Þjóðviljinn - 22.11.1989, Blaðsíða 4

þJÓÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Virðisauka-
skattur
og menning
í umræðum um virðisaukaskatt hafa menn að vonum haft
miklar áhyggjur af því hver áhrif hann muni hafa á lífsskilyrði
íslenskrar menningarstarfsemi.
Þau tíðindi bárust að vísu mönnum til hressingar, að
samkomulag hefði náðst um það að menningarstarfsemi á
sviði leiklistar og tónleikahalds skyldi undanþegin virðis-
aukaskatti. Þetta er reyndar í framhaldi af því, að þegar í
ráðherratíð Ragnars Arnalds hafði þessi starfsemi verið
undanþegin söluskatti af menningarpólitískri nauðsyn.
Hinsvegar hefur nú um skeið verið tekist, leynt og Ijóst, á
um virðisaukaskatt á bækur. Sú umræða er reyndar ekki ný:
rithöfundar og aðrir hafa lengi beitt sér fyrir því að niður væri
felldur söluskattur á bækur - í anda þess sem gerst hefur
jafnvel í miklu stærri málsamfélögum en hinu íslenska. Þeim
hugmyndum var svarað með því, að það væri skynsamlegra
að taka upp einskonar endurgreiðslu söluskatts með því að
efla þá sjóði sem rithöfundar gætu sótt í til að geta sinnt sínu
starfi meir og betur. Fyrir slíkri lausn voru færð rök sem ekki
ber að vanmeta - en þau eru á þá leið, að með eflingu
Launasjóðs rithöfunda sé unnt að styðja beint íslenska bók-
menntasköpun meðan afnám söluskatts geri ekki annað en
greiða fyrir bókum sem vöru, hverjar sem þær annars eru.
Sá hængur er þó á slíku ráði, að það fékkst aldrei fram
viðurkenning á samhengi milli þeirrar upphæðar sem ríkið
tók í söluskatt af bókum og þeirra peninga sem gengu til
rithöfundasjóða. Og það er meðal annars þess vegna sem
rithöfundar og útgefendur og fleiri hafa litið hornauga hug-
myndir um að fullur virðisaukaskattur kæmi á bækur, en
síðan yrði meö sérstökum ráðum reynt að greiða fyrir þeirri
bókagerð og útgáfu sem mestur menningarbragur væri að.
Nú er komið að ákvörðunum í þessu máli. Menn verða
varir við það m.a. af áskorun frá stórum hópi rithöfunda um
þetta mál. Málið kom og á dagskrá landsfundar Alþýðu-
bandalagsins á dögunum þar sem samþykkt var tillaga frá
starfshópi um menningarmál þess efnis, að nú þyrfti að nota
það menningarpólitíska tækifæri sem menn fávið skattkerf-
isbreytingu til að taka þá ákvörðun að virðisaukaskatt skuli
ekki leggja á íslenskt prentmál. Eins og fram kemur í þessari
ályktun er hér einkum um að ræða bætta stöðu bókarinnar
frá því sem verið hefur, því dagblöð og flest tímarit hafa verið
undanþegin söluskatti:
„ Við slíka ákvörðun lækkaði verð íslenskra bóka og staða
þeirra í samkeppni við erlendan menningariðnað styrktist.
Um leið fylgdu íslendingar góðu fordæmi flestra Evrópu-
þjóða í baráttu fyrir viðgangi þjóðlegrar menningar."
í þessum orðum er lögð áhersla á þann þátt þessa máls
sem mestu varðar. Að sjálfsögðu geta menn haldið því fram
að það sé verulegt hagsmunamál bæði rithöfunda og útgef-
enda að fá niður felldan virðisaukaskatt af bókum. En það
væri skammsýni að skoða þetta mál fyrst og fremst sem
einskonar kjaramál þessara hópa tveggja. Það sem mestu
varðar er sá möguleiki að lækka verð á íslenskum bókum og
efla þar með möguleika á því, að þær haldi sínu vægi í
lífsmynstri þjóðarinnar. Það er mikil nauðsyn vegna stöðu
lítils málsamfélags sem á dynur í sífellu „holskefla engil-
saxneskra áhrifa" - ekki síst um þær greiðu fjölmiðlaleiðir
sem alþjóðlegur skemmtanaiðnaður hefur. Auk þess sem
bókin er einkar virkur og mikilvægur fjölmiðill einmitt í litlu
samfélagi, ekki einungis í þá veru að bækur styrki sérstöðu
þessa samfélags heldur gera þær það bæði ríkara, starf-
hæfara og mennskara.
