Þjóðviljinn - 03.11.1989, Qupperneq 6

Ég hef tekið þátt í gerð kjara-
samninga á vegum verkaíýðs-
hreyfingarinnar. Við gerð samn-
inganna var ekki tekið sérstakt
tillit til aðstæðna kvenna, heldur
samið um flata hækkun á alla
taxta. En þar sem við vitum að
jafnrétti ríkir ekki á vinnumark-
aði, þá leiðir það af sjálfu sér að
það er ekki hægt að meðhöndla
alla á jöfnum forsendum, láta
eins og jafnrétti ríki í reynd.
Mú skilja þetta svo að þú sért
hlynntþvíað verkalýðshreyfingin
verði kynskipt, að konur stofni
sín eigin verkalýðssamtök?
Á meðan ekkert jafnrétti ríkir
á vinnumarkaðnum og reynslan
sýnir okkur að aldrei reynist tími
eða tækifæri til að huga að sér-
stökum vandamálum kvenna í
kjarasamningum, þá tel ég að slík
kynskipting sé æskileg tímabund-
ið eða þangað til konur geta setið
við sama borð og karlar. Reyndar
er nýlega fallinn dómur sem hef-
ur fordæmisgildi og segir okkur
að það sé ekkert því til fyrirstöðu
lagalega séð að konur segi sig úr
ASÍ og stofni eigin samtök.
Að þessari róttœku skipulags-
breytingu frátaldri, hvaða önnur
ráð sérð þú til þess að leiðrétta
launamisréttið?
Fyrsta skrefið er að upplýsa
konur um raunveruleg kjör á hin-
um almenna vinnumarkaði og
hver staða þeirra er þar. Þá tel ég
einnig að konur þurfi á sérstakri
ráðgjöf að halda og sérstökum
þjálfunarnáskeiðum til mótvægis
við það misrétti sem fyrir er.
Margar vel menntaðar konur,
sem notið hafa jafnréttis á náms-
árunum verða gripnar örvænt-
ingu þegar þær finna það að þær
komast ekki áfram á vinnumark-
aðnum til jafns við karlmenn.
Þær skilja ekki hvers vegna
jafnréttið gildir ekki lengur. Þær
þurfa þá á félagslegum stuðningi
og einstaklingsbundinni ráðgjöf
að halda og jafnvel sérstökum
þjálfunarnámskeiðum, til þess að
gera þær betur samkeppnishæfar
við karla.
Hvert er hlutverk Jafnréttisráðs
íþessu sambandi? Hefurþað ekki
reynst konum sem skyldi?
Nei, Jafnréttisráð hefur ekki
gegnt því hlutverki sem ég hefði
kosið. Það virkar nú sem ein-
hvers konar dómstóll um einstak-
ar stöðuveitingar í stað þess að
sinna hinum stóru verkefnum,
sem snerta þorra kvenna.
jafnréttisráð ætti að afla allra til-
tækra upplýsinga um stöðu
kvenna og setja þær í rétt sam-
hengi þannig að hægt væri að fá
heildaryfirsýn yfir málið.
Jafnréttisráð ætti að búa yfir að-
gengilegum upplýsingabanka um
kjör kvenna og miðla þannig
þekkingu til kvenna og þjóðfé-
lagsins í heild um þann raunveru-
leika sem menn reyna annars að
fela.
Hefur verkalýðshreyfingunni í
nágrannalöndunum, sem okkur
er tamt að bera okkur saman við,
tekist að halda betur á þessum
málum en íslenskri verkalýðs-
hreyfingu?
