Þjóðviljinn - 21.11.1989, Blaðsíða 4

þJÓÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Fólk í vinnu
„Hvar er Alþýðubandalagið núna?“ spyrja bæði fjölmiðlar og
hinn almenni borgari. „Hver er stefna þess, hver framtíð þess?
Er það tveir flokkar?" Þetta eru eðlilegar spurningar í framhaldi
af þeim fréttum sem hæst hefur borið í fjölmiðlum af 9. lands-
fundi flokksins, en þó spanna slíkar spurningar engan veginn
fundinn.
Svarið við spurningunni „Hvar er Alþýðubandalagið?" er
þetta: „Alþýðubandalagið er í vinnunni". Svarið við hinum
spurningunum felst í orðum formannsins, Ólafs Ragnars
Grímssonar, í fréttaþætti Stöðvar 2 í gærkvöldi: „Ágreiningur
getur verið sköpunarmáttur. Ágreiningur er forsenda
lífsmarksins." Formaðurinn hefur einnig bent á, hver styrkur
það sé Alþýðubandalaginu að geta haldið landsfund sinn fyrir
opnum tjöldum og þurfa ekki að skipuleggja hann sem
skrautsýningu, til að forðast „kynngikraftinn" og „sköpunar-
máttinn" í lýðræðislegri umræðu um mikilvægustu málefni
samfélagsins.
I Alþýðubandalaginu er ekki bannað að velta upp valkostum.
Þar flæða hugmyndir. Þeim er stundum hafnað. En „lýðræðið á
ekki að vera harðræði meirihlutans" eins og Ólafur Ragnar
segir.
Varaformannskjör og ágreiningur um stóriðjumál hafa ber-
gmálað hátt. Staða kvenna í flokknum lendir undir smásjánni.
Mismunandi armar eða skoðanahópar eru sagðirfulltrúar mis-
munandi tíma. Jafnvel tilheyra öðrum stjórnmálaflokkum.
öflug fréttaþjónusta nútímans getur gefið þá röngu ímynd,
að landsfundarfulltrúar geri ekki annað en skattyrðast um per-
sónur, skylmast um stóriðju og makka í afkimum. Frétta-
haukarnir gera nánast þá kröfu, að fólk í stjórnmálum hegði sér
eins og skylmingaþrælar, sjái um pólitísk skemmtiatriði.
Alþýðubandalagsfólk var hins vegar í stífr/vinnu fyrir lands-
fundinn og á honum öllum. Það vill týnast í púðurreyk frétta -
skotanna, að fyrir landsfund vinna flokksmenn markvisst að mál-
efnaundirbúningi. Á 9. landsfundinum voru lögð fram fjölda
mörg óvenju vel undirbúin mál. Umfjöllun um þau var megin-
verkefni vinnufólksins. Niðurstöður í þeim eiga trúlega eftir að
marka meiri þáttaskil en úrlausnir í innanflokksmálum.
Andstæðingar Alþýðubandalagsins hafa löngum vikið sér
undan málefnalegum skoðanaskiptum við það með því að gera
því upp aðrar skoðanir og §téfnu en það hefur. Á sama hátt er
reynt að afgreiða landsfuiid þess sem átakafund milli tveggja
fylkinga, milli kynja, milli persóna.
Vitaskuld tekst fólk á. En ef til vill kveður nú að nokkru við
nýjan tón þegar tveir reyndir fulltrúar spyrja efnislega í ræðu -
stóli: Á hvaða fundi er ég? Hvaða flokkur er hér að þinga?
Fráfarandi varaformaður lýsti því síðan yfir í sjónvarpsviðtali í
gærkvöldi að „þáðir armar“ flokksins hefðu orðið fyrir „pólitísku
áfalli" á fundinum. ( Ijósi orða á borð við þessi verður það
verkefni flokksins á næstu misserum að móta nýja stefnuskrá
eitt mikilvægasta umboð sem flokksmönnum hefur verið falið
frá upphafi.
Stjórnmálaályktun fundarins verður birt í heild hér í blaðinu á
morgun og öðrum samþykktum hans gerð skil síðar. í þessum
niðurstöðum fundarins eru veigamiklar áherslur í þjóðmálum.
Stjórnmálaályktuninni lýkur á þessum orðum: „Með róttæka
jafnaðarstefnu, sósíalisma, að leiðarljósi, hefur Álþýðubanda-
lagið bæði forsendur og tækifæri til að hafa frumkvæði að
/samfélagsbreytingum sem mótað gætu mannlíf á íslandi fram
á nýja öld.
Þetta hlutverk flokksins og þessi hugsjón sameinar vinnufólk
hans. Mikilvægi hennar yfirskyggir ágreining um persónur og
dægurmál. hversu „skapandi" sem þær deilur geta nú orðið.