KLIPPT OG SKORIÐ
iDannvattí. k*®* \ át W ®
Ibr alte stoe vafalUe tete
v,M'Sww*towW*

m-
Strygefri sengesæt
- krepp sengesæt ~ flomHsengesæt
Vætg rtwftem «t hav &f ■rtonstrí- og farver
- og i aík- kvatitetef; 8föcJ og fun fconei ~ f<nkken kropp
{kitek oy bo:ge) eiim sttygofrf gfa? bomufd. Aft i 100%
bkxs cg hútfvsniig bomuio Vi kan íkke yarantete dig
öe víste monsíre ~ men kum ind og vrag
-dsrer pararteref et monsfer, du kan bruyn,
Dynebölræa r»t r 140x200 cm.
Pudebetraek str. 60x63 cm.

Denneav's
er fylot. „ >
medfantast®K|
mmjiHsæcmG
Æ

Jósk innrás
sængurfata
Það er víst della að íslending-
um hafi einhvern tíma verið ætlað
að flytjast í heilu lagi á Jótlands-
heiðar, ein af þessum falsfréttum
sem haldast á floti endalaust. Hitt
er deginum sannara, þótt jafn
lygilegt sé, að Jótar ávarpa nú fs-
lendinga á dönsku í auglýsinga-
blöðungi frá „Jysk sengetöjs-
lager“ og virðist ekki kunnugt um
Guðbrandsbiblíu. Jótar taka
ekkert mark á þeim fregnum að
Guðbrandur hafi með biblíuút-
gáfu á íslensku komið í veg fyrir
að íslenska þjóðin tali nú dönsku.
Jón Helgason prófessor og
skáld sagði reyndar Guðbrands-
biblíu fremur orsök þess að fs-
lendingar væru trúlausir, því
guðsorðabækur þyrftu að vera á
erlendu máli, til að trúarhiti gæti
magnast með þjóðum og vitnaði
þá til Færeyinga og Norðmanna
sem höfðu um aldur danska
biblíu. En jóska innrásin núna
felst í 4 bls. litskrúðugu auglýs-
ingablaði sem fyrirtæki með hálf-
dönsku nafni, „Rúmfatalager-
inn“, dreifir í hús á vegum „Jysk
sengetöjslager". Þar eru íslenskir
viðskiptavinir ávarpaðir á þenn-
an hátt:
„Vi har valgt ikke kun at vise
Islands billigste priser...men og-
saa Islands bedste kvaliteter til
Islands billigste priser“. „Alle
vi i Rúmfatalagerinn siger tak til
alle vore trofaste kunder for Jer-
es maade at være paa gennem
aarene. Vi glæder os til at byde
jer velkommen fra i morgen kl.
9:30 til et jubilæum I sent vil
glemrne."
Um verðskráningu segja Jót-
arnir: „Alle priser i dette katalog
er i islandske kroner“.
Sennilega finnst fólki þetta
varla nema smáfyndið, en það er
tímanna tákn. Dytti einhverjum í
hug að ávarpa íslendinga á ensku
með þessum hætti yrðu viðbrögð-
in eflaust snörp.
Viðbrögð
við landsfundi
Fjölmiðlar hafa sýnt 9. lands-
fundi Alþýðubandalagsins mik-
inn áhuga. Ekki hefur þeim fallið
allt nógu vel í geð. Þannig álykt-
aði fréttamaður Stöðvar 2: „Það
er því ljóst að Alþýðubandalagið
hefur enn um sinn frestað upp-
gjöri sínu við sósíalismann.
Tónninn í þessum ummælum
er athyglisverður. Hann er í sam-
ræmi við það sem margir á hægri
kantinum halda fram: Sósíalism-
inn er dauður, það er aðeins
tímaspursmál hvenær fólk viður-
kennir það. Fjölmiðlar hamast
margir hverjir á að endurtaka, að
þjóðir Austur-Evrópu hafi nú
hafnað sósíalismanum.
En hafa þær gert það? Ekki
kemur það fram með skýrum
hætti, þótt krafist sé umbóta og
leiðréttinga, frelsis og réttinda af
mörgu tagi.
Sosíalistajafnari
og rothögg
Spaugarar landsins hafa
jafnvel gert sér enn meiri mat úr
landsfundi Alþýðubandalagsins
en fréttaskýrendur. Spaugstofan
sjálf matreiddi þáttinn „89 af
stöðinni" sl. laugardagskvöld og
þar hermdi einn leikaranna eftir
Ólafi Ragnari Grímssyni í gervi
kokks úr alþekktri auglýsingu um
sósujafnara. Hér hét efnið hins
vegar „Ó-Marx sósíalistajafnar-
inn“ og dugði vel til að sía hvers
kyns „sósíalisma" úr pottagums-
inu. Að vísu brenndi kokkurinn
sig lítillega við verkið en sagði
það engu skipta, „þetta væri svo
þunnt“.
