Þjóðviljinn - 10.11.1989, Qupperneq 16
Veitingarekstur
til leigu
Sjómanna- og vélstjórafélag Grindavíkur
auglýsir til leigu veitingarekstur í sjómanna-
stofunni Vör frá 1. janúar 1990.
Nánari upplýsingar veita Hinrik eöa Sævar í
síma 92-68655. Tilboðum má skila til félagsins,
Hafnargötu 9, 240 Grindavík fyrir 25. nóvem-
ber. Réttur er áskilinn til að taka hvaða tilboði
sem er eða hafna öllum.
Stjórnin
Aukavinna
Þjóðviljann vantar fólk til að sjá um blaðburð í
forföllum. Verður að hafa bíl til umráða. Hafið
samband við afgreiðsluna, sími 681663 eða
681333.
þJÓOVILIINN
■
SINFÓNÍUHLJÓMSVEIT
ÍSLANDS
TÓNLEIKAR:
Óperusöngkonan heimsfræga
KATIA RICCIARELLI
syngur aríur eftir
Mozart, Catalani, Cilea, Rossini og Bellini
Stjórnandi: Petri Sakari
/ Háskólabíói á morgun laugardaginn 11. nóvember kl. 17.00
NY TONLIST
Stravinský, Atli Heimir, Hjálmar Ragnarsson, Webern
Einleikari: Jari Valo
Stjórnandi: Petri Sakari
/ Borgarleikhúsinu laugardaginn 25. nóvember kl. 14.00
Fjölskyldutónleikar á aðventu
HNOTUBRJÓTURINN
Tóniist: Tsjækofskí
Sögumaður: Benedikt Árnason
Myndskreytingar: Snorri Sveinn Friðriksson
Stjórnandi: Petri Sakari
t Háskólabíói sunnudaginn 10. desember kl. 14.30
VÍNARTÓNLEIKAR
Einsöngvari: Signý Sæmundsdóttir
Einleikari: A. Schutz
Stjórnandi: Peter Guth
/ Háskólabíói föstudaginn 19. og laugardaginn 20. janúar nk.
Aðgöngumiðasala er hafin í Gimli. Opið frá kl. 9-17.
Fólki, sem hefur áhuga á að sækja þessa tónleika,
er ráðlagt að tryggja sér miða strax.
Galdur nafna
eftir Ólaf H. Torfason - Fyrri grein
Nafndagar
Opinbert nafn einstaklingsins
staðsetur hann í tilverunni. En
hann getur átt sér önnur nöfn,
leyninafn, dulnefni, viðurnefni
eða uppnefni. Og hann getur átt
nafndýrling. Sú hefð tíðkast í ka-
þólskum sið að gefa fólki við
skírn aukreitis eitt dýrlingsnafn,
sem það ræður svo hvort það not-
ar eða ekki.
Kiljan er dýrlingsnafn Hall-
dórs Laxness. Nafndagur manns
er heigaður þessum verndardýrl-
ingi hans í dýrlingadagatalinu. í
kaþólskum löndum er títt að fólk
haldi mun veglegar upp á nafn-
dag sinn en afmælisdaginn. Nafn-
dagur heilags Nikulásar er 6. des-
ember, en sá góði maður er raun-
ar Jólasveinninn, Sánkti Kláus.
Nafndagar heilags Þorláks,
verndardýrlings Islands, eru
tveir, 20. júlí og 23. desember.
Nöfnin sem ekki
má nefna
Gyðingar mega ekki nefna
nafn Guðs og nota því dulnefnið
„Jahve“, sem er hebreska („Ya-
hweh“) og þýðir „ég er sá sem ég
er“. Móses heyrði Guð kynna sig
með þessu nafni (2. Mósebók
3,14) og bæta við: „Þetta er nafn
mitt um aldur, og þetta er heiti
mitt frá kyni til kyns“. Gyðingar
höfðu svo önnur dulnefni á Guði
eins og „Hinn hæsti“, „Nafnið
öllum nöfnum æðra“, „Valdið"
og „Sá sem er nálægur“, Elóhím
og Adonai (Drottinn). í Faðir-
vorinu er sagt um Guð: „helgist
þitt nafn“ og í signingunni „í
nafni Föðurins, Sonarins og Heil-
ags Anda“, án þess að nefna
nafniðsjálft, enda erþað óþekkt.
