Þjóðviljinn - 30.11.1989, Blaðsíða 5

MINNING
Magnús G. Jónsson
Magnús Guðjón Jónsson var
fæddur 23. desember 1908 í Krýs-
uvík. Hann lauk stúdentsprófi
1927 og var við nám erlendis til
1933, lengst við Sorbonnehá-
skóla í París þar sem hann lauk
prófi licencé-és-lettres í frönsku
og spænsku 1933. Heimkominn
gerðist hann ritari á aöalræðis-
mannsskrifstofu Frakka í
Reykjavík og var þar allt til ársins
1941 er hann hóf kennslu í
frönsku við Menntaskólann í
Reykjavík og var þar yfirkennari
frá 1958 uns hann lét af störfum
fyrir aldurs sakir. Magnús var
kennari í frönsku við Háskóla ís-
lands, dósent frá 1963 og gegndi
því starfi til 1979. Hann var um
áratugaskeið í stjórn Alliance
Francaise og forseti félagsins í 10
ár. Hann gaf út kennslubækur í
frönsku og spænsku, skrifaði bók
um Frakkland í bókaflokknum
Lönd og lýðir. Hann þýddi að
minnsta kosti þrjár kennslubæk-
ur í skák.
Svona er hin þurra lýsing á
löngum ferli þessa merkilega
manns sem við kveðjum í dag.
Magnús G. Jónsson var mennta-
maður í þess orðs bestu merk-
ingu: Hafði trausta þekkingu á
sögu og bókmenntum og fýlgdist
með af eldlegum áhuga og var
skákunnandi í fremstu röð og
framarlega í sveit íslenskra skák-
manna um langt árabil. Eftirlif-
andi kona Magnúsar er Jóna
Kristín Magnúsdóttir. Þau áttu
tvo syni, Magnús Sigurð og Jón
Ingólf. Kona Magnúsar er Ág-
ústa Sveinbjörnsdóttir en kona
Jóns Ingólfs er Ellen Larsen. Þau
Magnús og Jóna áttu fimm barna-
börn.
Minningargreinar eru yfirleitt
mest um höfunda þeirra. Þessi
verður engin undantekning.
Það var haustið 1962. Undirrit-
aður hafði verið í síld sumarið
áður með heldur mjóslegið vesk-
ið og leigði þá hjá Öla og Hólm-
friði vestur í bæ í einu herbergi á
ellefu hundruð krónur á mánuði.
Sem þótti gott. Sumarhýran
dugði skammt og því urðu það
mikil gleðitíðindi þegar Ólafur
Hannibalsson tók mig í vinnu við
Alþýðusambandsþingið. Hvað er
þetta mikil vinna, spurðu menn
og vonuðust eftir því að vinnan
væri allan sólarhringinn minnst
svo aldrei yrði lát á yfirtíðinni.
Svo varð. Þetta voru uppgrip, en
sem betur fer ekki aðeins í pen-
ingum heldur líka í reynslu og
kynnum af verkalýðssamtökun-
um. Samt varð þetta til þess að
undirritaður var rekinn úr skóla.
Um þetta urðu átök á kennara-
fundi og með knöppum meiri-
hluta var ákvörðun tekin. Um-
frönskukennari
F. 23. 12. 1908 - D. 18. 11. 1989
sjónarkennarinn minn Magnús
Finnbogason cand. mag. til-
kynnti mér þessi ótíðindi heldur
dapur að heyra. En margir kenn-
arar voru áreiðanlega fegnir að
losna við þennan kjaftfora dreng
vestan úr Dölum sem var eins og
villigras ofan af heiði í annars vel
hirtum skrautgarði latínu-
skólans. Tilkynningu Magnúsar
Finnbogasonar taldi ég til marks
um mannvonsku borgarastéttar-
innar sem kom mér ekki á óvart.
Skipti það engu þó að ég hefði
verið að vinna mér fyrir brauði í
bókstaflegri merkingu því menn
höfðu þá lifað á heldur þröngum
kosti um skeið. Rekinn. Sama
dag hringdi annar Magnús í
Hólmfriði og spurði á ný eftir
þessum leigjanda hennar. í sím-
anum var þá Magnús G. Jónsson
frönskukennari. Þann mann
hafði ég aldrei heyrt eða séð og
vissi ekkert um hann. Hann segir
mér að hann vilji bjóða mér til sín
í fæði á kvöldin um veturinn ef ég
vildi þiggja. Skortur á stolti við
svona aðstæður hefur aldrei verið
mín veikasta hlið. Ég taldi tilboð-
ið til marks um vonda samvisku
yfirstéttarinnar sem ætlaði nú að
múta mér með mat. Það yrði
aldrei að eilífu. Sagði því nei að
bragði. Um kvöldið átti ég að lesa
upp ljóð á ljóðakvöldi í Tjarnarg-
ötu 20 og gerði það að sjálfsögðu.
