Þjóðviljinn - 01.12.1989, Blaðsíða 4

Ólafur Ragnar Grímsson er á beininu
Vantraust á slökkviliöiö
Ólafur Ragnar Grímsson fjármálaráðherra hefur staöið í
ströngu undanfarna viku þegar útlit var fyrir að samstaöa um
viröisaukaskatt væri að rofna innan ríkisstjórnarinnar. Þá var í
gærkveldi borin upp vantrauststillaga á ríkisstjórnina, sem
Ólafur segir að hafi ekki getað komið á betri tíma. En hefur
ráðherrann ekki áhyggjur af vinsældum ríkisstjórnarinnar eftir
uppákomu sem þessa og finnst honum að utanríkisráðherra og
flokkur hans hafi komið aftan að sér í þessu máli?
Nú hefur verið óvissa um virð-
isaukaskattinn í nokkurn tíma, er
þessi niðurstaða sem ríkisstjórnin
hefur komið sér niður á, ásættan-
leg?
Já, hún er það vissulega. Þessi
niðurstaða felur í sér að virðis-
aukaskatturinn verður 24,5%
sem er aðeins lægra hlutfall en ég
lagði upphaflega til í sumar. Síð-
an verður endurgreiðslukerfi á
algengum innlendum matvælum,
sem setur þau í ígildi 14% þreps.
Þetta lægra almenna hlutfall mun
hafa í för með sér rúmlega 2%
lækkun á öllum matvælum í
landinu þegar virðisaukaskattur-
inn tekur gildi, vegna þess að
þetta er lægri prósenta en í sölu-
skattskerfinu. Lækkunin kemur í
veg fyrir að verslunin geti réttlætt
hækkun á vöruverði eins og hefði
ef til vill orðið með hærra virðis-
aukaskattsþrepi og eðliseigin-
leikar virðisaukaskattskerfisins
til að stuðla að lægra vöruverði
munu fá að njóta sín betur.
Þess vegna mun breytingin yfir
í virðisauka með þessum hætti
verða til hagsbóta öllum almenn-
ingi og láglaunafólki sérstaklega.
Þar sem matvæli almennt lækka í
verði og algeng innlend matvæli
lækka sérstaklega eða um 8-9%.
Við leysum fjárhagsvanda þess-
arar breytingar frá fyrri tillögum
með því að hækka tekjuskattinn
um 2%, en þó þannig að helming-
ur þeirrar hækkunar verður not-
aður til þess að hækka skattleysis-
mörk og barnabætur, svo þessi
skattbyrði mun fyrst og fremst
koma á hátekjufólk en ekki á lág-
tekjufólk. Þannig að fólk með
lágar tekjur og lágar miðlungs-
tekjur verður ekki fyrir aukinni
skattbyrði en mun njóta lækkaðs
vöruverðs.
Þegar þú talar um lágar tekjur
og lágar miðlungstekjur, hvaða
tekjur ertu þá að tala um?
Þá er ég að tala um tekjur ein-
staklinga á bilinu 50-80 þúsund
og fyrir hjón með tvö börn á bil-,
inu 150-190 þúsund. Skattbyrði
þessa fólks mun ýmist lækka lítil-
lega eða standa í stað. En það er
fyrst og fremst hátekjufólkið sem
kemur til með að bera þessa
skattbreytingu.
Við munum einnig leggja
tekjuskatt á orkufyrirtækin sem
hafa verið skattlaus í tekjuskatti
fram að þessu og tökum þau inn í
tekjuskattinn með sama hætti og
bankana. Stórgróðaorkufyrir-
tækin, sem meðal annars hafa
verið að byggja glæsihús fyrir
gróða sinn, koma inn í tekju-
skattskerfið. Síðan munum við
leggja sérstakt mengunargjald á
bifreiðar. það er mikil hreyfing
fyrir því víða um lönd að breyta
skattkerfinu yfir í umhverfissinn-
aða skatta og flytja byrðina frá
lífsgæðum sem eru góð og holl
yfir á þætti í daglegu lifi sem eru
mengunarvaldandi. Þetta hefur
verið kallað umhverfisskatta-
breyting í skattkerfi Vesturlanda.
Með þessu erum við að stíga
fyrsta skrefið í þessa átt hér á Is-
landi.
