Þjóðviljinn - 26.10.1989, Blaðsíða 4

þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Frammistaða
sljómmálamanna
Stjórnmálamenn hafa verið að kvarta yfir því að undan-
förnu að stjórnmálaumræðan sé komin á lágt plan.
Steingrímur Hermannsson nefndi þetta í viðtali við Tím-
ann á dögunum og sakaði í leiðinni oddvita Sjálfstæðis-
flokksins um að draga stjórnmálin niður í svaðið. Hann
sagði líka að fjölmiðlar væru komnir út á hála braut.
Svipuð viðhorf komu fram hjá Karli Steinari Guðnasyni í
umræðum frá alþingi á mánudagskvöld; honum þótti fjöl-
miðlar stunda ærumorð í stórum stíl.
Það getur reyndar verið að pólitíska umræðan sé
eitthvað persónulegri og illskeyttari nú um stundir en
verið hafði um skeið. En ekki detta íslendingar úr háum
söðli í þessu efni: Á þeim tímum þegar uppi voru þeir
þingskörungar sem allir virðast sammála um að sakna
núna, þá var glíman mun harðari og illyrtari en nú. Og þótt
nú sem fyrr séu menn í stjórnmálaumræðu og túlkun
hennar sífellt að gera úlfalda úr mýflugum og öfugt, þá er
það í sjálfu sér ekki heldur vitnisburður um aukna lágkúru
stjórnmálaumræðunnar. Miklu heldur er það hin pólitíska
þreyta í landinu sem veldur því, að menn eru fúsir til að
taka undir almenna sleggjudóma um vesöld
stjórnmálanna.
Þessi þreyta á sér margar orsakir: kannske fer mest
fyrir þeirri að stjórnmálamenn eru sífellt í Ijósvakamiðlum,
þeir eru ofbrúkaðir. Um leið er það að renna betur upp
fyrir íslendingum, sem voru lengi vel mjög foringjahollir
menn, að í þeirri málámiðlunarsúpu sem stjórnmál eru,
týnast skýrar línur og miklu minna verður úr öllum fyrir-
heitum en til stóð og vonandi var vilji fyrir. Þetta er sjálf-1
sagt meira eða minna óhjákvæmilegt allt saman. En hitt
má svo saka kjörna oddvita þjóðarinnar um: þeir reynast
jafnvel enn daufari en efni standa til við að koma málum í
gegnum „kerfin“ margræmdu. Og þeim mun áleitnari
verða vonbrigðin með þá.
Hér er ekki verið að tala um tregðu manna til að gjöra
eitthvað það sem óvinsælt er og talið „ill nauðsyn". Held-
ur blátt áfram um þau góðu mál, sem stjórnmálamaður
gæti vel fengið einlægt lof í lófa fyrir. Til dæmis skal nefna
áform sem hafa verið uppi í heilbrigðisráðuneytinu um að
koma böndum á útgjöld til heilbrigðiskerfisins.
í því sambandi hafa menn einkum beint athyglinni að
lyfjakostnaði miklum og sprengingu í kostnaði við sér-
fræðingaþjónustu. Það eru vitaskuld vissir erfiðleikar á
að koma sparnaði á í þessum greinum, en þó minni en
víða annarsstaðar vegna þess að hér er um óeðlilega og
óvinsæla og sjálfvirka útgjaldaþenslu að ræða til aðila
sem hafa mjög háar tekjur. Og samt er sem ekkert geti
gerst. Nefnd sem á að reyna að koma feinkaháum lyfja-
kostnaði niður, hún skilar áliti eftir óratíma og telur að í
besta falli sé hægt að spara svosem eitt eða tvö prósent í
kostnaði við sölu lyfja. Og þó vita menn að álagningin á
lyfjum er hvorki meira né minna en 68 prósent og er til
orðin við allt aðrar aðstæður en nú ríkja. Tillögum um
hemla á sívaxandi sérfræðingaþjónustu hefur verið svar-
að með hótunum ýmissa sérfræðinga um að segja sig úr
lögum og samningum við sjúkrasamlögin.
Nú veit enginn enn hvert framhald verður á þessum
málum. En menn skulu hafa hugann sem fastast við það
að hér er um merkileg prófmál á ferð. Spurt er: Treysta
stjórnvöld sér til að hafa forystu um sparnað sem er
nauðsynlegur og getur gefið visst svigrúm til úrbóta á
sviðum þar sem skór í raun kreppir að? Eða munu þau
lyppast niður fyrir tæknikratískum tregðulögmálum
stjórnkerfisins sjálfs og þrýstingi þeirra sem hafa mikinn
hag af því að engu sé breytt?