Það var ljóð eftir Þorstein frá
Hamri. Rétt þegar því er lokið
kemur til mín maður, Jón Böðv-
arsson, einn af leiðtogum okkar
ungra sósíalista. Hann biður mig
tala við sig einslega. Það geri ég.
Erindið var ekki heimsbyltingin
eins og ég átti von á heldur matar-
æði greinarhöfundar. Var Jón
þarna kominn eins og útsendari
Magnúsanna úr Menntaskólan-
um í Reykjavík en kollegar þeirra
höfðu þennan viðburðaríka sól-
arhring byrjað dagsverkið á því
að reka mig úr skólanum. Ég
neitaði Jóni stöðugt, en hann
kunni ráð sem hefur síðan dugað
nokkuð vel á mig. Jón sagði að
það væri betra „fyrir málstaðinn
og hreyfinguna" að ég lyki
menntaskólanum, en ég ætlaði að
sjálfsögðu að yfirgefa þann stað
eftir brottreksturinn. Þessi rök-
semd Jóns dugði og reyndar hef
ég oft fallið fyrir henni síðan.
Og þar með fór ég í mat til
Magnúsar og Jónu Kristínar (sem
reyndist svo vera frænka mín úr
Borgarfirðinum), og þarna var ég
í tvö ár og kynntist þessu góða
fóiki, þeim hjónum og sonum
þeirra.
Og af hverju er þessi saga nú
sögð? Af því að hún skipti miklu í
mínu lífi og ég er þakklátur
Magnúsi og Jónu. En líka vegna
þess að þama var Magnúsi rétt
lýst: Hann var ekki einasta vand-
aður fræðimaður og glöggur á
skáklistir. Hann var einnig mann-
eskja með stórt hjarta. Og þeir
voru reyndar fleiri úr
menntaskólanum sem þannig var
bjargað inn á heimili þeirra í
Tjarnargötu 40. Einn þeirra var
Össur Skarphéðinsson og þegar
hefur hvesst á milli okkar félag-
anna í flokknum höfum við báðir
átt skjól í endurminningum um
þetta heimili sem hirti okkur upp
nokkuð nauðstadda á ungum
aldri.
Samúðarkveðjur til Jónu, sona
hennar, tengdadætra og barna-
barna.
Svavar Gestsson
Magnús G. Jónsson var
sjaldgæflega fágaður maður,
enda hámenntaður og hafði
mikla reynslu af því að um-
gangast tignar- og afburðafólk.
En þessi framkoma bar ekki
nokkurn keim af tækifæriskurt-
eisi. Magnús var jafn heill og ein-
lægur við börn og fullorðna, háa
sem lága. Menning Suðurlanda
setti á hann sterkt mark. Ekki
háreystin og handapatið, heldur
dýptin og menningin. Já, og góða
skapið. Það var einlægt sól í
Magnúsi og hátíð að hitta hann.
Oft var Magnús G. Jónsson
samt harla mikil ráðgáta. Við
sem áttum því láni að fagna að
þekkja hann bæði sem frönsku-
kennara og heimilisvin vissum
líka að samfylgdin yrði aldrei
nógu löng til að kynnast honum
fullkomlega. Hann hafði yfir-
burði og kom sífellt á óvart.
Leyndardómar fylgdu þessum
skarphugula og yfirmáta hógværa
skákmeistara, sem kryddaði and-
rúmsloftið með ívitnun í
heimspeking eða skondinni frétt
sem hann hafði úr fjarlægum álf-
um.
Magnús var líka óvenju forvit-
inn um nýjungar. Hann hafði sótt
menntun sína að mestu til Parísar
á þriðja og fjórða áratugnum,
sem var afar óvenjulegt um ís-
lendinga á þeim tíma. Það lýsir
honum vel, að á tímum stúdenta-
„byltingarinnar“ sem hófst þar í
borg árið 1968, varð hann hvorki
smeykur né hneykslaður, eins og
margt af broddborgaraliði í kenn-
araembættum. Þetta vildi Magn-
ús skilja eftir föngum. Ég minnist
stórskemmtilegra samræðna við
hann í stofunni á Tjarnargötu um
þessi efni. Ekki breytti það hon-
um sjálfum hætishót. Samt sagði
hann mér, að væri hann ungur í
dag hefði það trúlega freistað sín
ákaflega að kasta sér út í þessa
tilraunastarfsemi 68-kynslóðar-
innar.