Slíkur samanburður er afar erf-
iður, því allar aðstæður hér mót-
ast í svo ríkum mæli af smæð
vinnumarkaðarins og einhæfni í
framleiðslunni. Við getum því
ekki leitað fyrirmynda erlendis
frá án þess að aðlaga þær okkar
sérstöku aðstæðum. Hins vegar
er eitt atriði sem við getum lært af
frændum okkar á Norðurlöndun-
um. Þar tíðkast mun nákvæmari
skilgreining á öllum störfum en
hér á landi, þannig að þegar
menn og konur ráða sig í vinnu er
verksviðið fyrirfram skilgreint án
tillits til kyns. Hér vill því hins
vegar bregða við að þegar konur
eru ráðnar í karlastörf þá sé
verksviðinu breytt um leið og
fríðindin og yfirborganirnar eru
skorin af laununum. Þessu verð-
ur ekki breytt nema með skipu-
lögðum vinnubrögðum og
samtakamætti kvenna.
-ölg.
Hið
Uppeldis
„Það er afar athyglisvert að
hvorki skólakerfið né atvinnulífið í
okkar þjóðfélagi taka mið af þeirri
staðreynd að það þurfi að ala upp
nýja kynslóð, ekki einu sinni til
þess að endurnýja vinnuaflið.
Námsefni skólanna var frá upp-
hafi mótað af körlum fyrir drengi
og uppeldis- og fjölskyldumál eru
að mestu sniðgengin í öllum
námsskrám. Og í atvinnulífinu er,
nú farið að tala um „fjölskyldu-
tekjur" sem eðlilegan framfærs-
lugrundvöll án þess að nokkuð
sé að því gætt, með hvaða hætti
fjölskyldan eigi að sinna uppvax-
andi kynslóð. Þjóðfélagið miðar
allt við hámörkun efnislegra
gæða og ábyrgðin á viðhaldi og
viðkomu tegundarinnar er sett á
axlir konunnar án frekari um-
hugsunar."
Þetta sagði dr. Guðný Guð-
björnsdóttir dósent í uppeldis-
fræði við Háskóla íslands í sam-
tali við Þjóðviljann. Við vildum
fræðast um það hjá henni, hvern-
ig staðan í jafnréttismálunum
væri út frá sjónarhóli sálfræðings.
Ósamræmd
lífsmynstur
„Það er afar sorglegt að sjá
það, hvað kynin eru ósamtaka í
því að sinna uppeldishlutverkinu:
ekki er óalgengt að karlar átti sig
á því upp úr fertugu, þegar þeir
eru búnir að vinna sig upp í þá
stöðu, sem þeir geta vænst í at-
vinnulífinu, að lífið hafi upp á
ýmislegt annað að bjóða en
starfsframann. Þá uppgötva þeir
kannski að börnin eru orðin
fullvaxin, án þess að þeir hafi
nokkurn tímann fengið eða sóst
eftir að sinna þeim tilfinninga-
lega. Á þessu tímaskeiði gerist
það jafnframt að konan er búin
að fá nóg af heimilisstörfum og
barnauppeldi og vill fá að njóta
sín út á vinnumarkaðnum eða
Guðný Guðbjörnsdóttir: heimilið
er að verða miðstöð ofbeldis í
þjóðfélaginu.
Kvenfrelsi
Karlar hafa ekki fylgt þeirri þró-
un, sem átt hefur sér stað í okkar
þjóðfélagi. Þeir hafa ekki axlað
foreldraábyrgð og heimilisá-
byrgð að sama skapi og konur
hafa axlað ábyrgð á vinnumark-
aðnum. Það jafnrétti sem gerir
öllum kleift að nýta sína hæfileika
krefst breytts hugarfars. Á þessu
sviði hefur okkur ekki orðið nægi-
lega mikið ágengt.
Þetta sagði Kristín Halldórs-
dóttir fyrrverandi þingkona fyrir
Kvennalistann, þegar Þjóðviljinn
ræddi við hana skömmu eftir
landsfund Kvennalistans um síð-
ustu helgi. Og hún bætti við:
Forsendur
kvenna
Að okkar dómi hefur vertið
lögð of mikil áhersla á að konur
geti gert allt eins og karlar. Við
viljum kvenfrelsi þar sem konur
geta unnið á sínum forsendum.