Guð og Adam
gáfu nöfnin
Guð og Adam höfðu verka-
skiptingu um nafngjafir í byrjun:
„Guð kallaði ljósið dag, en
myrkrið kallaði hann nótt“, -
festinguna himin, þurrlendið
jörð og safn vatnanna sjó
(l.Mósebók). Hins vegar var
Adam látin semja öll nöfn dýra -
ríkisins, hann„...gaf nafn öllum
fénaðinum og fuglum loftsins og
öllum dýrum merkurinnar...“ og
„nefndi konu sína Evu, því að
hún varð móðir allra sem lifa“.
Þrátt fyrir þessa upptalningu á
nafngiftum er það svo hvergi
skýrt hvernig Adam hlaut nafn
sitt, hvað þá meint fyrri kona
Adams, Lilit, sem sagt er frá m. a.
í kabbalafræðum Gyðinga.
Jakob varð ísrael
og Eldey að Ellý
íslendingar hafa til skamms
tíma knúið útlendinga sem gerast
ríkisborgarar til að farga fyrri ó-
Hrólfur Sveinsson: Tvífari Helga
Hálfdanarsonar lyfjafræðings og
þýðanda, þegar hann skrifast á
við sjálfan sig í blöðunum.
nefnum og byrja nýtt líf með kyn-
hrein, íslensk nöfn. Nafnbreyt-
ingar tíðkast ekki annars staðar
af þessu tilefni, en hafa verið
stundaðar af afbrotamönnum
sem hafa afplánað refsingu eða
fólki sem reynir að komast áfram
í skemmtanaiðnaði. „Ellý Vil-
hjálms“ heitir t.d. réttu nafni
Eldey Vilhjálmsdóttir en Norma
Jean tók sér nafnið „Marilyn
Monroe".
Frægustu nafnbreytingar sög-
unnar munu trúlega vera í Bib-
líunni, t.d. lengingin á nafni
Abrams í Abraham og skmtin á
nafni Jakobs fyrir ísrael. f Nýja
testamentinu breytir Jesús um
nafn á Símoni og kallar hann Pét-
ur, „klettinn", þegar honum var
fengið nýtt framtíðarhlutverk.
Jesús ber m.a. nafngiftirnar
Kristur, Messías, Kyríos og Son-
urinn. Hermaðurinn Sál varð
postulinn Páll. Menn skipta sem
sé um nafn og heimilisfang þegar
þeir endurfæðast til annarra
verka.
Muslimar þekkja
99 nöfn guðs
í Kóraninum segir í 7. súrru,
180. versi, að „fegurstu nöfnin til-
heyri Guði“. Muslimar nota 99
nöfn um Guð og hafa 99 perlur á
talnaböndum sínum til bæna-
halds. Með fjölda nafnanna
leggja þeir áherslu á fjölbreytni
Guðs.
Orðið Allah er ekki nafn,
heldur stytting á orðasamband-
inu „A1 Ilah“, sem þýðir „hinn
öflugi“ eða „sá valdamikli“. í Is-
lam eru þetta algeng guðsnöfn:
Rahman, Rahim, Rabb-ul-
alamin, Khaliq, Bariu og Mus-
awwir.
Þjóðsagan segir svo að þótt
menn kunni aðeins 99 nöfn Guðs
þekki kameldýrið hundraðasta
nafnið og sé þess vegna alltaf svo
hofmóðugt á svip. Þrátt fyrir
nafnamergðina er muslimum
uppálagt að nota nöfn Guðs í hófi
og ekki innan um guðleysingja,
sem kynnu að leggja þau við hé-
góma.