KLIPPT OG SKORIÐ
«■■1 gabri iiimmmmmmmmmiiniiiiimimmmn
Öreigahugsunin komin í hús
Þá er einh
flutningum
Leikfélag R.
kjallaranum
Idnó í nýja lc
arstjórínn h<
rekstrar. Lc
hópurínn að
hann vseri a
og hefur efh
félaginu yrði
eignar og a
ckki. Borga
að hann af
relcstrar“.
Bern
Opnunarl
arleg ásýnd
Einarsson I
sjónvarpað
flestir msett
heitin. Ein
minningarts
sjónvarpi um
dagskrá þess hefur
lögð að undanfömu.
í þessu öllu er
IIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIM VÍTT OG BREITT 111
Ríkiskúnst
i neiftr 'Ýentdi;,'Pétta 'var óskaoleea ' "«'/ynr mco mstraOninSar sínar, | ísiensk, þótt þau væni ekki skrittð |
Elsku hjartans
menningin
Þeir sem að menningu vinna og
listir stunda kvarta oftar en ekki
yfir því að algengt mynstur á sam-
skiptum þeirra við ráðamenn sé á
þessa leið: Ráðamenn (pólitískir
valdhafar, háttsettir embættis-
menn ofl) sverja menningunni
trú og hollustu með fögrum orð-
um og góðum, einkum og sérflagi
þegar hátíðlegt tilefni gefst. En
þegar svo kemur að því að fylgjá
málum eftir, þá reynist hinn pól-
itíski vilji í daufara lagi, hann er
útþynntur af hvunndagsvafstri og
„loks er eins og ekkert hafi
gerst“. Eða að minnsta kosti
miklu minna en til stóð.
Fýlan í Tímanum
Fjölmiðlar koma venjulega inn
í þetta dæmi með þeim hætti að
þeir taka vel undir við menning-
una, þótt það geti svo verið undir
hælinn lagt hvort þar er um eins-
konar ósjálfráð viðbrögð að ræða
eða meðvitaða stefnu. Þó er þetta
ekki algilt frekar en annað. Og þá
er það helst til að taka að þegar
dagblaðið Tíminn víkur að menn-
ingarmálum á sinni leiðarasíðu,
þá er nokkuð sama hver á penna
heldur, nafnlausir menn eða
skammstafaðir: allt menningar-
brölt verður í þessum skrifum
eins og óþarft og á vitlausri and-
legri hillu, gagnslaus baggi á
mannfólkinu. Gott ef menning-
arstússið er ekki bara til þess iðk-
að að rauðliðar í allskonar dular-
klæðum geti gefið heiðarlegu
fólki langt nef og leikarapakk og
aðrir vafasamir söfnuðir skemmt
sér konunglega á kostnað sak-
lauss almennings.
Borgarleikhús-
fólki heilsað
Enn eitt dæmið um þetta
bættist við í pistli Garra um Borg-
arleikhúsið í gær. Nú er það ekki
nema að vonum, að allir sem til
máls taka séu bara nokkuð glaðir
yfir nýju leikhúsi og óski Leikfé-
lagsmönnum til hamingju með að
draumar þeirra hafi ræst. En ekki
hann vestangúlpur Garró! í hans
Tímapistli eru uppi hafðar þessar
venjulegu glósur um leikarana
sem „eru frægir fyrir að skemmta
sér í atvinnuskyni, þegar aðrir
stunda atvinnu sína af öðrum
ástæðum og augljósari“ og óspart
gefið til kynna að svoddan pakk,
fastráðið og lýðum leitt, eigi varla
skilið að fá nýtt og mikið hús til að
leika sér í. Ekki nóg með það.
Áður en lýkur fer Garri að kýta
út af verkefnavali Leikfélagsins -
nánar tiltekið sviðsetningum á
fyrstu bókum sagnabálks Hall-
dórs Laxness um Ólaf Kárason
Ljósvíking. Garra þykir slíkt val
bera vott um vafasamt hugarfar
og telur nær að velja eitthvað
eftir Jóhann Sigurjónsson, Guð-
mund Kamban eða Matthías Joc-
humsson í staðinn. Máli sínu lýk-
ur hann á þessari perlu hér:
Nasi hefur orðið
„Garri veit um eitt slíkt verk til
viðbótar, fyrst stefnan er að taka
kvalræðismenn til meðferðar, en
það er Harmsaga ævi minnar eftir
Jóhannes Birkiland. Þar gæti hið
velferðarkennda hugarfar brotist
í gegn á grátbólginn hátt í nýju
leiklistarhúsi, sem öreigahugsun-
inni á íslandi hefur verið afhent
til rekstrar.“
Nú vill svo til, að við þurfum
ekki að fara í neinar grafgötur um
það hver talar. Garri hefur eins
og ósjálfrátt gengið sig inn í heim
leikhússins og tekið að sér hlut-
verk og gegnir því af mikilli
prýði. Hann talar röddu Nasa
undir Fótarfæti, virðulegs fjár-
eiganda og útgerðarmanns með
sóma og sann, sem tekur það ekki
í mál að ómögum og vesalingum,
sem liggja upp á heiðarlegu fólki
sé hossað. Hvorki í lífi né listum.