Sjálft nafn Alþýðubandalagsins ætti að gera öllum Ijóst, að
innan þess hittist fólk með mismunandi skoðanir. Bandalag
þetta er vettvangur pólitískrar sköpunar, sameiginleg stefnu -
mál eru mikilvægari en ágreiningur um smærri efni.
Alþýðubandalagið er ekki eitt um þessa málamiðlun ólíkra
sjónarmiða. Stærsti stjórnmálaflokkur þjóðarinnar, Sjálfstæð-
isflokkurinn, er breiðfylking og starfar ekki í samræmi við
stefnuskrá. Landsfundarsamþykktir hverju sinni marka stefnu
hans.
Alþýðubandalagið hefur raunar valið svipaða leið, því í
lögum þess stendur: „Landsfundur er æðsta vald í málefnum
Alþýðubandalagsins, markar stefnu þess og setur því lög.“ (
Ijósi þessa verður að skoða samþykktir fundarins.
ÓHT
Þjóðrembumenn og
einangrunarsinnar
Hér í blaðinu var minnst á sér-
stæða kveðju til Alþýðubanda-
lagsins sem fyrrum félagi í því,
Birgir Árnason, nú aðstoðar-
maður iðnaðarráðherra og for-
maður Sambands ungra jafnað-
armanna, sendi gömlum félögum
í Pressunni. Hér verður sá steinn
klappaður ögn meir. Einkum sá
kafli greinar Birgis sem fjallar um
sjálfstæðismál.
Birgir Árnason segist hafa
slegist í lið með Alþýðubandalag-
inu á sínum tíma vegna þess að
„mér þótti meiri reisn yfir afstöðu
hans en annarra flokka í sjálfs-
tæðismálunum". Og átti þá við
herstöðvamál og annað þesslegt.
Síðan, segir Birgir Arnason,
breyttist þetta á þessa leið hér:
„Nú viðurkenni ég að þar sem
ég áður sá kosti sé ég nú lesti.
Neikvæð afstaða ýmissa forystu-
manna Alþýðubandalagsins til
mikilvægra landsmála á iíðandi
stund - atvinnumálanna, Evróp-
umálanna - er í beinni andstöðu
við sjálfstæðisbaráttu íslendinga
á ofanverðri tuttugustu öld.
Markmiðið er ekki að viðhalda
einangrun fslendinga hér norður
í hafi heldur að gera okkur kleift
að koma fram sem jafnokar í
samskiptum við aðrar þjóðir. Til
þess hrekkur forneskjulegur
þjóðrembingur skammt.“
Öllu öfugt snúið
Það er margt skrýtið við þessa
klausu - en þó fyrst og fremst
það, hvað þar er talið „löstur" í
sjálfstæðismálum íslendinga. í
fyrsta lagi er þeirri afstöðu Al-
þýðubandalagsins til hernaðar-
umsvifa Bandaríkjanna hér sem
ungum námsmanni, Birgi Árna-
syni, var eitt sinn góður „kostur",
eins og kippt burt úr heiminum
rétt eins og þau sjálfstæðismál
séu ekki til lengur. Þess í stað er
bersýnilega kominn upp sá
„löstur“ að það er í Alþýðu-
bandalaginu sem menn hafa fleiri
fyrirvara um samstarf við erlenda
stóriðjuhölda en í öðrum plássum
- þar er og einna síst að finna þá
bláeygu bjartsýni á samruna Evr-
ópu sem hefur mjög gripið um sig
á síðustu misserum.
Með slíkum og þvílíkum mál-
flutningi er beinlínis verið að
snúa sögunni við. íslensk sjálfs-
tæðisbarátta snerist í meir en
hundrað ár um það, eins og allir
vita, að flytja vald inn í landið -
bæði vald til pólitískra ákvarðana
og til efnahagslegs sjálfsforræðis
og svo vald yfir auðlindum okkar
(sem fram yfir 1950 var skert af
gömlu samkomulagi Dana við
Breta um þriggja mflna land-
helgi). Afstaða Alþýðubanda-
lagsins til hersins, í landhelgis-
málum, stóriðjumálum og nú síð-
ast Evrópumálum, er fyrst og síð-
ast mótuð af þessari íslensku
sjálfstæðishefð. Sem nú er allt í
einu orðinn höfuðlöstur flokks-
ins, að dómi Birgis Árnasonar,
sem lætur að því liggja að það sé
einskonar „markmið" flokksins
að „viðhalda einangrun íslend-
inga“.
Mikill er andskotinn.
Látum nú vera að Birgir Árna-
son segði, að tími þjóðríkja væri
liðinn undir lok og eina leiðin til
að tryggja blessaðan hagvöxt
væri að laga sig í einu og öllu að
leikreglum þeirra sem ráða
lögum og lofum í efnahagslífi
Evrópu. Það er sjónarmið út af
fyrir sig. En hitt er svo langt fyrir
neðan allar hellur að láta sem slík
afstaða sé hin eina sanna sjálf-
stæðisstefna tímans. Líklega þá í
anda hinna frægu þversagnar-
orða að „eina leiðin til að varð-
veita sjálfstæðið er að farga því“.
