Þjóðviljinn - 31.10.1989, Blaðsíða 4

þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkaiýðshreyfingar
Fáfræðin
um Evrópumál
Samstarfshópur atvinnulífsins um evrópska samvinnu
hefur birt niðurstöður skoðanakannana um afstöðu fólks til
Evrópubandalagsins. Niðurstöðurnar voru furðulegar og
um margí fáránlegar. Samkvæmt þeim eru meir en 40 %
landsmanna óvissir í sinni sök þegar spurt er um það hvort
menn telji æskilegt eða óæskilegt að ísland sæki um aðild
að Evrópubandalaginu. En þegar svo litið er á þá sem
afstöðu taka kemur það í Ijós að mun fleiri (eða rösklega
35%) eru fylgjandi slíkri umsókn en eru andvígir henni (þeir
eru rösklega 20%).
Þetta er þeim mun undarlegra sem allir flokkar teljast hafa
þá opinberu stefnu enn sem komið er, að það sé alls ekki á
dagskrá að íslendingar sæki um aðild að Evrópubanda-
laginu - þótt það hafi reyndar munað litlu að tillaga í þá veru
kæmist inn í samþykktir síðasta landsfundar Sjálfstæðis-
flokksins. Þetta er þeim mun undarlegra sem Evrópubanda- .
lagið ætlar sér ekki að taka við neinum umsóknum á næstu
árum. Og þetta er þó einkum og sér í lagi undarlegt vegna
þess, að könnun sú sem hér er um fjallað, greinir í leiðinni frá
afar mikilli fáfræði almennings um EFTA og Evrópubanda-
lagið: langflestir vita fátt eitt eða ekkert um þann mun sem er
á þessum bandalögum tveim, ótrúlega stór hluti lands-
manna veit ekki með vissu um eitt einasta land sem er í
þessum viðskiptablökkum. Til dæmis getur aðeins þriðji
hver þegn nefnt einhver lönd sem eiga aðild að EFTA, þar
sem við íslendingar höfum þó setið í mörg ár.
Þessar undarlegu niðurstöður vekja upp margar spurn-
ingar: meðal annars um dug eða dugleysi fjölmiðla við að
koma á framfæri upplýsingum um mál sem miklu varða
framtíð okkar sem þjóöar. Morgunblaðið er í Reykjavíkur-
bréfi sínu á sunnudaginn að reyna aðgeragott úr öllu. Þar er
mest um það hjalað að ungt fólk vilji frekar inn í Evrópu-
bandalag en eldra fólk og er það rakið til þess að ungt fólk sé
víðsýnna, vilji eiga fleiri tækifæri til starfa erlendis og kannski
hafi íslensk æska hvorki meira né minna en „heillast af þeim
hugsjónum sem búa að baki sameiningu Evrópu".
Þessi útlistun Morgunblæaðsins ber vott um samskonar
grunnfærna óskhyggju og kemur fram í sjálfum fúsleikanum
til að stíga inn í Evrópubandalagið. Ungt fólk á íslandi hefur
áriðanlega afskaplega takmarkaðan áhuga á „Evrópuhug-
sjónum" - nær væri að óttast að það hefði glatað meir en
þeir eldri tengslum við hefðir og viðhorf íslenskrar sjálfstæð-
isbaráttu. Sjálf fáfræðin um þá kosti sem í boði eru í Evrópu-
málum gerir hlálegar allar „jákvæðar" túlkanir á skoðana -
könnuninni. Áhugi á umsókn um aðild að EB ber ekki vott um
„víðsýni" eða „alþjóðahyggju" heldur blátt áfram vott um
fáfræði og vanhugsun fyrst og fremst. Þá fáfræði að vilja
steðja inní Evrópubandalag án þess að gera sér grein fyrir
því að þar með eru menn að ganga undir yfirþjóðlegar
valdastofnanir. Án þess að hugsatil þess, að það ER stefna
Evrópubandalagsins - hvað sem einstakir forsætisráðherr-
ar segja við íslenska ráðamenn á góðum stundum - að
aðgangurað markaði EB þýði um leið aðgang að íslenskum
fiskimiðum.
Fjölmiðlar - einkum þeir áhrifamestu - hafa áreiðanlega
brugðist í þessu máli. Þeir hafa, ekki síst sjónvarpið, slegið
Iþann tón, að sameining Evrópu í nýtt stórveldi sé sjálfsögð
söguleg nauðsyn, pólitískt hjálpræði og velmegunarhvati
hinn mesti. Um leið og öllu því sem ersársaukafullt, erfitt og
með öllu óaðgengilegt hefur verið ýtt til hliðar, því sópað
undir það fræga íslenska kæruleysisteppi sem á er letrað
stórum stöfum: Hvenær hefur ekki allt reddast?
