Þjóðviljinn - 21.11.1989, Blaðsíða 3

LANDSFUNDURINN
Alþýðubandalagið mótar framtíöina
Ólafur Ragnar Grímssonformaður Alþýðubandalagsins í viðtali að nýloknum landsfundi
stórt og mikið hlutverk í þessum
landsfundi með töluverðum ár-
angri.
Það er þess vegna mikill mis-
skilningur hjá íhaldsblöðunum
að þessi landsfundur endurspegli
einhvern flokk fortíðar. Þvert á
móti var þessi landsfundur fyrst
og fremst fundur flokks sem ætlar
sér að móta framtíðina en gerir
það auðvitað á mjög opinn og af-
dráttarlausan hátt í umræðum,
þar sem víðsfjarri var að allir
væru á sama máli. Það sýnir lýð-
ræðislegan styrk og það fékkst
niðurstaða sem endurspeglar þau
viðhorf sem snúa að framtíðinni.
Það er litið fram á við en ekki til
baka.
Skiptist flokkurinn nú skýrar í
tvær fylkingar en áður?
Ég held að menn hafi allt of
miklar tilhneigingar til þess að
setja þetta upp í annað hvort svo
kallaða flokkseigendur og hins
vegar svo kallaða lýðræðiskyn-
slóð. Flokkurinn er sem betur fer
orðinn mjög margslungin hreyf-
ing og innan hans er orðið til
mjög sterkt pólitískt nýsköpunar-
afl sem birtist afdráttarlaust á
þessum landsfundi. Afl sem er
óhrætt við að setja fram ítarlegar
tillögur, nýstárlegar hugmyndir,
láta fjalla um þær, en hefur líka
pólitískt raunsæi til að gera mál-
amiðlanir, fella sínar skoðanir að
ályktunum annarra og búa til
sameiginlega niðurstöðu en ætlar
sér síðan að halda áfram sínu
sköpunarverki.
Þess vegna markar þessi lands-
fundur Alþýðubandalaginu að
mörgu leyti alveg nýja stöðu í ís-
lenskum stjórnmálum. Flokkur-
inn skipar sér á bekk með evr-
ópskum jafnaðarmannaflokkum,
hann tekur upp merki lýðræðis-
legs sósíalisma, róttækrar jafnað-
arstefnu, túlkar hvernig hann vill
beita þeim grunnhugmyndum á
þjóðfélag framtíðarinnar. Ætlar
sér mikið hlutverk á nýrri öld og
dregur lærdóm af nýrri heims-
mynd á sama tíma og hann er al-
veg óhræddur við að ræða liðna
tíma og taka hvað sem er til um-
ræðu. Og flokkur þar sem ekkert
er tabú lengur er auðvitað miklu
sterkari en flokkur þar sem hlut-
irnir hafa verið tabú.
Á fundinum fór einnig fram
mjög ítarleg umræða um Evrópu,
Evrópubandalagið og samskipti
fslands við það. Sú umræða var
að mörgu leyti einn af merkustu
köflum landsfundarins og sýnir
getu flokksins til að taka á nýjum
viðfangsefnum með mjög
kraftmiklum hætti og ná ákveð-
inni niðurstöðu þó skoðanir og
áherslur kynnu að vera mismun-
andi. Auðvitað verða áfram mis-
munandi skoðanir innan Alþýðu-
bandalagsins, þannig á það líka
að vera vegna þess að þetta er
lýðræðislegur flokkur þar sem
menn eiga að geta komið fram
með hugmyndir sínar, þó
grunnkjarninn, stefna jafnrétt-
lætis og lýðræðis, sé sú sama. Ég
held þess vegna að þeir
stjórnmálaflokkar eða frétta-
skýrendur sem vilja merkja
þennan fund fortíðinni eigi eftir
að vakna illþyrmilega upp við
það, að þessi fundur fól í sér mikl-
ar jarðhræringar sem eru sam-
ferða þeirri pólitískri nýsköpun,
þegar nýr veruleiki er að verða
til.
