Þjóðviljinn - 10.11.1989, Side 19

Þjóðleikhúsið frumsýnir í
kvöld leikritið Lítið fjölskyldu-
fyrirtæki (A Small Family Bu-
isness) eftir breska leik-
skáldið Alan Ayckbourn.
Leikurinn fjallar um tilraunir
Borgars, nýráðins fram-
kvæmdarstjóra fjölskyldufyr-
irtækisins litla, til að koma
rekstri þess á réttan kjöl og
komast fyrir svindl og svika-
starfsemi sem þrífst innan
þess. í þeim átökum gengur á
ýmsu og í rauninni vafasamt
að fjölskyldan kæri sig um að
farið sé í saumana á rekstri
fyrirtækisins þegar allt kemur
til alls, - kannski síst af öllum
Borgar sjálfur, sem einnig er
meðlimur fjölskyldunnar.
Leikstjóri sýningarinnar er
Andrés Sigurvinsson, en þýðingu
og staðfærslu leikritsins gerði
Árni Ibsen. Með hlutverk Borg-
ars fer Arnar Jónsson, Hilmar
Örn Hilmarsson semur tónlist og
áhrifshljóð og leikmyndina hann-
aði Karl Aspelund.
Alan Ayckbourn (f. 1939) er
auk þess að vera með ólíkindum
afkastamikið leikskáld bæði leik-
stjóri og leikhússtjóri, en hann
stýrir leikhúsi í Scarborough, The
Stephen Joseph Theatre in the
Round. í hringleikhúsi Stefáns
Jóseps eru sett upp þrjú til fjögur
leikrit á ári, þar af eitt til tvö ný
verk eftir Ayckbourn sjálfan, en
frumsýning á hans fertugasta
verki er fyrirhuguð nú í nóvem-
ber.
Fyrsta leikrit Ayckboums, The
Square Cat var skrifað árið 1959
og fjallar um ástir miðaldra konu
á táningapoppstjörnu, en fyrsta
leikrit hans sem verulega athygli
vakti var Standing Room Only
frá árinu 1961. Leikurinn er
absúrd gamanleikur um fólks-
fjölgunarvandann og gerist í
strætisvagni, sem árum saman sit-
ur fastur í umferðarhnút. Lítið
fjölskyldufyrirtæki er fyrsta sýn-
ing Þjóðleikhússins á verki eftir
Ayckbourn, en þrjú af leikritum
hans hafa verið sýnd hér á landi:
Bedroom Farce (Rúmrusk hjá
Leikfélagi Reykjavíkur árið
1978), Absurd Person Singular
(Skrýtinn fugl ég sjálfur hjá
Leikfélagi Akureyrar árið 1979)
og A Chorus of Disapproval (Óá-
nægjukórinn, L.R. 1987).
Lævís eyðing
á öllum reglum
Lítið fjölskyldufyrirtæki skrif-
aði Ayckbourn árið 1987 fyrir Ol-
ivier leikhúsið í Bretlandi, en
hann var þá í tveggja ára leyfi frá
leikhúsi sínu í Scarborough.
Ýmsir hafa viljað sjá í leikritinu
lýsingu á vestrænu nútímasamfé-
lagi, en um það hefur Ayckbourn
eftirfarandi að segja:
- Einstaka menn á Stóra-
Bretlandi hafa skilgreint leikritið
sem lýsingu mína á „ástandi ríkis-
ins“. Að vísu er sannleikskorn í
Borgar ræðst gegn ósómanum en... Borgar, bróðir hans og mágkona
(Arnar Jónsson, Lilja Þórisdóttir og Jóhann Sigurðarson.)
Lilla og Borgar á meðan allt leikur
í lyndi og Borgar ætlar alldeilis að
taka til í fyrirtækinu. (Lilja Guðrún
Þorvaldsdóttir og Arnar Jóns-
son.) Myndir - Jim Smart.
eins einfalt og það lítur út fyrir að
vera. í leikritinu erum við látin
hlæja að óförum Borgars og
endalausum tilraunum hans til að
vera heiðarlegur maður í glæpa-
samfélagi.
- Hann hefur allan vilja til að
vera strangheiðarlegur og lendir
oft í neyðarlegum og kátlegum
uppákomum. Meðal annars
ræður hann einakspæjara til að
fara ofan í saumana á rekstrinum,
en spæjarinn kemst að of miklu
svo hann þarf að losa sig við
hann, og það reynist þá ekki vera
einfalt mál frekar en annað sem
Borgar lendir í. Það sem verður
til að gera málin enn flóknari að
það eru ekki bara ættingjar Borg-
ars og tengdafólk sem tengjast
þessu máli heldur koma þarna
við sögu erlendir kaupahéðnar.
Þarna er erlent fjármagn á ferð-
inni, koma við sögu fimm ítalskir
bræður sem Sigurður Sigurjóns-
son leikur.
Þó yfirborðið
sé slétt og fellt
- Höfundur býr til fléttur, sem
ég á von á að fólk geti skemmt sér
við að sjá hvernig greiðist úr,
ekki síst vegna þess hvað verkið
er nálægt þeim raunveruleika
sem við þekkjum. Leikurinn er
staðfærður og ég á von á því að
fólk kannist við eitt og annað úr
fyrirsögnum blaða um það hvem-
ig rekstur getur gengið fyrir sig.
Leikritið er á mörkunum að vera
svört kómedía. Með þessum
gamanleik ýtir Ayckboum í
samfélagið og sýnir okkur að það
leggur óþef af ýmsu, sem á yfir-
borðinu er slétt og fellt.