ÁB
KLIPPT OG SKORIÐ
ísland í erlendum
- f jölmiðlum
Matthías Johannessen gat þess
á dögunum í Helgispjalli sínu í
Mofgunblaðinu, að amríska evr-
óþublaðið Herald Tribune hefði
fúlsað við ágætri grein um ísland
af þeirri ástæðu að enginn hefði
áh'uga á því landi. Og svo líka
vegna þess að „það vantaði has-
arinn í greinina".
■í>að er reyndar alveg satt, að
erlendir fjölmiðlar hafa afskap-
lega lítinn áhuga á okkar amstri
undir sólunni og ef þeir blaka
auga norður hingað, þá er það
helst í leit að einhverju stór-
skrýtnu svo sem til uppfyllingar.
Ásgitrú á íslandi hefur furðu oft
komist í fjölmiðla, draugatrúin
sömúleiðis og bjórleysið (þann
. spón höfum við nú misst úr okkar
aski). En að öðru leyti varðar
eiigan um ísland. Nema þá að við
vinnum í meiriháttar happdrætti
með því að Nóbelsverðlaun í
bókmenntum eða Vigdís forseti
• getj' beint til okkar athygli með
góðkynjuðum hætti.
Heimspressan og
íitlu blöðin okkar
f>ær vangaveltur sem að ofan
greinir verða Matthíasi Johann-
esse'n tilefni til að skjóta á
heimspressuna. Hann segir í
dál-kum sínum:
.„Heimspressan er síður en svo
merkilegri en litlu blöðin hér
' heirha. Stundum miklu ómerki-
■ legri að mínu viti... Dóm-
greirtdarleysi og yfirborðs-
“ mennska eru of oft einkenni okk-
ar- ftíma. Pað fylgir fjölmiðlun,
ek.ki síst.“
Oómgreindarleysið og yfir-
• boíðsmennskan eru náttúrlega
syndir sem lítil blöð íslensk geta
vel átt saman með heimsblöðum.
Eri það er annað sem Matthías
. héfúr hugann við þegar hann set-
ur ypp heldur hagstæðan saman-
> ‘ búiió við heimspressuna:
.„Það er talað um frelsið í
heimspressunni, hvað hún sé
opin og merkileg... En hvernig er
þessu frelsi varið? Tiltölulega fáir
.. frettamennogdálkahöfundareru
air^, ráðandi á síðum stórblað-
an.na, aðrir komast ekki að.
. Jáfnvel á þeim tímum sem íslensk
blöð voru lokaðri en nú sátu rit-
stjórar þeirra með sveittan,
skallan að afgreiða konur og
karla og birta greinar eftir þekkt
fólk og óþekkt hvaðanæva af
laixiinu. En á „fínu“ blöðunum
útí í heimi er helst ekki birtur
stafkrókur eftir svokallaða al-
þýðu manna, sem er, guðisélof,
hin eina sanna tólg í okkar stétt-
■ lausa þjóðfélagi.“
Allt er hirt
og allt er birt...
Matthías víkur hér að merki-
le'gri sérstöðu íslenskra blaða:
. þau eru reyndar furðu opin fyrir
• þeim „skrýtnu körlum og kerl-
ingtim“ sem Halldór Laxness
‘ segir bera uppi íslenska menn-
ingu. Auðvitað er slík staða ekki
sæfan tóm. En hún er partur af
■ þéifri lýðræðishneigð sem vissu-
lega er besta hnoss, að hver mað-
ur sé nokkurs virði og vonandi
• mikils virði. (Þessi jöfnuður
manna kemur fram meðal annars
í frjálslyndi og þanþoli í birtingu
afmælis- og minningargreina.
Revndar hefi ég þekkt útlendan
ritljöfund, rússneskan gyðing,
sem gat ekki dáðst nógsamlega
að lýðræðinu í minningar-
greinunum.) Afgreiðslufúsleiki
hinna sveittu ritstjóraskalla, sem
Matthías getur um er líka jákvæð
viðurkenning á þeim þjóðlegu og
uppbyggilegu mannalátum, sem
Stephan G. yrkir um í kvæðinu
góða um Jón hrak:
Hugði ei sannleik hóti betri
hafðan eftir Sankti Pétri
heldur en svo hending tœkist
húsgangurinn á hann rœkist.