Magnús hafði nefnilega áður
gerst frumkvöðull, steypt sér út í
verkefni sem sumum óaði eflaust
við og enginn íslendingur hafði
reynt áður. Hann hélt til náms við
Sorbonne-háskóla í Parísarborg
og þaðan útskrifuðust þeir fyrstir
íslendinga á síðari tímum, vinirn-
ir sem voru þar samtíða: Magnús
G. Jónsson, Símon Jóhannes Ág-
ústsson, heimspekingur og pró-
fessor, og Þórarinn Björnsson,
síðar skólameistari á Akureyri.
Naumast er hægt að gera sér í
hugarlund hve reynsluheimur
þeirra og viðmiðanir hljóta að
hafa stungið í stúf við algengt,
íslenskt fas og framkvæmdir
þeirra tíma.
Magnús G. Jónsson stundaði
einnig nám í Madrid og Róm á
þessum árum, tók háskóla-
gráðuna licencé-és-lettres í
frönsku og spænsku 1933 og varð
löggiltur skjalaþýðandi og dómt-
úlkur í frönsku, ítölsku og spön-
sku. Hann starfaði um 7 ára skeið
á frönsku ræðismannsskrifstof-
unni íReykjavíkenkenndifrön-
sku við Menntaskólann í Reykja-
vík frá 1940 til 1973 og var þar
yfirkennari frá 1958. Magnús.
kenndi einnig frönsku við Há-
skóla íslands frá 1939 og sem dós-
ent 1963-1979.
Magnús samdi útbreiddar
kennslubækur í frönsku og
spænsku, ritaði bók um Frakk-
land og þýddi 3 kennslubækur í
skák. Sjálfur varð hann skák-
meistari Reykjavíkur 1944.
Magnús var ritari félagsins Al-
liance Francaise í rúm 30 ár og
forseti þess 1965-75. Hann var
sæmdur bæði Fálkaorðunni og
ýmsum ágætum heiðursmerkjum
franska ríkisins, m.a. Les Palmi-
ers Academiques.
Árið 1947 kvæntist Magnús
sérstakri sómakonu, sem heitir
Jóna Kristín Magnúsdóttir. Þau
voru að mörgu leyti gagnólík og
afsönnuðu þá kenningu, að far-
sælt hjónaband byggist á því að
makarnir séu „líkir“. Til mín kom
hann þessari lýsingu á henni í
sumar: „Konan mín er ljóð af
holdi og blóði“. í nýliðnu afmæli
Jónu sagði hann við konu mína
að fyrra bragði: „Mesta gæfa mín
í lífinu var að giftast henni Jónu.“
Umsagnirnar lýsa þeirri virðingu
og væntumþykju sem einkenndi
samband hjónanna. Jóna Kristín
færði í búið sérþekkingu á heimil-
ishaldi og hafði reyndar sjálf
starfað sem kennari við Hús-
mæðraskólann á Löngumýri, svo
dæmi sé nefnt. Þau eignuðust tvo
sonu, Magnús Sigurð, sálfræð-
ing, sem nýkominn er til starfa
hérlendis að loknum 6 ára starfs-
ferli í Frakklandi, kvæntur Ág-
ústu Sveinbjörnsdóttur, og Jón
Ingólf, prófessor í stærðfræði við
Háskóla íslands, sem kvæntur er
Ellen Larsen. Barnabörnin eru 5
talsins.
Ekki voru held ég meiri jafn-
aðarsinnar en Magnús G. Jóns-
son í kennarahópi í
Menntaskólanum í Reykjavík
meðan ég var viðloðandi það
timburhús. Hann vildi ekki vita
hverra manna nemendur voru til
að geta forðast það að mismuna
þeim eða veita misjafna athygli.
Hann gerði m.a. þá tilraun að
láta okkur sitja í hring og nefna
okkur aldrei með nafni, heldur
kalla okkur númerum kladdans.
Égvarnr. 11. Þóttvið þekktumst
persónulega þá ávarpaði hann
mig aldrei öðru vísi í kennslu-
stund en „númer ellefu“.
Fyrir mína hönd og fjölskyld-
unnar þakka ég ómetanlega sam-
fylgd. Aðstandendum vottum við
samúð okkar. Blessuð sé minning
Magnúsar G. Jónssonar.
Ólafur H. Torfason
Ur ályktunum 9. landsfundar Alþýðubandalagsins
Fæðingarorlof
Fundurinn lýsir yfir eindregn-
um stuðningi við þá vinnu sem
þegar er hafin á vegum ríkis-
stjórnarinnar um að jafna rétt
kvenna til fæðingarorlofs óháð
því hvort þær séu opinberir
starfsmenn eða á hinum almenna
vinnumarkaði.
