Þjóðviljinn - 22.11.1989, Blaðsíða 7
LANDSFUNDXJRINN
sem ekki hefur tekist aö leysa
sem skyldi. í efnahagsmálum ber
það hæst að vextir eru enn háir,
einkum hjá viðskiptabönkunum.
Fjöldi fyrirtækja í framleiðslu-
greinum á enn við erfiðleika að
stríða eftir vaxtaokur liðinna ára,
fjöldi heimila á um sárt að binda
af sömu ástæðum, enn gengur
yfir hrina gjaldþrota og nauðung-
aruppboða og afleiðingar frjáls-
hyggjunnar eru nú að koma fram
í vaxandi atvinnuleysi sem verður
að bregðast við tafarlaust með
beinum og óbeinum aðgerðum.
Landsfundur Alþýðubanda-
lagsins áréttar þá staðreynd að
starf í ríkisstjórn getur auðvitað
ekki eitt sér ráðið úrslitum um
betri afkomu þjóðarinnar, vinn-
andi fólks og heimila. Samhliða
þurfa að koma til virk samtök
launafólks og sterkur róttækur
stjórnmálaflokkur. Þetta allt í
senn, þátttaka í landsstjórn, öfl-
ugur stjórnmálaflokkur og bar-
áttuglöð verkalýðshreyfing, geta
skapað forsendur til þess að
breyta tekjuskiptingunni í
þjóðfélaginu launamönnum í hag
til frambúðar. Þannig er unnt að
skapa nýjan grundvöll sem verð-
ur undirstaða þess þjóðfélags
jafnréttis, lýðræðis og sósíalisma
sem Alþýðubandalagið stefnir
að.
Nýr grundvöllur
Sá árangur sem náðst hefur í
efnahagsmálum felst í því að
þjóðarútgjöld hafa verið löguð
að rýrnandi þjóðartekjum um
leið og lagður hefur verið grund-
völlur að varanlegu jafnvægi í
efnahagsmálum. Þessir erfið-
leikar í efnahagsmálum hafa með
margvíslegum hætti bitnað á lífs-
kjörunum, þó nauðsynlegt sé að
minna á ráðstafanir til að verja
kjör láglaunafólks með auknum
niðurgreiðslum á landbúnaðaraf-
urðum og þeirri stefnu sem fylgt
var í kjarasamningum síðastliðið
vor þegar kjör lágtekjufólks
bötnuðu nokkuð miðað við aðra
hópa.
Nú er brýnt að sett verði fram
umbótaáætlun sem ræðst af þeim
vandamálum sem við er að glíma
í íslenskum atvinnu- og efna-
hagsmálum og skapar þannig
grundvöll fyrir varanlegar lífs-
kjarabætur. Við mótun slíkrar
umbótastefnu þarf áræði ogkjark
til að leggja að veigamiklu leyti
nýjan grundvöll að efnahags-
og atvinnulífi í landinu,
nýjan grundvöll að íslenskum
sjávarútvegi, landbúnaði og iðn-
aði,
nýjan grundvöll að velferðar-
skipan okkar,
nýjan grundvöll að jafnvægi
landsbyggðar- og höfuðborgar-
svæðis,
og þar með nýjan grundvöll að
bættum og jafnari lífskjörum á ís-
landi.
Þau öfl sem kenna sig við fé-
lagshyggju og vinstri stefnu hafa
nú sögulegt tækifæri til framtíðar-
áhrifa á íslenskt samfélag. Ríkis-
stjórnin hefur þegar sýnt að hún
getur staðið af sér stórsjó og stýrt
fleytunni framhjá hættulegum
boðum og skerjum.
Nokkrir mikilvægir hornstein-
ar nýs grundvallar í efnahags- og
atvinnumálum:
- Vegna mikilvægis sjávarút-
vegs í viðskiptum og þjóðartekj-
um er brýnt að tekið verði upp
nýtt kerfi sem eykur arðsemi í
greininni og tryggir um leið að-
gang fiskvinnslunnar um land allt
að hráefni. Það er ein meginfor-
senda bættra lífskjara í landinu.
Núverandi fiskveiðistjórnun hef-
ur ekki skilað þeim árangri í upp-
byggingu fiskstofna sem vænst
var, auk þess sem hún stuðlar
ekki að fækkun fiskiskipa.