En sú afstaða teygir sig langt
aftur í tíma, eins og hver og einn
getur rifjað upp: Heyra má ég
erkibiskups boðskap, en ráðinn
er ég í að hafa hann að engu...
Alltaf færri og færri
Tiltölulega fáir fréttamenn eða
dálkahöfundar eru alls ráðandi á
síðum stórblaðanna, segir Morg-
unblaðsritstjóri. Það er rétt að
fjölmiðlakapphlaupið blæs mjög
út stöðu þeirra sem „komast að“.
Hitt er þó enn verra, að alþjóðleg
fjölmiðlun sem stóriðja, hún
beinir athyglinni alltaf að færri og
færri mönnum og athöfnum
þeirra. Örfáir stjórnmálamenn
draga á eftir sér fimm þúsund
fréttamenn hvert sem þeir fara -
og allir eru þeir að vinna úr sömu
tilsvörunum og að mynda sömu
brosin og að eltast við sömu
„mannlegu víddina“ með því að
fjasa um matseðla í veislum þess-
ara karla og kjóla eiginkvenna
þeirra. í svipaðri birtu, þó mun
daufari, standa nokkrar popp-
stjörnur og íþróttahetjur og örfá-
ir leikarar. Óg síðan ekki söguna
meir. Það er sagt að heimurinn sé
þorp orðinn, en það er ekki þorp
þar sem menn þekkja hver annan
og virða sérvisku hvers og eins,
heldur er það þorpið þar sem allir
þekkja Pétur Þríhross og Oddvit-
ann, það er að segja Bush og
Gorbatsjov.
Ut úr öllu saman verður svo
mjög hláleg persónudýrkun, sem
byggist á nafna galdri. Til dæmis
að taka: nú eru fyrrum húsráð-
endur í Hvíta húsinu í Washing-
ton, Reagan og hans frú, að fara
til Japans í boði fjölmiðlasam-
steypu þar í landi. Fyrir þetta við-
vik frá Reaganhjónin víst sem
svarar tveim miljónum dollara.
Það er ekki vitað til þess að þau
hafi nokkurn skapaðan hlut fram
að færa við Japani - en nafn
þeirra hefur háan markaðsprís og
það er nóg.
í hvaða heima
skal halda?
„Verðmætaskyn samtímans er
afar brenglað en líklega hefur
það alltaf verið svo,“ segir í fyrr-
nefndum pistli Matthíasar rit-
stjóra. Nokkuð til í því: eða man
nokkur skuggalegar lýsingar
franska sagnameistarans Balzacs
á óþverrasiðum Parísarpressunn-
ar fyrir hálfri annarri öld? En allir
eru á einhverri leið - og nú síðast
hefur alheimspersónudýrkuninin
náð dæmalausum byr undir
vængi. Við mörlandar þurfum
svo að spyrja okkur að því á
hverjum mánudagsmorgni þegar
vinnuvika hefst, á hvaða leið við
erum sjálfir og hvaða íhaldssemi
góðkynjaða við viljum stunda til
þess að halda okkar sérstöðu.
Líka í því að hafa annað fjöl-
miðlasamband við þegna lands-
ins en stundað er í stærri samfé-
lögum og framlengja þar með
okkar sérkennilegu blaða-
mennsku sem er í rauninni undar-
legt sambland af upplýsingu og
sérvisku, yfirsýn og sveita-
mennsku.
ÁB
þJÓÐVILJINN
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími:681333
Kvöldsími: 681348
Símfax:681935
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
FramkvœmdastjórliHallurPállJónsson.
Rit8tjórar: Árni Bergmann, Ólafur H. Torfason.
Fróttastjóri: SigurðurÁ. Friðþjófsson.
Aðrir biaðamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Guðmundur
Rúnar Heiðarsson, Heimir Már Pétursson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim
Smart(ljósm.), Lilja Gunnarsdóttir, ÓlafurGíslason.ÞorfinnurÓmars-
son (íþr.), Þröstur Haraldsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglysingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsíngar: Guðmunda Kristinsdóttir, Svanheiður Ingi-
mundardóttir, UnnurÁgústsdóttir.
Símavarsia: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Utbreið8lu-ogafgreiðslustjóri:GuðrúnGísladóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla6, Reykjavík, símar:68 13 33 &68 16 63.
Símfax:68 19 35
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 90 kr. Nýtt Helgarblað: 140kr.
Áskriftarverö á mánuði: 1000 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þri&judagur 31. október 1989