Síðan var einnig ákveðið í
ríkisstjórninni að eftir áramót
hefjist mjög rækileg könnun og
útfærsla á tveggja þrepa virðis-
aukaskatti þar sem matvæli færu í
lægra þrep og það verði skoðað
hvernig tekjutap ríkissjóðs af
þeim sökum verði vegið upp með
minni ríkisútgjöldum. Einnig
verði kannaður undanþágulaus
virðisaukaskattur í einu þrepi
sem verði þá miklu lægra og þess-
ar tvær breytingar hugsanlega
bornar saman.
Ég er þess vegna mjög ánægð-
ur með þessa niðurstöðu. Hún er
í heild sinni mjög svipuð þeim
hugmyndum sem ég lagði fram í
byrjun septembermánaðar í að-
draganda fjárlagagerðarinnar, en
náði ekki fram þá. Ég er mjög
ánægður með að þær samræður
sem við forystumenn stjórnar-
flokkanna áttum á miðvikudags-
kvöld og aðfaranótt fimmtudags
skiluðu þessum árangri. Ríkis-
stjórnin mætti þess vegna til leiks
í vantraustsumræðuna með sterkt
prógramm, með eina rödd og
með skattkerfisbreytingu sem
mun um næstu áramót hafa víð-
tækar afleiðingar í för með sér til
hagsbóta fyrir atvinnulífið í
landinu og fyrir allan almenning.
Breytir þessi ákvörðun ein-
hverju um þær undanþágur sem
kvcðið er á um í frumvarpi um
breytingar á virðisaukalögum nú
liggur fyrir þinginu?
Nei, hún breytir því ekki.
Áfram er haldið til haga að
menningarstarfsemi, íþrótta-
starfsemi og önnur slík starfsemi
verður ekki með virðisauka-
skatti, orka til húshitunar verður
undanþegin og bækur bera ekki
virðisaukaskatt frá og með nóv-
ember á næsta ári.
Á fyrstu mánuðum þessarar
ríkisstjórnar var talað um að þið
Jón Baldvin stæðuð vel saman og
Jón Baldvin sagðist nánast hafa
það á tilfinningunni að hann væri
að tala við sjálfan sig þegar hann
talaði við Ólaf Ragnar Grímsson.
En nú er talað um að kólnað hafi
á milli ykkar vegna þess að Jón
Baldvin og Alþýðuflokkurinn
hefðu komið aftan að þér með ál-
yktun sinni rétt fyrir gildistöku
virðisaukalaganna. Hvernig lítur
þú á þetta?
Ályktanir Alþýðuflokks-
manna - bæði sú sem þeir gerðu
fyrir rúmum tveimur vikum þeg-
ar þeir lögðu til frestun sem þeir
rökstuddu með því að ekki væri
fyrir hendi nægjanlegur tækni-
legur undirbúningur og ályktunin
fyrir viku - komu mér báðar á
óvart. Ég vil hins vegar alls ekki
segja að þar með hafi verið kom-
ið aftan að mér. Þetta voru að
mörgu leyti eðlileg viðbrögð mið-
að við stjórnmálaástandið á þeim
tíma.
Ég held að sameiginleg vinna
okkar, sérstaklega síðustu sólar-
hringana, að þessari sterku lausn
sem nú er fengin og sá afdráttar-
Iausi skilningur sem hún fékk í
öllum þingflokkum stjórnar-
flokkanna, sýni árangur sam-
starfsins í verki og það segi meira
um veruleikann en einhver lýs-
ingarorð.
Þannig að það hefur ekki kóln-
að á milli ykkar formannanna?
Nei, alls ekki. Þvert á móti held
ég að hin traustu bönd okkar hafi
gert okkur kleift að leysa þessa
erfiðu flækju á mjög skömmum
tíma, á sérstaklega árangursríkan
hátt þar sem lausnin er til hags-
bóta fyrir allan almenning vegna
almennrar lækkunar á vöruverði,
sérstaklega lágtekjufólki og fólki
með miðlungstekjur. Þar að auki
er stigið skref sem er efnahags-
lega skynsamlegt og felst í því að
flytja áhersluna í skattkerfinu frá
óbeinum sköttum yfir í beina
skatta, en það var einmitt eitt af
því sem landsfundur Alþýðu-
bandalagsins ályktaði um að ætti
að gera. Það er þess vegna mikil-
vægt svo fljótt eftir þann fund að
geta stigið skref að þessu tagi.
En hefur þú ekki áhyggjur af
uppákomum sem þessum fyrir
ríkisstjórn sem ekki er vinsælli en
raun ber vitni samkvæmt skoð-
anakönnunum?