í þessu sambandi ítrekar lands-
fundurinn stefnu flokksins í fisk-
veiðimálum og leggur áherslu á
að byggðakvóti verði ákveðinn í
tengslum við breytingar á fisk-
veiðistjórninni. Þá vísar lands-
fundurinn til ítarlegrar ályktunar
um sjávarútvegsmál þar sem
Þórður Skúlason á Hvammstanga og Unnur G. Kristjánsdóttir á Blönduósi
greiða atkvæði i varaformannskjörinu. - Mynd: Kristinn.
lagður er nýr grundvöllur að
stefnumótun í sjávarútvegsmál-
um til framtíðar.
- Nýr grundvöllur í íslenskum
landbúnaði felur í sér að fram-
leiðslunni er stýrt með tilliti til
markaðsaðstæðna. Veigamikill
þáttur í slíku fyrirkomulagi er að
gera svæðisskipulag um landbún-
aðarþróun. Þetta svæðisskipulag
þarf að miðast við að nýta gæði
landsins sem best á skipulegan
hátt. Markmið Alþýðubanda-
lagsins er að efla íslenskan land-
búnað sem framleiði holla og
ódýra búvöru og tryggi að þeir
sem við hann starfa njóti afkomu
til jafns við aðra landsmenn.
Landbúnaður sem fullnægir þörf-
um landsmanna fyrir búvörur er
þjóðinni nauðsynlegur út frá
öryggis-, atvinnu- og byggða-
sjónarmiðum. Sá samdráttur sem
á sér stað í landbúnaði hlýtur að
verða mismunandi eftir svæðum.
Lækka verður með öllum til-
tækum ráðum framleiðslu- og
milliliðakostnað og vöruverð til
neytenda.
Framleiðslusamdráttur til
sveita hefur leitt til fækkunar
bænda. Byggð í sveitum og bæj-
um víðsvegar um land er samofin
og fækkun bænda getur ýtt undir
að bæir leggist niður á sama hátt
og bæirnir eru undirstaða þess að
sveitirnar lifi af. Vandamál hinna
dreifðu byggða á íslandi verður
því að líta á í samhengi og sem
málefni samfélagsins alls.
Nýr grundvöllur í iðnaðarmái-
um felur m.a. í sér að þekking
þjóðarinnar í sjávarútvegi verði
hagnýtt til enn frekari sóknar í
framleiðslu og sölu á búnaði og
tækniþekkingu og að íslenskum
samkeppnis- og útflutningsiðnaði
verði búin viðunandi starfsskil-
yrði við hlið sjávarútvegsins. Eitt
mikilvægasta verkefni stjórn-
valda í atvinnumálum er að
tryggja hlutdeild íslensks iðnaðar
í heimamarkaði og að verja
heimamarkaðinn fyrir óheiðar-
legri erlendri samkeppni.
Nýr grundvöllur í byggðamálum
felur í sér að til verði stærri
atvinnu- og félagsheildir byggðar
á sérstöðu hvers svæðis sem með
vaxandi verkefnum fái aukinn
sjálfákvörðunarrétt í þeim mál-
um sem mestu varða um hag íbú-
anna. Nauðsynlegt er að gerð
verði framkvæmdaáætlun um
það hvernig jafna megi aðstöðu-
mun fólksins í landinu, m.a. með
tilliti til húshitunarkostnaðar,
menntunar, heilbrigðisþjónustu,
félagsþjónustu, samgangna og
símakostnaðar. í þessum efnum
er skjótra úrbóta þörf.
Nýr grundvöllur í samgöngum,
versíun og þjónustu miðar að því
að þessar greinar geti lagt sinn
skerf til þeirrar umsköpunar sem
framundan er. Markviss upp-
bygging samgöngukerfis sem
sniðið er að nútímakröfum um
skjóta og örugga flutninga er eitt
brýnasta verkefni sem við blasir.
