945 og hafa
þau búið þar síðan. Nöbbu og
Sigga varð ekki barna auðið, en
þó var ávallt stór barnahópur í
kringum þau. Því allir voru vel-
komnir að Bjargi og höfðu
Nabba og Siggi einstakt lag á að
fá okkur börnin til að segja frá því
sem við vorum að gera.
Um leið og við vottum Sigga og
öllum ástvinum þeirra samúð,
þökkum við fyrir þau ár sem við
áttum með Nöbbu.
Lengi heilluðu hugann
heiðríkir dagar, alstirnd kvöld,
líf þeirra, Ijóð og sögur
sem lifðu á horfinni öld.
Kynslóðir koma og fara,
köllun þeirra er mikil og glœst.
Bak við móðuna miklu
rís mannlegur andi hæst.
(D.S.)
Stína, Gunnar, Siggi
og María Katrín
D. 12.10. 1989
En veturinn 1955 var hann 1.
stýrimaður og lenti þá í miklu sjó-
slysi er togarinn Egill Rauði fórst
undir Grænuhlíð í slæmu janúar-
veðri. Þótti Guðjón sýna þar af-
burða harðfylgi, karlmennsku,
trú og þrek. Með skipinu fórust 5
menn og er erfitt að setja sig í
spor þeirra sjómanna sem sjá á
eftir félögum sínum í hvítfyssandi
helgreipar öldurótsins og finna
vanmátt sinn til bjargar. En sjálf-
sagt marka slík áföll mennina
sem í þeim lenda á mismunandi
vegu. Eftir slysið var Guðjón á
ýmsum smærri bátum til ársins
1958.
Um þessi tímamót má segja að
nokkur þáttaskil hafi orðið á lífs-
ferli Guðjóns Marteinssonar.
Hann réð sig til vinnu við þá ný-
stofnað fyrirtæki, Síldarvinnsl-
una í Neskaupstað, er var
almenningshlutafélag sem hann
og flestir bæjarbúar bundu mikl-
ar vonir við. Var hér um að ræða
almenningshlutafélag er stofnað
var til á félagslegum grunni, en
með aðild bæjarfélagsins sem
grundvöll. Fáum mun haa verið
betur ljós þörfin fyrir sterkt og
öflugt fyrirtæki með eignaraðild
bæjarfélagsins en Guðjóni.
Um fyrirtækið myndaðist mjög
góð samstaða og samhugur, var
það hverjum manni í bænum
sérstakt kappsmál að framgangur
þess yrði sem mestur, enda var
fyrst og fremst um að ræða heill
og atvinnumöguleika flestra
bæjarbúa.
Þessi uppbygging var Guðjóni
mjög hugstæð. Hann byrjaði
störf sín sem verkstjóri við
uppbyggingu Síldarbræðslunnar
og hélt því starfi fram til 1968, en
um það leyti hófst hann handa við
að setja á stofn Saltfiskverkun
SVN.
Hann starfaði þar sem yfir-
verkstjóri og átti jafnframt sæti í
stjórn Síldarvinnslunnar til ævi-
loka.
Hann hafði drukkið í sig með
móðurmjólkinni sterka tilfinn-
ingu fyrir samfélagslegu réttlæti
og nauðsyn þess að hlúa að hverj-
um og einum með því að tryggja
honum atvinnu og möguleika til
viðkomandi lífsafkomu.
Þeir sem urðu svo heppnir að
kynnast Guðjóni, minnast hans
án efa sem miils barátu- og dreng-
skaparmanns. Hann var ungu
fólki til fyrirmyndar og af honum
gat það lært hvernig undirstaða
okkar þjóðfélags var uppbyggð.
Margir sem á sínum unglings- og
námsárum leituðu eftir vinnu hjá
Guðjóni, virtu hann sem mikil-
hæfan stjórnanda á sínum vinnu-
stað og báru til hans mikið traust.
Guðjón hafði einnig gaman af
að fá unglingana úr grunns-
kólanum til starfskynningar og
lýsa fyrir þeim hinum ýmsu þátt-
um í saltfiskvinnslunni. Hann
lagði einnig sitt af mörkum til að
viðhalda námi fyrir ung og
uppvaxandi stýrimannaefni á
staðnum. Var hann alloft beðinn
um að vera prófdómari þegar
námskeið voru haldin. Hann var
einnig oft tilkallaður sem með-
dómari í sjóréttarmálum.