Önnur miðja
Innan flokksins hafa verið öfl
sem tala urn hraðferð inn að
miðju. Erþá hægt að skoða kosn-
ingu Steingríms þannig að hann sé
settur þér við hlið sem bremsa svo
þú farir hægar í þessar sakir.
Það er ekki hægt að tala um
neina bremsu í þessum efnum því
stefna landsfundar er alveg skýr.
Menn geta kallað það ferð inn að
miðju ef þeir vilja velja því ein-
hverja merkimiða. Ég kýs hins
vegar að kalla þetta ferð inn í
framtíðina, vegna þess að miðjan
í fortíðinni er aldrei neinn leiðar-
vísir gagnvart framtíðinni. Því að
það sem var miðja fyrir fimm
árum er kannski orðið úrelt í dag,
hvað þá eftir fimm ár. Próf-
steinninn vegna hinnar breyttu
heimsmyndar felst ekki í ein-
hverjum miðjum dagsins í gær,
heldur því hvernig menn skapa
nýjar hugmyndir og nýjar áhersl-
ur út frá sömu grunnhugmyndun-
um og kjarnanum í stefnunni
sjálfri en halda sig ekki við út-
færslur sem tilheyra liðinni tíð og
það er að mínum dómi sterkari
prófsteinn á pólitískan sköpunar-
mátt flokksins en einhverjir ein-
staklingar.
Þessi landsfundur sýndi mikinn
pólitísan sköpunarmátt og sýndi
líka lifandi lýðræðislegan vett-
vang þar sem allt var látið fjúka,
þar sem hlutirnir voru teknir með
myndarlegum og opnum hætti og
engu leynt fyrir þjóðinni. Þar sem
allt var fullkomlega opið og fyrir
opnum tjöldum. Þetta er auðvit-
að styrkur flokksins og menn
munu sjá það þegar þeir lesa
ályktanir fundarins að áherslan á
nýjan grundvöll, nýja heims-
mynd, á árið 2001, að það er nið-
urstaðan. Það er líka mjög mikil-
vægt, þrátt fyrir ýmsa gagnrýni
sem eðlilega kom fram á störf
ríkisstjórnarinnar, að fundurinn
staðfestir með afdráttarlausum
hætti að það var rétt ákvörðun
hjá Alþýðubandalaginu að ganga
inn í ríkisstjórn fyrir rúmu ári síð-
an, að sú tillaga sem ég lagði þá
fyrir flokkinn og var samþykkt en
var töluverður ágreiningur um,
hefur reynst rétt. Flokkurinn
stendur núna sterkari á bakvið
ríkisstjórnarþátttökuna en hann
hefur gert fyrr. Það er auðvitað
mikilvæg traustyfirlýsing fyrir
okkur sem störfum á þeim vett-
vangi og fyrir þingflokkinn sjálf-
an. -hmp
Varaformaður
Vægi starfsins
Olafur Ragnar Grímsson, var
endurkjörinn formaður Al-
þýðubandalagsins án mótfram-
boðs. Hann lýsir landsfundinum
með þeim hætti á forsíðu blaðsins
í dag, að þar hafi átt sér stað opin-
ská og lýðræðisleg umræða, þar
sem rætt hafi verið um ýmis mál
sem ekki hafi verið rædd í flokkn-
um til langs tíma. Olafur lýsir
þeim átökum sem áttu sér stað á
milli fjölmargara sjónarmiða á
landsfundi sem jákvæðum hlut,
sem ekki er kannski óeðlilegt í
sambandi við stjórnmálaflokk
sem byggir á þeim grundvallar-
sjónarmiðum að drifkraftur sam-
félagsins séu átök.
Sú áherslubreyting sem vakti
einna mesta athygli vakti á lands-
fundinum, var sú afstaða sem
hann tók í stjórnmálaályktun
sinni til erlendrar stóriðju.