Lýðræðið er nú það skemmti-
legt form, að þar eru uppákomur
sjálfsagðir hlutir. Það sem margir
kalla uppákomur er bara birting
hins lýðræðislega vilja, vegna
þess að flokkarnir eru fjöldavett-
vangur. Þar hafa menn mismun-
andi skoðanir og óvænt tilefni
hljóta alltaf að koma þar upp og
það er reyndar eitt það skemmti-
lega við að fást við þessi verk.
Ég held að á þessum mánuðum
sé einmitt að koma í ljós sá mikli
árangur sem ríkisstjórnin hefur
náð í efnahagsmálum. Niðurstað-
an í virðisaukanum mun hjálpa
okkur að styrkja þann stöðug-
leika í sessi frá og með næstu ára-
mótum. Við höfum skilað út-
flutningsatvinnuvegunum inn á
hagnaðarbraut en tókum við
þeim í kaldakoli, fullkominni
rúst. Við höfum á rúmu ári snúið
óheillaþróun við, þannig að nú
viðurkenna forsvarsmenn út-
flutningsatvinnuveganna að það
hefur orðið gjörbreyting á. Við
höfum eytt þeirri þenslu sem var
að brenna upp hagkerfið. Við
höfum slökkt vaxtabálið og fært
vextina niður mjög víða í hag-
kerfinu, þeir hafa hrunið á gráa
markaðnum, stórkostlega lækk-
að á verðtryggðum lánum og
þurfa núna að fylgja á eftir á
óverðtryggðum lánum í banka-
kerfinu. Við höfum skapað já-
kvæðan vöruskiptajöfnuð við út-
lönd í fyrsta skipti síðan 1986,
flytjum nú meira út en inn.
Þannig höfum við skapað
stöðugleika sem gerir það að
verkum að um næstu áramót
verður hægt í fyrsta sinn í mörg ár
að segja með réttu, að við íslend-
ingar höfum tækifæri til að skapa
hagkerfi þar sem verðlag er til-
tölulega stöðugt eins og í ná-
grannalöndunum, verðbólgan
fari á næsta ári undir 10%, það
verði jafnvægi í hagkerfinu og
lífskjörin eigi þess vegna að geta
batnað stig af stigi. Það er mjög
fróðlegt og ánægjulegt að heyra
þessar vikurnar í talsmönnum
bæði launafólks og þeirra at-
vinnurekenda sem vilja hafa
heilbrigð sjónarmið atvinnulífs-
ins í huga en eru ekki hluti af
áróðursmaskínu Sjálfstæðis-
flokksins, - að ríkisstjórnin hefur
einmitt náð þeim árangri að nú
standi íslendingar á þeim tíma-
mótum að geta valið, hvort þeir
Mynd:
Kristinn.
vilji halda inn á nýtt jafnvægis-
skeið með lítilli verðbólgu,
stöðugleika í efnhagsmálum og
lífskjör sem batna jafnt og þétt,
eða hvort menn vilji stíga nýjan
hrunadans eins og stigin var á síð-
ustu árum valdaskeiðs Sjálfstæð-
isflokksins.
Þetta er valið sem menn standa
frammi fyrir. Þess vegna er það
auðvitað fagnaðarefni að Þor-
steinn Pálsson skuli einmitt velja
þennan dag til að flytja vantraust
á ríkisstjórnina.
Er ríkisstjórnin að hunsa AI-
þingi með ákvörðun sinni um á-
framhaldandi viðræður við EB í
gegnum EFTA og er þingflokkur
Alþýðubandalagsins að ýta til
hliðar þeim varnöglum sem
Iandsfundur vildi slá í málinu?
Hvorugt er nú rétt. Ríkis-
stjórnin hefur haft mjög náið
samráð við utanríkismálanefnd
og þá sérstöku Evrópunefnd sem
Alþingi kaus. Við töldum hins
vegar ekki rétt á þessu stigi að
flutt yrði sérstök ályktun á Al-
þingi sem markaði umboð utan-
ríkisráðherra, heldur væri það
ríkisstjórnarinnar að sinna því.
Sjálfstæðisflokkurinn leikur
mjög ómerkilega leiki í þessu
máli og virðist mótast af fullkom-
inni tækifærismennsku og tölu-
verðri vanþekkingu ef þeir raun-
verulega meina það sem þeir
segja.