Guðjón var af flestum virtur og
vinsæll yfirmaður, kröfuharður
um gott vinnuframlag, vandvir-
kni og samviskusemi, en um leið
trúr fulltrúi verkamannsins og
stoð við hlið hans þegar leysa
þurfti úr hinum ýmsu málefnum,
hvort sem um var að ræða kjara-
mál eða önnur atriði um aðbúnað
á vinnustað. Jafnframt þessu
leitaðist hann stöðugt við að
finna leiðir til betri vinnubragða
og til að skapa betri nýtingu á
hráefni og að fá sem mest verð-
mæti úr framleiðslunni til hags-
bóta fyrir verkafólk og fyrirtæk-
ið. Hann starfaði í sérstakri hag-
ræðingarnefnd innan Sölu-
samtaka fiskframleiðenda, SÍF,
og lagði sig fram í hvívetna til að
fylgjast með öllum nýjungum.
Guðjóni fannst það ætíð mikil-
vægt að finna öllum störf þar sem
gáfur og verkþekking hvers og
eins nýttist til fulls, því með því
var hann viss um að fólki liði best
og að fyrirtækið hefði sem mesta
hagsæld af vinnu þess. Honum
fannst brauðstritið hvorki vanda-
mál né erfiði, heldur lífið sjálft.
Honum var það jafnmikil ánægja
að ganga til vinnu sinnar og taka
til hendinni þar, eins og að
bregða á leik með flugustöngina.
En Guðjón hafði gaman af lax-
og silungsveiði. Hann var einn af
stofnendum veiðifélagsins
Vopna og undi sér vel í þeim
félagsskap.
Guðjón hafði einnig gaman af
að spila billjard og eru þær stund-
ir mér ógleymanlegar s.l. sumar
er við stunduðum þessa iðju sem
um unglingspilta væri að ræða.
íþróttir hverskonar og Þróttur
í Neskaupstað, voru Guðjóni
mikið hugðarefni. Mátti hann af
engum íþróttafréttum missa.
Hann var óþreytandi og ötull
stuðningsmaður Þróttar og vildi
veg þess og virðing sem mesta.
Þróttur heiðraði hann sérstak-
lega í tilefni nýliðinna tímamóta
hjá félaginu.
Guðjón var mikilvirkur félags-
málamaður, hann var félagi í
sósíalistaflokki Neskaupstaðar
en síðár í Alþýðubandalaginu.
Hann var einn af félags-
mönnum Verkstjórafélags Aust-
urlands og gegndi formennsku í
stjórn þess til æviloka. Félagið
var Guðjóni mikils virði enda gat
hann oft á þeim vettvangi hjálpað
þeim sem minna máttu sín. í
störfum sínum sem formaður
Verkstjórafélagsins átti hann
sinn þátt í að byggja upp þrjú
sumarhús í Breiðdal sem verið
hafa vinsæll sumardvalarstaður
félagsmanna. Á þessum stað átti
fjölskylda hans oft yndislegar
gleði- og samverustundir.
Sjómannadagurinn á Nes-
kaupstað var Guðjóni mikil
hátíðarstund. Hann tók mjög
virkan þátt í öllum undirbúningi
þessa dags á hverju ári, enda í
Sjómannadagsráði og vildi að öll
viðhöfn yrði sem best. Hann
stýrði oft kappróðrabátum og
hafði unun af. Var til þess tekið af
aðkomusjómönnum hve hátíða-
höldin voru oft skemmtileg og
um leið einlæg á Neskaupstað.
En þar hafa menn haft fyrir sið að
þakka Guði gjafir sínar úr djúpi
hafsins og veita syrgjendum og
þeim sem um sárt eiga að binda
hluttekningu og virðingu. Komu
menn víða að til að vera hjá fjöl-
skyldum sínum oft í allt að þrjá
daga sem hátíðahöld hafa stund-
um staðið. Fjölskylda Guðjóns
hafði einnig að markrniði ef þess
var kostur að koma saman þessa
daga. Ég veit að ég mæli hér fyrir
munn okkar allra tengdasona
hans að vandfundinn hefði verið
betri félagi og skilningsríkari
tengdafaðir. Erum við allir Guði
þakklátir fyrir allar ógleyman-
legu samverustundirnar sem við
höfum átt með honum.