Ólafur túlkar niðurstöðuna á
þann veg að það sé ekki sett sem
skilyrði að íslendingar eigi meiri-
hluta í slíkum fyrirtækjum. En
Hjörleifur Guttormsson, alþing-
ismaður, segir niðurstöðu lands-
fundar í þessum efnum ómerkar
vegna þess að hún stangist á við
gildandi stefnuskrá flokksins.
Þjóðviljinn ræddi landsfundinn
við formanninn og spurði hann út
í þessa skoðun Hjörleifs.
Þrjár leiðir
Ég tel þetta algeran misskilnig
hjá Hjörleifi, vegna þess að stefn-
uskráin er auðvitað ein út af fyrir
sig og í henni eru margvíslegir
textar. Síðan er það hlutvek
landsfundar í gegnum árin sem
æðsta vald flokksins, að útfæra þá
stefnu í einstökum atriðum og
lýsa nánar hvernig henni skuli
framfylgt. Og það er alveg ljóst
hvað snertir eignarhaldið að
landsfundurinn bendir á þrjár
leiðir: í fyrsta lagi verulegan
eignarhluta íslendinga, sem get-
ur verið minni en meirihluti, í
öðru lagi meirihlutaeign eða í
þriðja lagi að þetta geti verið með
öðrum sambærilegum hætti sem
tryggir að við höfum forræðið yfir
fyrirtækinu í reynd, hvað sem líð-
ur formlegum eignarhaldsákvæð-
um.
Það er mikill misskilningur að
flokkar geti ekki útfært stefnu
sína nema með formlegum
breytingum á stefnuskrárdrögun-
um sjálfum, því þau eru almenn
og á hverjum tíma mótar lands-
fundur sem æðsta vald í málefn-
um flokksins útfærsluna og það
hefur hann gert í þessum efnum.
Lítur þú þannig á varafor-
mannskjörið, að þú hafir nú feng-
ið við hliðina á þér varaformann
sem verði erfiðara að vinna með
en Svanfríði?
Samvinna okkar Svanfríðar
var einstaklega góð. Svanfríður
er einn af fremstu stjórnmála-
mönnum Alþýðubandalagsins.
Hún hefur gegnt forystustörfum í
flokknum með margvíslegum
hætti og skapað sér víðtæka virð-
ingu langt út fyrir raðir Alþýðu-
bandalagsins. Á landsfundinum
kom það í ljós að hluti landsfund-
arfulltrúa vildi velja ráðherra í
varaformannsembættið. Það höf-
um við aldrei gert fyrr í Alþýðu-
bandalaginu. Varaformannsem-
bættið í Alþýðubandalaginu hef-
ur yfirleitt verið skipað manni
utan þingflokksins. Aðeins einu
sinni hefur það verið í höndum
manns sem sat í þingflokknum,
þegar Kjartan Ölafsson varð
varaformaður, og reyndar var
hann ekki í þirigflokknum þegar
hann var kosinn. En nú er valin
önnur formúla.
Það getur haft margvíslegar af-
leiðingar til að breyta hlutverki
varaformannsins. ÍCenningin á
undanförnum árum hefur verið
sú að hann eigi fyrst og fremst að
sinna innra flokksstarfi. Ráð-
herra sem hefur verið valinn til að
sinna varaformannsembættinu
gerir það auðvitað ekki vegna
þess að hann er of upptekinn við
önnur mál. Landsfundurinn kaus
þess vegna að breyta formúlunni.
Ég kvíði engu nema síður sé í
samstarfi við Steingrím J. Sigfús-
son, vegna þess að við höfum
unnið saman daglega frá því ríkis-
stjórnin var mynduð og æri mikið
áður á undanförnum árum. Það
sem leggur grundvöllinn að okk-
ar samstarfi er sú stefna sem
landsfundurinn afgreiðir. Þvíþað
er stefna nútíma jafnaðarmanna-
flokks, stefna flokks lýðræðis-
legra sósíalista, sem horfir til
framtíðar og vill hafa forystu um
að móta íslenskt þjóðfélag inn á
nýja öld.