Á því byggir þróun atvinnulífsins
víða um land og það er líka for-
senda þess að stærri félagsheildir
geti tekið sameiginlega á verk-
efnum sem einu sveitarfélagi
væru ofviða. Brýnustu verkefnin
á næstu árum í samgöngumálum
er framhald stórverkefna í jarð-
gangagerð, uppbygging flug-
valla, samræming samgöngukerf-
is og aukin samkeppni og hag-
kvæmni í vöru- og fólksflutning-
um. Finna verður leiðir til að
stuðla að hagkvæmni í verslun
um leið og tryggt er að allir lands-
menn njóti þjónustu þessarar
mikilvægu atvinnugreinar. Þjón-
ustustarfsemi ýmiskonar mun
halda áfram að gegna mikilvægu
hlutverki í atvinnulífinu, bæðí al-
menn þjónusta ,og opinber þjón-
usta. í því sambandi er mikilvægt
að huga að því hvernig hægt er að
efla þjónustustarfsemina á lands-
byggðinni.
- Nýr grundvöllur vísar til nýt-
ingar íslenskra orkulinda til iðn-
aðaruppbyggingar. Þar verði
ævinlega fyrst hugað að þeim
kostum sem landsmenn sjálfir
Birtingarfélagarnir á myndinni
segja allir já. Frá vinstri: Rúnar
Hannesson, Haukur Helgason,
Kjartan Valgarðsson, formaður
Birtingar, Gísli Gunnarsson,
Mörður Árnason, Jóhannes
Gunnarsson, Hrafn Jökulsson,
Kristján Ari Arason og Hrannar B.
Arnarson. - Mynd: Jim Smart.
geta nýtt á eigin forsendum með
eigin fjármagni og tækniþekk-
ingu. I undantekningartilvikum
getur komið til greina að efna til
samvinnu við útlendinga um upp-
byggingu íslenskra stóriðjufyrir-
tækja, enda sé tryggt
- að fyrirtækið lúti í einu og
öllu íslenskum skattalögum,
- að fyrirtækið sé í einu og öllu
sett undir íslenska dómstóla
- að fylgt sé í hvívetna ströng-
ustu kröfum um mengunarvarn-
ir,
- að forræði íslendinga sé
tryggt að öðru leyti, m.a. með
verulegum eignarhluta, meiri-
hluta eða með öðrum sambæri-
legum hætti,
- að byggðaröskun fylgi ekki
stofnun og uppbyggingu slíkra
fyrirtækja; þvert á móti verði
uppbygging þeirra að öðru jöfnu
utan þéttbýlisins,
- að raforkuverð tryggi íslend-
ingum ríflegan framleiðslukostn-
að raforkunnar,
- að fyrirtækið tryggi öruggan
aðbúnað á vinnustöðum,
- að fyrirtækið, ef það er með
verulegri erlendri eignaraðild,
verði aldrei notað til að hafa áhrif
á íslenska vinnumarkaðinn þegar
um er að ræða kjaradeilur.
Setja verður almenna lögggjöf
um eignarhald útlendinga í fyrir-
tækjum hér á landi þar sem kveð-
ið verður á um skilyrði fyrir því.
Jöfnuður og
bætt lífskjör
Nýr grundvöllur í efnahags- og
atvinnulífi á að skila þjóðinni
betri lífskjörum og betri hagsæld
á komandi árum, bæði að því er
varðar laun, vinnutíma og félags-
lega þjónustu, uppeldis- og
menntunarskilyrði.
í skattamálum ber að leggja
áherslu á eftirfarandi jöfnunar-
aðgerðir:
- Barnabætur verði hækkaðar
og tekjutengdar.
- Teknar verði upp tekju-
tengdar húsaleigubætur.
- Tekjuskatti verði beitt mark-
vissar til tekjujöfnunar með sér-
stöku skattþrepi á háar tekjur
eða hækkun persónuafsláttar og
tekj uskattshlutf alls.
- Fjármagnstekjur verði skatt-
lagðar til jafns við launatekjur.
Landsfundurinn ítrekar þá
stefnu flokksins að virðisauka-
skattur á brýnustu matvæli og
menningu verði lægri en almennt
- Tekjuskatti verði beitt mark-
vissar til tekjujöfnunar með sér-
stöku skattþrepi á háar tekjur
eða hækkun persónuafsláttar og
tekjuskattshlutfalls.
Þá samþykkir landsfundurinn
að flokkurinn beiti sér fyrir
grundvallarbreytingum á hlut-
föllum skattkerfisins að loknum
þeim meginbreytingum á skatt-
kerfinu sem nú standa yfir. Mark-
mið breytinganna verði að skatt-
kerfinu verði beitt til tekjujöfnu-
nar á skilvirkari hátt en nú er
mögulegt með lækkun óbeinna
skatta og hækkun beinna skatta
þar á móti.
