Þjóðviljinn - 10.11.1989, Síða 12

Jónas villir ekki
á sér heimiklir
Rætt við Jónas Árnason rithöfund um Góða bók
og gagnlega fyrir suma, sem nýkomin er út
„Þetta er pólitísk bók og vill-
ir ekki á sér heimildir,“ sagði
Jónas Árnason rithöfundur
sem leit inn í kaffi á ritstjórn
Þjóðviljans um daginn; ekki í
fyrsta skipti, því einsog les-
endum blaðsins er kunnugt
starfaði Jónas sem blaða-
maður við blaðið okkar í
fjöldamörg ár og skrifaði
margar ógleymanlegar grein-
ar í blaðið. í þessari nýju bók
birtist rjóminn af þeim, auk
greina úr öðrum blöðum og
tímaritum, útvarpserindum og
síðast en ekki síst kaflar úr
þingræðum þar sem Jónas
glímir við pólitíska mótherja af
miklum fimleik í mörgum
mestu hitamálum eftirstríðs -
áranna.
Bók Jónasar heitir því sérstæða
nafni „Góð bók og gagnleg fyrir
suma“ og í undirtitli eru tilteknir
nokkrir aðilar sem þetta á við:
„þ.á.m. sósíalista, kvennalista-
MARGVERÐLAUIVAÐIIR

konur, vinstri framsóknarmenn,
skynsama krata og viðtalshæfa
íhaldsmenn“.
Stilliö ykkur
gæðingar
„Ég fullyrði að bókin sé gagn-
leg þar sem í henni koma fram
lífsviðhorf okkar gömlu flokks-
jálkanna. Þessi gamli flokksjálk-
ur sem hér situr er með þessari
bók ofurlítið að biðja hina ungu
gæðinga sem nú ráða mestu um
ferðina hjá flokknum að doka
við, t.d. að því er varðar stóriðj-
una svo við tökum eitt dæmi. Ég
vil segja við þá: Stillið ykkur gæð-
ingar, því mér finnst alveg nóg
um hvað þeir fara geyst. Þeir eru
það glæsilegir á sprettinum að
það vekur aðdáun og orsakar
stundum lófaklapp hjá hægri-
sinnum og öðru broddborgara-
dóti.“
Það leynir sér ekki að Jónas
hefur engu gleymt. Hann er enn
sami róttæklingurinn og þegar
hann hitti Tolla, Þorlák Kristins-
son í fyrsta skipti, en Tolli lýsir
bókina fyrir Jónas og málaði
kápumyndina,sem sýnir höfund-
inn ííslenskri náttúrumeðþrjá
fána við hlið sér; íslenska fánann,
þann bandaríska og rauðan fána
byltingarinnar. íslenska rollan,
torfkofinn og Snæfellsjökull eru
svo í baksýn.
„Ég hitti Tolla fyrst þegar við
nokkrir herstöðvaandstæðingar
fórum suður að hliði Keflavíkur-
flugvallar haustið 1979. Yfirvöld-
um hafði verið tilkynnt að við ætl-
uðum að hafa mótmælafund á
Keflavíkurflugvallarsvæðinu en
það var bannað og fundurinn því
haldinn fyrir utan hliðið. Við
Tolli höfðum útvegað forláta
járnklippur hjá Ellingsen og
hann klippti skarð í girðinguna
svo lítið bar á, á meðan ég sá til
þess með ýmsu móti að athygli
manna beindist að mér en ekki
Tolla, en fyrir innan girðingu var
fjölmennt lögreglulið. Þegar
Tolli hafði lokið klippingunni
benti hann mér á að fara fyrstum
inn. Hann fylgdi svo á eftir. Þegar
við vorum báðir komnir innfyrir
girðingu buðum við fundar-
mönnum að ganga í bæinn. Fund-
inum lauk því innan girðingar
þrátt fyrir bann yfirvalda. Síðan
höfum við Tolli verið góðir vin-
ir.“
Blaðiðvarað
springa af snilld
Bók Jónasar skiptist í nokkra
hluta eftir málaflokkum. Fyrsti
hlutinn fjallar um Hemámsmál,
annar kaflinn um Utanríkismál,
þriðji kaflinn um Landhelgismál,
fjórði kaflinn um Náttúruvemd
og stóriðju, fimmti kaflinn er
Greinar um ýmis efni og sjötti
kafli Ádrepur af ýmsu tæi. Að
honum loknum er svo bókarauki,
Fjórtán bréf frá New York tií
meistara Þórbergs 1968 og 1973.
Bókina tileinkar Jónas Kristni
E. Andréssyni en Kristinn var rit-
stjórj Þjóðviljans þegar Jónas
kom til starfa á blaðinu kornung-
ur maður árið 1946.
„Kristinn átti mestan þátt í að
móta lífsviðhorf mitt. Hann var
mjög óstressaður maður sem
sýnir sig best í því þrekvirki sem
hann vann þegar hann stofnaði
bókaútgáfuna Mál og menningu/
Heimskringlu.
Þegar ég byrjaði á Þjóðviljan-
um lenti ég strax í Keflavíkurhas-
arnum. Þá voru margir snillingar
viðloðandi blaðið. Það má eigin-
lega segja að það hafi verið að
springa af snilld. Menn á borð við
Halldór Laxness, Þórberg Þórð-
arson og Sverri Kristjánsson
birtu eftir sig greinar í blaðinu.
Ég á margar ógleymanlegar
minningar frá því þegar þessir
snillingar birtust með greinarnar.
Yfirleitt dokuðu þeir við og röbb-
uðu við okkur sem störfuðum á
blaðinu um það sem efst var á
baugi. Þær samræður væri gaman
að eiga einhversstaðar skráðar.