Ættarnöfn
af ýmsu tagi
Nöfnin í þjóðskránni núna
segja heldur ekki alla söguna um
nafngiftir okkar og geta hæglega
villt fyrir um upprunann. Það er
t.d. nærtæk en röng íslensk mál-
notkun að tala um „föður Gylfa
Þ. og Vilhjálms Þ. Gíslasona,"
því hinn ágæti faðir þeirra hét
ekki Gísli heldur Þorsteinn.
Gíslason er ættarnafn.
Einhver hagyrðingurinn orti
þegar komst í tísku að taka sér
ættarnöfn á íslandi kringum síð-
ustu aldamót:
Þeir nefna sig Kjaran og
Kvaran,
kasta brott fornum sið.
Því ekki Þvaran og Tjaran,
það mundi loða við.
Veröld
uppnefna,
viðurnefna og
dulnefna, -
nauðsynlegur
eða
niðurlægjandi
gleðileikur?
Dulnefni og
höfundarnöfn
Ekki var nóg með að sá skáld-
mælti Óðinn skipti hömum og
yrði óþekkjanlegur, heldur gekk
hann undir að minnsta kosti 55
dulnefnum, samkvæmt Snorra-
Eddu, til dæmis Grímnir, Hropt-
atýr og Ómi. Halldór Guðjóns-
son frá Laxnesi kallaði sig Hal
d‘Or meðan hann reyndi að
skrifa kvikmyndahandrit í Kalif-
orníu.
Steinar Sigurjónsson hefur
gefið út bækur undir 3 dulnefn-
um: „Bugði Beygluson",
„Steinar frá Sandi“ og „Sjóni
Sands". „Sandurinn" er fæðing-
arpláss hans, Hellissandur.
Listmálarinn „Erró“ hét áður
„Ferró“ en þar áður Guðmundur
Guðmundsson. „Tómas Davíðs-
son“ var dulnefni Þráins Bertels-
sonar þegar hann ritaði bókina
Tungumál fuglanna. Helgi Hálf-
danarson hefur árum saman ritað
æsilegar ritdeilusyrpur gegn sjálf-
um sér í Morgunblaðinu undir
dulnefninu „Hrólfur Sveinsson“.
Jón Karlsson framkvæmda-
stjóri Bókaforlagsins Iðunnar
þekktist aðeins sem „Jón Lýðs-
son“ fram á þrítugs- eða fertugs-
aldurinn og það sópaði minna að
Jörmundi Inga Ásatrúargoða
meðan hann lufsaðist um sem
„Jörgen Ingi Hansen". Joe
Grimson, „fjármálamaður“ á
Bretlandseyjum hét Jósafat
Amgrímsson á íslandsárum sín-
um. „Sigi“ er gælunafn Þjóðverja
á knattspymuhetjunni Ásgeiri
Sigurvinssyni en Albert Guð-
mundsson var í franska fótbolt-
anum iðulega kallaður „Islande“.
Agli og
Ashkenazy
hafnað
Þjóðsagan segir, að þegar
spænski listmálarinn Baltasar
Samper sótti um íslenskan ríkis-
borgararétt hafi hann ekki viljað
una því að skipta um heiti. Hann
benti á að listamenn væru áratugi
að vinna sér „nafn“ og þeim heil-
aga og dýrmæta rétti gæti þessi
starfsstétt bara alls ekki fórnað,
þótt flutt væri um set á jarðkúl-
unni.
Loks lét Baltasar undan ís-
lenska valdkerfinu, setti hins veg-
ar krók á móti bragði og sótti um
nafnið „Egill Skallagrímsson“.
Skriffinnum brá við þessa ó-
skammfeilni, en sáu við hrek-
knum með því að tilkynna lista-
manninum, að einungis væri hægt
að taka sér nöfn sem íslenskir
ríkisborgarar bæru í nútímanum.
Þessu tók Baltasar himinlifandi,
útfyllti strax nýtt eyðublað og
sótti um sama nafn og góðkunnur
íslenskur ríkisborgari: „Vladimir
Ashkenazy".
Álskallinn: Ragnar Halldórsson,
fyrrv. frkvstj. Álfélagsins.
16 SfÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 10. nóvember 1989