Jafnframt er það stefna Al-
þýðubandalagsins að fæðingaror-
lof skuli vera eitt ár og að réttur
feðra til töku fæðingarorlofs
verði tryggður betur en nú er.
Æskulýðsmál
Landsfundurinn fagnar fram-
komnum hugmyndum um að
færa stjórn æskulýðsmála frá
Æskulýðsráði rfkisins til frjálsra
samtaka æskulýðsfélaga í
landinu, Æskulýðssambands ís-
lands.
Tryggja verður að ungt fólk búi
við viðunandi íþróttaaðstöðu
óháð búsetu. Smærri sveitarfélög
sem ekki hafa ráð á mannvirkjum
á sviði íþrótta og félagsmála,
verða að fá sérstakan stuðning frá
ríkinu þar að lútandi.
Landsfundurinn vill vekja at-
hygli á vaxandi fíkniefnavanda.
Það er hlutverk ríkisvaldsins að
styðja hópa og stofnanir sem
hingað til hafa sinnt þessu vanda-
máh með fyrirbyggjandi starfi og
hjálp við þá sem eiga við fíkniefn-
avandamál að stríða. Landsfund-
urinn fagnar því að á næsta ári
mun taka til starfa meðferðar-
heimili fyrir unga fíkniefnan-
eytendur.
Ályktun um
öldrunarmál
Hlutfall aldraðra meðal þjóð-
arinnar mun aukast mjög á næstu
árum. Nauðsynlegt er því að gera
sérstakt átak í húsnæðis- og
hjúkrunarmálum gamals fólks.
Jafnframt verði tryggt að þau fé-
lagslegu úrræði séu fyrir hendi
sem gera öldruðum sem það geta
og vilja kleift að búa áfram á
heimilum sínum.
Samgöngumál
9. landsfundur Alþýðubanda-
lagsins leggur áherslu á áð sam-
göngumál eru ein helsta undir-
staða byggðar í landinu. Öryggis-
þátt samgöngukerfisins alls verð-
ur að bæta.
Fundurinn fagnar þeirri stefnu
sem mörkuð hefur verið um jarð-
gangagerð og þeirri nýbreytni að
stórverkefni, svo sem jarðgöng
og stórbrýr, séu tekin saman í
verkefnaflokk og gerð um þau
sérstök áætlun.
Lögð er áhersla á áframhald-
andi styrkingu vegakerfisins með
lagningu bundins slitlags á vegi
milli allra þéttbýlisstaða landsins.
Brýnt er að staðið verði við
samþykkt vegaáætlunar og að
jafnframt verði tryggt fjármagn
til að fylgja henni eftir. Mótmælt
er skerðingu markaðra tekju-
stofna til vegagerðar.
Fundurinn lýsir ánægju með
þær breytingar sem gerðar eru á
reglum um snjómokstur, sem
miða að því að bæta vetrarsam-
göngur milli helstu þéttbýlisstaða
í landinu og fagnar því að gerð
hefur verið áætlun um enn frekari
rýmkun snjómokstursreglna.
Nauðsynlegt er að Alþingi
samþykki áætlun um uppbygg-
ingu hafna og tryggi fjármagn til
að fylgja áætluninni eftir. Skoða
þarf vel þá hugmynd að marka
sérstakan tekjustofn til að standa
undir framkvæmdakostnaði
ríkisins í höfnum.
Bent er á að umbætur í öðrum
samgöngumálum, bundið slitlag
og jarðgangagerð, geta leitt til
aukinnar samnýtingar hafna.
Sama gildir um uppbyggingu
og notkun flugvalla. Flugmálaá-
ætlun þarf að fylgja eftir með
nægjanlegu fjármagni.
Bent er á að gerð varaflug-
valla, sem tryggt geti fyllsta ör-
yggi í millilandaflugi, er möguleg
í fleiri en einum landshluta með
minni tilkostnaði en áður var
áætlað og er það verkefni engan
veginn ofvaxið fjárhagslegri getu
landsmanna sjálfra.
Nauðsynlegt er að hraða smíði
og endumýjun ferjuflotans, sem
eru aðal samgöngutæki ákveð-
inna byggðarlaga í landinu.
Flokkurinn leggur áherslu á að
væntanleg endurnýjun verði not-
uð til eflingar innlends skipa-
smíðaiðnaðar.
Fimmtudagur 30. nóvember 1989 ' þJÓÐVILJINN — SÍÐA 5