Og má segja eins og í Skugga-
Sveini: Þar hæfir skel tranti.
Stríðið við
letingjana
Annað dæmi úr þeim sama
Tíma er undirgarrapistill eftir
Odd Ólafsson sem nefnist Ríkis-
kúnst. Þar er sáran kvartað yfir
því, að þau kommúnistaviðhorf
hafi sigrað á íslandi „að ríkissjóð-
ur eða einhverjar sjóðaómyndir
utan í honum eigi að borga list-
ina“. Stalín er ennþá hér, segir
ritstjórnarfulltrúi Tímans og bæt-
ir við:
„íslensk list stendur föstum
fótum í ríkissjóði og þangað sækir
hún styrk hvenær sem á þarf að
halda“.
Pistlinum lýkur svo á svartag-
allsrausi í þá veru að „ríkisrekna
listin“ blómstri meðan atvinnu-
vegir hrynji. Manni skilst helst,
að gjaldþrot kaupfélaga og fisk-
verkenda sé því að kenna að
Þjóðleikhús er til á íslandi eða
rithöfundasjóður. Það er náttúr-
lega út í hött í þessu sambandi að
rifja upp nokkrar einfaldar stað-
reyndir um bókhald menningar-
innar: ríkissjóður hefur til þessa
fengið í sinn hluta mun meira af
verði bókar en höfundur hennar,
svo einfalt dæmi sé néfnt. Hitt er
svo víst, að einnig í þessu dæmi
má greina hinn sterka arf hefðar-
innar, þar sem Tímamenn eru
meira en fúsir að taka á sig hlut-
verk í Heimsljósi Halldórs Lax-
ness. Oddur ritstjórnarfulltrúi
smýgur fljótt og vel í mussu
hreppstjórans í Litlu-Bervík sem
var öldungis viss um að íslenska
þjóðin hefði í margar aldir átt í
höggi við „menn sem ekki nenntu
að vinna og kölluðu sig skáld.“
Staðlaðir
öskukarlar
í Evrópubandalaginu, sem
furðu margir vilja komast í sem
fyrst, er sífellt verið að staðla og
samræma. Nýjustu fregnir herma
að búið sé að finna hinn sam-
ræmda öskukarl Evrópu. Hann
er um 150 sm á hæð og þess vegna
þykir við hæfi að öskutunnur í
Evrópu verði hér eftir 90 sm á
hæð og annar búnaður eftir því.
Danir frændur okkar eru
komnir í mikinn vanda í sínu Evr-
ópusambýli eina ferðina enn.
Þeirra öskukarlar eru nefnilega
miklu hærri vexti og mundu sann-
arlega eyðileggja í sér bakið ef
þeir þurfa að hokra að nýjum
öskutunnustaðli hins sameigin-
lega innri markaðar. Bíða menn
nú spenntir eftir úrslitum í þessu
fróðlega máli.
þJÓDVILJINN
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími:681333
Kvöldsími: 681348
Símfax:681935
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvœmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Ólafur H.Torfason.
Fróttastjóri: SigurðurÁ. Friðþjófsson.
Aðrlr blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Guðmundur
Rúnar Heiðarsson, HeimirMár Pétursson, HildurFinnsdóttir(pr.),Jim
Smart(ljósm.), LiljaGunnarsdóttir, ólafurGíslason.ÞorfinnurÓmars-
son (íþr.), Þröstur Haraldsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Svanheiður Ingi-
mundardóttir, UnnurÁgústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bflstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu-ogafgreiðslustjóri:GuðrúnGísladóttir.
Afgrelðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Utkeyrsla, afgreiðsia, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 68 13 33 & 68 16 63.
Símfax:68 19 35
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 90 kr. Nýtt Helgarblað: 140 kr.
Askriftarverð ó mánuði: 1000 kr.
4 StoA - ÞJÖÐVILJINN Fimmtudagur 26. október 1989