Allur leikur var Guðjóni
skemmtan og ekki síst þegar börn
eða barnabörn voru með honum.
Hann var hvetjandi, æðrulaus og
allir erfiðleikar voru til að sigrast
á, en ekki til vorkunnar.
Guðjón gekk ekki heill til
skógar hin síðari ár. Hans mikli
styrkur í þeirri baráttu var Guð-
rún sem gætti velferðar hans eins
og hún frekast gat og gleymdi þá
gjarnan sínum eigin vanda-
málum. Guðjón Marteinsson lést
eftir skurðaðgerð í sjúkrahúsi í
London hinn 12. október s.l.
Hafði hann þá barist undrunar-
verðri baráttu við erfið skilyrði í 4
vikur.
Hann gekk til örlaga sinna eins
og hinn sanni sjómaður sem veit
vart hvað býr að baki næstu öldu
sem skipið hans klýfur. Hann
vissi það eitt, að hvert svo sem
stefnan kynni að verða tekin,
myndi hann fylgja ráðum Guðs
og stýra skipi sínu þá stefnu sem
hann einn hafði lagt fyrir.
Harald Holsvik
Samferðamönnum fækkar.
Sumir falla frá um aldur fram.
Einn þeirra er Guðjón Marteins-
son, verkstjóri hjá Síldar-
vinnslunni í Neskaupstað, sem
lést í London 12. okt. s.l. eftir
hjartaaðgerð.
Guðjón var fæddur á Norðfirði
21. ágúst 1922. Foreldrar hans
voru María Steindórsdóttir og
Marteinn Magnússon á Sjónar-
hóli. Börnin voru 13 og komust
11 þeirra á legg. Auk þess tóku
þau María og Marteinn einn
fósturson.
Sjónarhóll bar nafnið með
rentu, því þar var útsýni um allan
Norðfjörð. Má nærri geta hve
erfitt það hefir verið að koma upp
svona stórum barnahópi. Mar-
teinn var með útgerð og nokkurn
búskap. Húsmóðirin var mjög
dugleg. Börnin fóru snemma að
taka til hendinni, enda hvert öðru
myndarlegra og samhent. En það
var fleira fólk á þessu glaðværa
heimili. Minnist égþess, þegar ég
7 eða 8 ára kom oft á Sjónarhól til
þess að læra að lesa hjá Sigurjóni
bróður Marteins. Voru þar einn-
ig Ármann og Sveinn bræður hús-
bóndans og unnu við útgerð
hans.
Guðjón fór snemma á sjóinn,
þótti liðtækur vel, þótt ungur
væri. Var hann á togaranum
Brimi 16 ára gamall og síðan á
vertíðarbátum.
Hann settist í Stýrimanna-
skólann í Reykjavík og lauk það-
an skipstjórnarprófi á tveimur
vetrum.
Þegar nýsköpunartogararnir
komu til Norðfjarðar réðst hann
á þá, var um skeið skipstjóri á
Goðanesinu og fyrsti stýrimaður
á Agli Rauða þegar hann strand-
aði í janúar 1955 undir Grænu-
hlíð.
Framganga Guðjóns við björg-
un skipverja sýndi þá hve mikill
þrekmaður hann var. Hann hafði
áður, þegar hann var á sfld-
veiðum stungið sér til sunds til
þess að bjarga félaga sínum, sem
lenti út með nótinni. Komst
Guðjón aðframkominn upp í bát
sinn aftur, en skipsfélaga hans
varð ekki bjargað.
Ævistarf Guðjóns var sam-
tengt aðal atvinnurekstrinum í
Neskaupstað um 30 ára skeið,
þegar hann gegndi verkstjóra-
starfi hjá Sfldarvinnslunni svo að
segja frá stofnun hennar til
dauðadags.
En það var ekki aðeins, að
Guðjón gegndi þýðingarmiklu
starfi sem verkstjóri, heldur var
hann í stjórn fyrirtækisins, fyrst í
varastjórn frá 1960 til 1970 og síð-
an í aðalstjórn eða lengur en
nokkur annar, í 29 ár. Þarna
störfuðum við Guðjón lengi sam-
an og er ég honum þakklátur fyrir
þá vinsemd, sem hann sýndi mér
alla tíð sem stjórnarformanni,
þótt við værum ekki alltaf sam-
mála.
Krisb'n Loftsdóttir
Ijósmóðir
10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 21. október 1989