Opinn
vettvangur
Við kusum að gera árið 2001 að
táknári fyrir stefnu Alþýðu-
bandalagsins og landsfundurinn
staðfesti þá ákvörðun okkar með
því að samþykkja ekki bara
stjórnmálaályktun heldur mjög
ítarlega ályktun í utanrikismálum
þar sem tekið er á mörgum nýjum
atriðum. Þá fjallaði fundurinn
um að ýmsu leyti mjög ferska
stefnu í landbúnaðarmálum, þar
sem eru sagðir hlutir sem ekki
hafa verið sagðir áður. Um víð-
feðmustu tillögur í mennta-,
fjölskyldu- og uppeldismálum
sem nokkur stjórnmálaflokkur
hefur afgreitt og það er opnað á
samskipti Alþýðubandalagsins
við erlenda flokka jafnaðar-
manna og lýðræðislega sósíalista.
Landsfundurinn sýnir einnig að
flokkurinn getur verið opinn
vettvangur fyrir nýja einstaklinga
og ný samtök.
Ég tel til dæmis að Birting hafi
átt mjög stóran hlut í þessum
fundi. Hún mótaði mjög um-
ræður á fundinum með afdráttar-
lausum og nýstárlegum tillögu-
flutningi og margar af hugmynd-
um Birtingar komu síðan inn í
ályktanir fundarins og félagar
hennar hlutu mikið traust í kjöri
til miðstjórnar flokksins. Ég
nefni Birtingu sérstaklega vegna
þess að það er nýtt flokksfélag,
að hluta til stofnað af fólki sem
ekki hafði áður starfað mikið
innan Alþýðubandalagsins og var
að koma inn á sinn fyrsta lands-
fund. Það er auðvitað mikill vitn-
isburður um möguleika nýrra afla
innan flokksins hvað Birting lék
Eg get út af fyrir sig tekið undir
það að þetta mynstur sem nú
er haft á, líkist því þegar Kjartan
Olafsson gegndi varaformennsku
í flokknum, sagði Steingrímur J.
Sigfússon samgöngu- og landbún-
aðarráðherra, þegar hann var
spurður út í þá breytingu að nú
gegni þingmaður og ráðherra
flokksins varaformennsku í hon-
um. Þá hefði staða varaformanns
vegið þyngra í pólitískum skiln-
ingi. Varaformaðurinn væri þá
meira í eiginlegri pólitík, en und-
anfarið hefði verið litið á þessa
stöðu þannig að varaformaður
væri verkamaður í innra starfi
flokksins.
Steingrímur sagði varafor-
mannsstarfið annað veigamesta
embætti innan flokksins og því
fylgdi meðal annars formennska í
miðstjórn og varaformaður væri
staðgengill formanns. Það væri
varla hægt að vinna nánar með
manni en eins og samvinna hans
og Ólafs Ragnars hefði verið í
ríkisstjórn, þannig að hann kviði
því ekki að vinna með honum
sem varaformaður.
Að sögn Steingríms mun hann
kappkosta að ná góðu samstarfi
við formann flokksins og aðra
flokksmenn. Árangur þessara
breytinga í flokksforystunni stæði
og félli með því. Það væri síðan
alveg rétt að hann og Ólafur
annað
hefðu staðið fyrir ólíkar áherslur
og að vissu marki ólík sjónarmið
sem þó rúmuðust öll innan Al-
þýðubandalagsins. Landsfundur-
inn hefði sýnt með skemmti-
legum hætti þegar kom að al-
mennum afgreiðslum mála, að
línur hefðu skarast hyer um aðra
þvera í þeim efnum. Hann drægi
niðurstöðu landsfundarins þann-
ig saman að flokkurirrp hefði
skýra kjölfestu í róttækri sósíalí-
skri jafnaðarstefnu og að flökk-
urinn byggði á lýðræðislegum
sósíalisma og hann væri opinn
fyrir nýjum tímum og brigðist
hispurslaust við nýjum aðstæð-
um.
-hmp
Þrlðjudagur 21. nóvember 1989 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 3