Keflavíkur-
samningurinn
Kaninn hafði farið fram á að fá
aðstöðu á Miðnesheiði til 99 ára
og voru ýmsir mjög hrifnir af
þeirri hugmynd og vildu ganga að
þessu. Þessari fyrstu lotu gegn
hemum lauk 7. október 1946
með því að Keflavíkursamning-
urinn var gerður. Kaninn hafði
látið af ósk sinni um samning til
99 ára og inn í samninginn var
komið atriði um að hann væri
uppsegjanlegur og strangt fyrir-
heit um að hér yrði ekki her á
friðartímum.
Það var mér mikils virði að fá
að fylgjast svona náið með þessu
máli. Kristinn sat þingflokks-
fundi á þessum tíma og ég fékk
því að vita hvernig þingflokkur-
inn brást við þessum tíðindum.
Þegar samningurinn við banda-
ríkjaher var gerður slitum við
samstarfinu í Nýsköpunarstjórn-
inni. Þar sem ég var svo náinn
Kristni fékk ég að vita hvernig
það bar til. Verkalýðsarmurinn
ætlaði vitlaus að verða þegar
þetta kom til umræðu. Hann vildi
ekki að flokkurinn hyrfi frá þeim
áhrifum sem hann hafði með setu
sinni í ríkisstjórninni. Þeir töldu
nóg að mótmæla og taka þessu
svo einsog hverju öðru hundsbiti.
Brynjólfur Bjamason og Krist-
inn stóðu saman í þessu máli en
Einar Olgeirsson var mitt á milli
og reyndi að miðla málum. Sem
betur fer höfðu þeir Brynjólfur
og Kristinn betur í þessari viður-
eign. Hugsum okkur bara hvað
hefði gerst ef við hefðum hangið í
Nýsköpunarstjórninni þrátt fyrir!
þetta. Þá hefði andófið gegn
hemum orðið grútmáttlaust, ef
þá bara nokkurt. Ef afturhaldið
hefði komist upp með þetta
meira og minna á okkar ábyrgð,
hefði það slævt vopn okkar og
gengið svo á sjálfsvirðingu okkar
að þróunin hér á landi hefði
sennilega orðið svipuð og á
sumum Kyrrahafseyjum þar sem
Kaninn hefur farið sínu fram án
andmæla. Þar em nú bjórdósa-
12 SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 10. nóvember 1989
og blikk þjóðfélög. Menningin
hefði molnað og tilvemgrund-
völlurinn gliðnað undan okkur.
Reyndar má spyrja í framhaldi
af þessu hvort við séum ekki á
þessari leið. Nú heimtar verka-
lýðshreyfingin stóriðju í kompan-
íi við útlenda kapítalista til að
tryggja lífsgæðin. Það er illt til
þess að hugsa ef þetta er eina úr-
ræði þessara manna til þess að
koma í veg fyrir atvinnuleysi.
Menn virðast geta verið fylgjandi
stóriðju ef hún er heima hjá þeim
en ekki annarsstaðar. Verkalýðs-
hreyfingin spyr ekki um mengun.
Það er allt í lagi að vinna í eitur-
gufum ef það tryggir lífsgæðin."
Bæjarpósturinn
Strax og Jónas byrjaði á Þjóð-
viljanum tók hann að sér umsjón
á Bæjarpóstinum, sem varð í um-
sjón hans eitthvert vinsælasta les-
efni Þjóðviljans.
„Kristinn sýndi mér það traust
að fela mér umsjón Bæjar-
póstsins. Þar gat ég sagt það sem
ég vildi án þess að nokkur skipti
sér af mér. Það var mér afar dýr-
mætt. Þar kokkaði ég upp bréf
sem ég svaraði svo undir öðru
nafni og kom þannig af stað
deilum á milli tilbúinna persóna.
Það er sennilega í eina skiptið
sem ég hef beitt tvöfeldni og náð
árangri.
Bæjarpósturinn varð mjög vin-
sæll. Þetta var vettvangur sem var
lítið pólitískur og kannski þess-
vegna lásu lesendur hann af hvað
mestum áhuga. Reyndar gerðu
pólitíkusar það líka. Einar vinur
minn Olgeirsson þreyttist t.d.
aldrei á að þakka mér pistla mína
um börn. Þeir áttu vel við hið
hlýja hjarta félaga Einars.
Maður spyr sig núna hvernig
þetta hafi verið mögulegt. I
Bæjarpóstinn skrifaði ég daglega
pistla um það sem ég heyrði í
bænum. Auk þess skrifaði ég al-
mennar fréttir. Þá var ég líka í
erlendum fréttum ásamt Magnúsi
Torfa Ólafssyni og til þess að
sinna þeim þurfti ég að hlusta á
BBC. Það er ekkert víst að þessi
skrif hefðu orðið neitt betri þótt
ég hefði haft viku í stað hálfs ann-
ars tíma.
Mér hefur oft fundist með bók-
menntir að þær séu því líflegri
sem menn hafa haft minni tíma til
þess að fága þær.“
Þingmaöurinn
Á þessum árum gerðist Jónas
einnig þingmaður. Hann var þá
26 ára að aldri en þótt hann væri
orðinn þingmaður hélt hann
áfram á Þjóðviljanum.
„Þingfararkaupið fór þá óskipt
í flokkssjóðinn þar sem ég hafði
laun frá blaðinu. Það var regla í
flokknum þá að þeir sem höfðu
laun annarsstaðar að áttu að láta
laun fyrir trúnaðarstörf á vegum
flokksins renna til flokksins. Það
þætti einhverjum undarleg til-
högun í dag og ekki víst að allir
skrifuðu upp á það.
Ég hélt semsagt blaðamanna-
laununum. Kaupið á Þjóðviljan-
um kom nokkuð mikið hippsum