Lífskjör
og sjálfstæði
Birgir Árnason er bersýnilega í
hópi þeira manna sem telja að ef
við höldum ekki einhverjum
bestu lífskjörum í heimi, þá muni
fólk flykkjast héðan og sjálfstæð-
ið verða nafnið tómt. Síðan setja
menn upp óttasvip og segja: ef
við missum af Evrópustrætó þá
færumst við áreiðanlega eitthvað
niður í kjarasamanburðinum við
aðrar ríkar þjóðir.
Það er margskonar fals í þess-
ari kenningu. í fyrsta lagi getur
aðlögun að Evrópuþróun alveg
eins leitt til landflótta og þær
lægðir í kjaraþróun sem við
lcönnumst vel við - eins þótt þeir
menn hefðu gott kaup sem eftir
sætu við þau tiltölulega fáu fyrir-
tæki sem markaðslögmál teldu
mögulegt að starfrækja á íslandi.
f annan stað hlýtur það að vera
falskenning að sjálfstæði sé
markleysa nema menn búi við
bestu lífskjör: ætla menn að
halda því fram að öll þau hundrað
og fjörtíu ríki (eða fleiri?)
heimsins, sem búa við lakari kjör
en íslendingar, eigi sér ekkert
traust og hald í sínu sjálfstæði? í
þriðja lagi getur ekki verið neitt
sjálfvirkt samband milli eflingar
sjálfstæðis og efnahagslegs ávinn-
ings: sá sem til dæmis tekur fé
fyrir að leyfa hernaðarfram-
kvæmdir hjá sér eða fyrir að
leigja pláss undir eitraðan úrgang
eins og nú fer að tíðkast - hann
bætir efnahaginn í bili, en hann
grefur undan sínu sjálfstæði um
leið. í fjórða lagi er það nú svo,
að þótt við getum færst upp eða
niður um tvö eða þrjú sæti í hópi
hinna ríkustu þjóða heims, þá
eigum við ekki á hættu að hrapa
langt niður „lífskjarastigann“
nema fiskstofnar okkar hrynji.
Þá erum við í skelfilegum málum,
hvar svo sem við erum stödd að
öðru leyti. Og það er einmitt þess
vegna fyrst og síðast sem við
„þjóðrembumenn" erum ugg-
andi um okkar hag gagnvart
þeirri sameinuðu Evrópu sem vill
ekki, samkvæmt sínum stefnu-
skrám, leyfa okkur að sitja einir
að auðlindum hafsins - nema þá í
formi undanþágu á „aðlögunar-
tíma“.
Hér mætti mörgu við bæta -
m.a. um lífskjarasamanburð sem
getur aldrei verið fólginn í því
einu að bera saman verðlag á bjór
og Kentucky Fried Chicken hér
og þar í heiminum. Hitt ætti að
vera ljóst af nýrri reynslu og gam-
alli að þjóð verður ekki sjálfstæð
nema hún sé reiðubúin að leggja
nokkuð á sig til þess. Ef þjóð er
ekki annað en samsafn einstak-
linga, sem hver um sig er með
hugann við það eitt að leita að
ögn hærra kaupi, ódýrara bensíni
og fleiri ostum en hann fær á fs-
landi, þá líður sú þjóð náttúrlega
undir lok fyrr en síðar. Eins þótt
hún geti verið lifandi dauð
alllengi, meira að segja talandi
eigin tungu og með eitthvað sem
heitir ríkisstjórn. ÁB
þJÓÐVILJINN
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími: 681333
Kvöldsími: 681348
Símfax: 681935
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóöviljans.
Framkvœmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Rltatjórar: Árni Bergmann, Ólafur H. Torfason.
Fróttastjóri: SiguröurÁ. Friöþjófsson.
Aðrir blaöamenn: Dagur Þorleifsson, ElíasMar (pr.).Guömundur
RúnarHeiöarsson, HeimirMár Pétursson, HildurFinnsdóttir(pr.),
Ingibjörg Þorsteinsdóttir, Jim Sm^rt (Ijósm.), Kristinn Ingvarsson
(Ijósm.), Lilja Gunnarsdóttir, ÓlafurGíslason.ÞorfinnurOmarsson
(íþr.), ÞrösturHaraldsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guörún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: OlgaClausen.
Augiýsingar: Guömunda Kristinsdóttir, Svanheiöur Ingi-
mundardóttir, UnnurÁgústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Siguröardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiöslustjóri: Guðrún Gísladóttir.
Afgreiösla: Bára Siguröardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla6, Reykjavík, símar: 68 13 33 &68 16 63.
Símfax:68 19 35
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóöviljans hf.
Prentun: Blaöaprent hf.
Verö í lausasölu: 90 kr. Nýtt Helgarblað: 140 kr.
Áskriftarverö á mánuöi: 1000 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 21. nóvember 1989