íslendingar eru aðilar að al-
þjóðasamningi, þar sem meðal
annars er kveðið á um það með
svolítið undarlegu orðalagi að
„barnsfæðingarhlutverk kvenna“
sé ekki undirrót misréttis. Þetta
felur í sér að umönnun barna eigi
að vera á sameiginlegri ábyrgð
kvenna, karla og samfélagsins í
heild. Þessu lykilatriði í réttinda-
baráttu kvenna hefur langt í frá
verið fullnægt hér á landi, til mik-
ils skaða bæði fyrir börnin, mæð-
urnar, feðurna og samfélagið í
heild.
Flestir lýsa sig reyndar í orði
hlynnta því að úr þessum málum
verði bætt, að komið verði á við-
unandi leikskóla og samfelldum
einsetnum grunnskóla fyrir yngs-
tu börnin, en þegar kemur að
framkvæmdinni sýnir það sig að
viljinn er ekki fyrir hendi.
Fæðingarorlof
Þó er ekki hægt að segja að
enginn árangur hafi náðst. Það
var í sjálfu sér merkur áfangi,
þegar 6 mánaða fæðingarorlof
fékkst viðurkennt. En það vantar
hins vegar að tryggt sé að at-
vinnuréttindi foreldra skerðist
ekki vegna umönnunar barna.
Við Kvennalistakonur höfum
borið þá tillögu fram á Alþingi að
krefst nýs
foreldrum ungra barna sé gert
kleift að fá leyfi frá störfum til
þess að annast börn sín og að
tryggt sé að þau geti gengið að
sama starfi með öllum réttindum
eftir leyfið. Þessi tillaga var borin
upp vegna þess að nú er algengt
að konur hverfi frá vinnu til þess
að sinna heimili og börnum og
þurfi svo að byrja á núllpunkti á
vinnumarkaðnum á ný. Við vilj-
um að heimilisstörf séu að þessu
leyti metin sem starfsreynsla,
ekki bara fyrir hliðstæð störf,
heldur fyrir öll störf.
Eru þær ólíku forsendur karla
og kvenna á vinnumarkaði, sem
þú hefur drepið hér á, höfuðor-
sök þess launamisréttis sem kon-
ur búa við?
Tvöföld
sök kvenna
Við viðurkennum auðvitað
ekki að hinar ólíku forsendur
kvenna og karla á vinnumark-
aðnum geti verið orsök launamis-
réttisins, en við gerum okkur
grein fyrir því að þær eru notaðar
sem ástæða fyrir misréttinu. Það
hlutverk sem konur hafa tekið á
sig, - að annast börn og heimili -
er notað gegn þeim á vinnumark-
aðnum. Þær eru sagðar óstöðug-
ur og óáreiðanlegur vinnukraft-
ur, sem taki börnin og heimilið
fram yfir vinnuna. Á heimilinu
eru þær síðan ásakaðar um að
vanrækja börnin vegna vinnunn-
ar. Þannig er alið á tvöfaldri sekt-
arkennd meðal kvenna á báðum
vígstöðvum.
Getur vandinn ekki að hluta
legið í því að körlum sé gert ó-
kleift að sinna heimilinu sem
skyldi vegna of mikils vinnuá-
lags?
Ekki nema að litlu leyti. Karlar
leggja ekki nærri eins mikið á sig
til þess að sinna heimilinu við
fíkjandi aðstæður og konur. Hér
þarf að koma til hugarfarsbreyt-
ing. En hitt er líka rétt, að við
teljum nauðsynlegt að stytta vin-
nutímann í þjóðfélaginnu í heild,
þannig að foreldrar geti sinnt
heimilinu betur. Ég held að það
sé einmitt tímabært nú að fara að
ræða um styttingu vinnutímans
og draga úr því óhóflega vinnuá-
6 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 3. nóvember 1989