Alls koma fjórtán leikarar
fram í sýningu Lítils fjölskyldu-
fyrirtækis, þar af tólf sem fara
með hlutverk fjölskyldumeðlima
og tengdafólks þess. Lilja Guð-
rún Þorvaldsdóttir leikur Lillu,
eiginkonu Borgars, Jóhann Sig-
urðarson Berg bróður hans og
Lilja Þórisdóttir Önnu Lísu konu
Bergs. Björn Karlsson leikur
Guðbjart Ara mág Borgars,
Anna Kristín Arngrimsdóttir
Herborgu Hmnd konu Guð-
bjarts, með hlutverk Karls Lofts-
sonar fer Róbert Arnfinnsson en
Margrét Guðmundsdóttir og Sig-
ríður Þorvaldsdóttir skiptast á
um að leika Huldu, systur Her-
borgar.
Sólveig Amarsdóttir og Helga
Braga Jónsdóttir leika Thelmu og
Karitas Sif dætur Borgars og
Lillu, Ólafur Guðmundsson
tengdason þeirra Ragnar Matt-
híasson, Gísli Rúnar Jónsson
Kristmann Meldal einkaspæjara
og Sigurður Sigurjónsson leikur
Rivetti bræðurna fimm. Búninga
hannaði Rósberg R. Snædal og
lýsinguna Páll Ragnarsson. lq
Kristmann Meldal einkaspæjari greinir frá fyrstu niðurstöðum í rann-
sókn sinni. (Gísli Rúnar Jónsson og Lilja Guðrún Þorvaldsdóttir.)
Gætio ykkar!
Lítið fjölskyldufyrirtæki frumsýnt í Þjóðleikhúsinu. „Hvenær er rétt-
því, en mér er meinilla við að
leikritið verði álitið pólitískt
verk. Það er reyndar samfélags-
legs eðlis, en ekki pólitískt. í
lýðræðisríki eru stjórnmál og
stjórnmálamenn öðru fremur
sjúkdómseinkenni þjóðfélags
hvers tíma. Þeir em orsök sjúk-
dómsins og tekst sjaldan að
lækna hann. í þessu tilfelli finnst
mér sjúkdómurinn vera lævís
eyðing á öllum viðurkenndum
reglum fýrir siðaðri hegðun.
Hvenær er réttlætanlegt að stela?
- Er yfirleitt hægt að verja það
að lífláta manneskju? Hvaða
sérstöku kringumstæður geta
réttlætt glæpsamlegar gerðir?
Það er eins og fjöldi manns kom-
ist æ oftar að þeirri hættulegu
niðurstöðu, sem er ógnvekjandi.
- Engin leikrit geta svarað slík-
um gmndvallarspurningum. En
leikrit getur sýnt, að minnsta
kosti vona ég það, að skilin á milli
þess þolanlega og algjörlega
óbærilega em þó nokkuð
teygjanleg. Við mannfólkið sýn-
um ótrúlega hugkvæmni þegar
lætanlegt að stela?“
við þurfum að réttlæta eigin gerð-
ir. Svo þið skuluð gæta ykkar!
(Signý Pálsdóttir þýddi.)
Andrés
Sigurvinsson:
Ayckbourn
predikar aldrei
- Höfuðkostur leikritsins er að
höfundur, sem er þrautreyndur
leikhúsmaður, nýtir sér formið til
fulls til að móta og undirstrika
efnið, segir Andrés Sigurvinsson
leikstjóri. - Hann setur efnið
fram á fyndinn og skemmtilegan
hátt og vekur áhorfandann þann-
ig til umhugsunar en lætur hann
jafnframt um að taka afstöðu.
Ayckbourn predikar aldrei.
- Það sem er einstakt við okk-
ar vinnu núna er að við höfum
aðeins æft í eina viku á stóra svið-
inu. Það hefði í rauninni átt að
vera ógjörningur að koma sýn-
ingunni heim og saman á svo
stuttum tíma því hún er það
tæknilega flókin, en með þessum
hóp hefur það heppnast. Ég hef
oft unnið með mjög samstilltum
hópum, en þessi er, ýkjulaust, sá
samstilltasti. Hvar sem borið er
niður.
- Mér finnst mjög mikilvægt
að fólk geri sér grein fyrir þeim
aðstæðum sem þessu fólki er boð-
ið að vinna við. Það er jafnsvört
kómedía og leikritið sem við
erum að setja hér á svið.
Arnar Jónsson:
Heiðarlegur
maður í
glæpasamfélagi
- í Litlu fjölskyldufyrirtæki
kynnir höfundur okkur fyrir fólki
sem annað hvort er skylt eða
tengt og tengist allt þessu litla fyr-
irtæki, K. og K. Loftsson, segir
Arnar Jónsson, sem fer með hlut-
verk Borgars framkvæmdastjóra.
- Fyrirtækið á um þessar
mundir í örlitlum erfiðleikum,
svo K. Loftsson grípur til þess
ráðs að fá tengdason sinn, Borg-
ar, inn í fyrirtækið. Borgar hefur
verið í frystihúsrekstri og gert
kraftaverk á frystihúsnefnunni.
Hann verður mjög spenntur fyrir
þessu nýja verkefni, ætlar sér að
rífa upp fyrirtækið með góðri að-
stoð, en þá kemur í ljós að það
eru maðkar í mysunni og það
ekki í smáum stíl. Þetta litla,
heiðarlega fjölskyldufyrirtæki er
langt í frá að vera eins heiðarlegt
og það vill vera láta.
- Borgar ræðst gegn ósóman-
um og heldur framan af að það sé
létt verk og löðurmannlegt að
kippa þessu öllu í liðinn, en það
er eins og gerist oft í viðskiptum
að málið er kannski ekki alveg
Föstudagur 10. nóvember 1989 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 19