Alþýðublaðið segir í gær:
„Eins og oftast lyktaði landsfund-
inum með uppgjöri flokksarm-
anna beggja. í þetta sinn sigruðu
Svavarsmenn, þegar Svanfríður
varaformaður lá í gólfinu eftir
tæknilegt rothögg frá Steingrími
J. Sigfússyni loðdýraráðherra."
Dagfari DV skrifar svo í gær:
„Hingað til hefur enginn þekkt
haus né sporð á varaformönnum í
aðskiljanlegum flokkum og fé-
lögum, en nú eru allt í einu þessir
sömu varaformenn, sem engum
hafa gert mein og eiga sér einskis
ills von, orðnir að skotspónum
reiðra félagsmanna sem vilja ná
sér niðri á formönnunum.“
Dagfari bendir á 3 dæmi: Kar-
vel Pálmasyni var bolað úr vara-
formannsembætti í Verkamanna-
sambandinu, Friðrik Sophussyni
hjá Sjálfstæðisflokknum og Svan-
fríði Jónasdóttur hjá Alþýðu-
bandalaginu. „Niðurstaðan er
því sú,“ segir Dagfari, „að flokk-
ar og hagsmunasamtök hér á
landi hafa formenn sem eru til
vandræða, en halda völdum,
vegna þess að varaformennirnir
eru felldir í þeirra stað.“
Fréttaskýringar
Talsvert er líka um alvarlegar
fréttaskýringatilraunir varðandi
landsfundinn. Jón Daníelsson rit-
ar í Alþýðublaðið í gær: „Því
má ekki gleyma, þegar rætt er um
skiptingu stjórnmálaflokka í hina
eða þessa arma, að stór hluti full-
trúa á landsfundum tilheyra ekki
neinum sérstökum armi. Þannig
var það líka á landsfundi Alþýðu-
bandalagsins. Eitthvað af slíku
fólki kaus Steingrím J. Sigfússon í
varaformannsembætti til þess að
knýja arma flokksins til að vinna
saman. Þetta sama fólk kaus fleiri
miðstjórnarfulltrúa úr armi
flokksformannsins, eftir að í ljós
kom að að sá armur hafði orðið
undir í kjöri til framkvæmda-
stjórnar. Skilaboð þessa hluta
landsfundarfulltrúa eru mjög
ótvíræð: „Haldið flokknum sam-
an“ var þetta fólk að segja.“
GuðmundurSv. Hermannsson
ritar í fréttaskýringu í Morgun-
blaðinu í gær: „...það má einnig
færa rök fyrir því að Ólafur Ragn-
ar hafi að ýmsu leyti styrkt stöðu
sína á landsfundinum. Ekki var
reynt að hrófla við honum í form-
annsstólnum, hann náði í gegn
ýmsum mikilvægum málum, svo
sem því að flokkurinn félli frá
kröfu um meirihlutaeign íslend-
inga í stóriðjufyrirtækjum. -
Ólafur Ragnar hefur einnig túlk-
að það sem stuðning við sig og
ráðherra flokksins að andstaða
við ríkisstjórnina var í raun lítil á
fundinum miðað við þá andstöðu
sem var við inngöngu flokksins í
hana sl. haust og þau vonbrigði
sem margir Alþýðubandalags-
menn hafa orðið fyrir með verk
ríkisstjórnarinnar.
Síðan segir fréttaskýrandi
Morgunblaðsins: „Það má einnig
færa að því sterk rök að að kjör
Steingríms Sigfússonar í varafor-
mannssætið hafi styrkt flokkinn.
Mikil óánægja mun hafa verið
ríkjandi með flokksstarfið og sagt
er að margir hafi haft í hyggju að
segja sig úr flokknum yrði ekki
breyting á forystunni."
ÓHT
pJÓÐVILJINN
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími: 681333
Kvöldsími:681348
Símfax:681935
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Framkvœmdastjórl:HallurPállJónsson.
Rltstjórar: Árni Bergmann, ólafur H. Torfason.
Frétta8tjórl: SigurðurÁ. Friðþjófsson.
Aðrir blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Guðmundur
Rúnar Heiðarsson, Heimir Már Pétursson, Hildur Finnsdóttir (pr.),
Ingibjörg Þorsteinsdóttir, Jim Smart (Ijósm.), Kristinn Ingvarsson
(Ijósm.), Lilja Gunnarsdóttir, ÓlafurGíslason.ÞorfinnurÖmarsson
(íþr.), Þröstur Haraldsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrlfstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Svanheiður Ingi-
mundardóttir, UnnurÁgústsdóttir.
Simavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu-og afgrelðslustjóri:GuðrúnGísladóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 68 13 33 & 68 16 63.
Símfax:68 19 35
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verðílausasölu:90kr. NýttHelgarblað: 140kr.
Áskr iftarverð á mánuði: 1000 kr.
4 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN Miövikudagur 22. nóvember 1989