Við ráðherrar Alþýðubanda-
lagsins höfum lagt ríka áherslu á
að þetta er eitt af stærstu málum
sem íslendingar þurfa að standa
frammi fyrir og menn þurfa að
vanda mjög hvert skref. Sú niður-
staða sem fékkst í ríkisstjórninni
fól einmitt í sér að á öllum stigum
málsins verði vandlega skoðað
hvaða árangur hefur náðst í
meginkröfum íslendinga, sem er
fríverslun með sjávarafurðir og
hvort þau skilyrði sem við höfum
sett um forræði yfir eigin efna-
hagslífi um efnahagslegt sjálf-
stæði landsmanna, séu tryggðar.
Landsfundur Alþýðubanda-
lagsins ályktaði með réttu að í
landinu færu fram mjög ítarlegar
umræður um samskiptin við Evr-
ópu og fól þingflokki og fram-
kvæmdastjórn að fjalla sérstak-
lega um málið áður en formlegar
samningaviðræður hæfust á milli
EFTA og EB. Þær formlegu
samningaviðræður munu ekki
hefjast fyrr en í mars eða apríl á
næsta ári. Þangað til' munu
könnunar- og undirbúningsvið-
ræður halda áfram, þar sem við-
ræðuaðilar reyna að kortleggja
hver vandamálin eru, hverjir
fyrirvaramir eru og hvað það er
sem einstök lönd vilja sérstaklega
halda til haga.
Það hefur einnig verið ákveðið
innan ríkisstjórnarinnar að skip-
aðir verði vinnuhópar í þessum
viðræðum með fulltrúum ein-
stakra ráðuneyta, þar sem bæði
fjármálaráðuneytið, landbúnað-
arráðuneytið, menntamálaráðu-
neytið og samgönguráðuneytið
munu eiga mjög ríkan þátt í þeirri
vinnu. Svo ráðherrar Alþýðu-
bandalagsins, ásamt fulltrúum
flokksins í utanríkismálanefnd og
Evrópunefnd, munu taka mjög
virkan þátt í mótun þeirrar stefnu
sem mun einkenna málstað ís-
lands í þeim viðræðum sem fram-
undan eru.
í febrúar og mars þegar við
sjáum betur hvað hefur komið út
úr könnunar- og undirbúnings-
viðræðunum, höfum við tækifæri
til að meta hvort og þá hverjar
áherslur íslands eiga að vera í
formlegum samningaviðræðum
sem hefjast í vor.
Næsta ár er síðasta starfsár
stjórnarinnar, sem kennt hefur
sig við jafnrétti og félagshyggju,
og í henni sitja flokkar sem kenna
sig við þau slagorð. Er þá ekki
nauðsynlegt fyrir þessa flokka að
bæta kjör launafólks með
kaupmáttaraukningu á næsta
ári?
Mikilvægast er að tryggja að
kaupbreytingamar brenni ekki
upp á nýju verðbólgubáli. Stöð-
ugleiki í verðlagi er forsenda þess
að kjarasamningar með nýjum
tölum skili raunverulegri
kaupmáttaraukningu til fólksins í
landinu. Vöxtur í atvinnulífi og
aukinn útflutningur eru forsend-
ur þess að við fáum meiri tekjur
og getum skipt þeim jafnar en
áður.
Efnahagshrunið sem Sjálf-
stæðisflokkurinn skildi eftir sig,
minnkandi afli og nú síðast hrika-
legar fréttir af loðnunni, hafa
ásamt óhagstæðu verði á er-
lendum mörkuðum gert það að
verkum, að á þremur árum hafa
20-30 miljarðar farið út úr okkar
þjóðartekjum. Verkefni ríkis-
stjórnarinnar hefur þess vegna
verið að tryggja að skerðing
þjóðartekna kæmi minnst niður á
þeim sem hafa lökustu kjörin.
Þess vegna höfum við varið mikl-
um fjármunum í að auka niður-
greiðslur á algengum matvælum,
sett fé til að efla félagslega hús-
næðiskerfið sem sérstaklega
kemur lágtekjufólki til góða og
þess vegna höfum við beitt okkur
fyrir skattkerfisbreytingu eins og
virðisaukanum sem lækkar vöru-
verð nokkuð en látið þá sem hafa
hærri laun bera byrðar þeirrar
breytingar.
Af sömu sökum munum við
leggja fram frumvarp um að
skattlegja fjármagnstekjur og
gróða sem hingað til hafa ekki
borið skatt. Allt þetta ásamt
mörgu öðru stuðlar að auknum
jöfnuði í okkar þjóðfélagi og
endurspeglar félagshyggjuna og
jafnaðarstefnuna sem flokkarnir
í stjórninni aðhyllast með einum
eða öðrum hætti.
-hmp
4 SÍÐA — NYTT HELGARBLAÐ Föstudagur 1. desember