Alþýðubandalagið ítrekar þá
stefnu sína að dagvinnutekjur
dugi til að framfleyta fjölskyldu.
Sérstakt átak þarf að gera í
málum hinna lægst launuðu og til
að jafna þann mun sem er á
launum karla og kvenna. Fund-
urinn ítrekar kröfu Alþýðu-
bandalagsins að sömu laun séu
ávallt greidd fyrir sömu vinnu.
í launamálum þarf því að
leggja megnáherslu á:
- Að auka kaupmátt lægstu
launa og jafna þannig launamun-
inn.
- Að taka sérstaklega á
launamun karla og kvenna, en í
þeim efnum virðist hafa rekið illi-
lega af leið.
- Að tryggja kaupmátt launa
með víðtækum samningum sem
m.a. miða að því að halda niðri
verðlagi.
Öflun húsnæðis skipar óeðli-
lega mikið rúm í lífsbaráttu
launafólks á íslandi. Knýjandi er
að aðrir kostir en séreignakerfið
verði styrktir og að fólk eigi raun-
verulegt val í húsnæðismálum.
Koma þarf á samfelldu húsnæðis-
kerfi þar sem bankar og opinberir
aðilar í samvinnu við lífeyrissjóði
tryggi lánsfjármagn til íbúða-
bygginga með greiðari hætti en
nú er. Jafnframt verði lögð
áhersla á byggingu leiguhúsnæð-
is, forgangsrétt byggingarsam-
vinnufélaga og endurbætur og
eflingu verkamannabústaðakerf-
isins.
íslendingar hafa ekki þurft að
þola atvinnuleysi langtímum
saman eins og grannþjóðir okkar
hafa reynslu af. Ein niðurstaða
frjálshyggjunnar er sú að fyrir-
tæki hafa stöðvast eða eru að
stöðvast vegna mikils fjármagns-
kostnaðar eða samdráttar í þjón-
ustugreinum. Landsfundur Al-
þýðubandalagsins telur að
stjórnvöld og samtök launafólks
þurfi að herða róðurinn gegn vax-
andi atvinnuleysi. Við þeim
vanda sem skapast hjá einstakl-
ingunum og heimilunum þarf að
bregðast strax með margvís-
legum aðgerðum: Koma í veg
fyrir stöðvun atvinnugreina sem
eiga framtíð fyrir sér; aðstoða
fólk til sj álfshjálpar; taka upp
skipulega endurmenntun og
þjálfun verkafólks; efla Atvinnu-
leysistryggingasjóð og bæta fé-
lagslegt þjónustukerfi þannig að
réttur launafólks sem hefur misst
atvinnuleysisbætur verði tryggð-
ur áfram með samfélagslegum
aðgerðum.
Til þess að ná árangri í jöfnun
lífskjara þurfa samtök launafólks
og framsækin pólitísk öfl að taka
höndum saman svo unnt sé að
tryggja varanlega jöfnun lífskjara
og kjarabætur.
Tímamot
íslendingar standa nú á tíma-
mótum í ýmsum skilningi. Ný
heimsmynd blasir við. Samdrátt-
ur í efnahagslífinu og skipulags-
kreppa í undirstöðuatvinnugrein-
um hvetur til róttæks endurmats
á öllum þáttum atvinnu- og efna-
hagsmála. Þau öfl sem hafa
mestra hagsmuna að gæta af því
að framlengja óbreytt ástand í
atvinnuskipan, tekjuskiptingu og
valdahlutföllum, eru ekki líkleg
til að móta leiðir að bættum lífs-
kjörum þjóðarinnar á næstu
árum eða ryðja brautina fyrir ís-
lenskt samfélag nýrra tíma. Með
róttæka jafnaðarstefnusósíal-
isma - að leiðarljósi hefur Al-
þýðubandalagið bæði forsendur
og tækifæri til að hafa frumkvæði
að samfélagsbreytingum sem
mótað gætu mannlíf á íslandi
fram á nýja öld.
Miðvikudagur 22. nóvember 1989 ÞJÖÐVILJINN — SÍÐA 7