Þjóðviljinn - 01.12.1989, Blaðsíða 22

Þjóðviljinn - 01.12.1989, Blaðsíða 22
ÓLAFUR GÍSLASON 7— z 3 T 5 ¥ (o 9? 2 'j )D 9? i K J2 /3 /s1 9? iS' ¥ V 1Z 10 )€ W 2Í> y )€ V 10 W V 10 n 10 w d IV 12 11> JiT )1 isT w lí? V )Z w V )U /Z ZD )U V zo * w y r )S )Z w )£ * lt> 10 7- 9? >1 w ? 9? n 11 w 9? ¥ «7 / W~ 7- V 1 /sr /V- /0 )su n 20 r /0 )S 10 & 2? 1$ S7 zv u 11 /s ¥ y w Zí> /<7 w * r /€ Ý /i V ? 7~ IV & d IV )¥ 9? ) iJL ísr Zs' fí to r XV IZ £ d V )Z zo W M 22 ur /f /s V % IH <? 10 y r V 26' )¥ 2S 1! "r tö w 9? /0 Jl /sr 9? /s 22 y /4 AÁBDÐEÉFGHIÍJKLMNOÓPRSTUÚVXYÝÞ/EÖ Krossgáta nr. 72 Setjið rétta stafi í reitina hér fyrir neðan. Þeir mynda þá örnefni. Sendið þetta nafn sem lausn á krossgátunni til Þjóðviljans, Síðumúla 6, Reykjavík, merkt: „Krossgáta nr. 72“. Skilafresturerþrjárvikur. Verð- launin verða send til vinningshafa. CUHHAl; i)£liF.DIKTSSC)rt SNÖRItl SKÁI.Ð í HBYKHOLTJ 5" /3 22 )S /á> )2 12 /9 zo Lausnarorð á Krossgátu nr. 69 var Heiðargjá. Dregið var úr réttum Verðlaun fyrir krossgátu nr. 72 er lausnum og upp kom nafn Ingólfs Þrastarsonar, Mörk í Kelduhverfi, bókin Snorri skáld í Reykholti eftir N-Þing. Hann fær senda bókina Grískar þjóðsögur og ævintýri í Gunnar Benediktsson, sem þýðingu Friðriks Þórðarsonar og útgáfu Máls og menningar frá 1962. Heimskringla gaf út árið 1957. FJÖLSKYLDAN S3GTRYGGUR JÓNSSON Fyrirtíðaspenna Það gerist nokkuð oftað til mín leita konur, sem kvarta undan skapbreytingum, þunglyndi, reiðiköstum, ofátslöngun o.fl., sem gangi yfir með reglulegu millibili, án þess að þær tengi það neinu sérstöku. Einnig kemur fyrir að þær tengi það sjálfar mánaðarlegum blæðingum. Fyrirbæri þetta hefur verið þekkt um langan aldur og oft notað gegn konum, bæði af þeim sjálf- um, og ekki síður af eigin- mönnum þeirra eða öðrum mönnum. „Ertu nú að fara að byrja?“ er ekki óalgeng spurning, sem konur fá, þegar þær eru óvenju spenntar og reiðar. Oftast í nokkuð niðrandi tón og gert til þess að kveða þær í kútinn í eitt skipti fyrir öll. Þá er ekki óal- gengt að þær segi sjálfar, þegar þær hafa verið óvenjuhvassyrtar eða illa fyrir kallaðar: „Æ, ég er bara að byrja þetta mánaðar- lega.“ Þannig firra þær sig ábyrgð á sínum eigin aðgerðum. Þannig hefur fyrirtíðaspenna, sem vissulega er til og í raun mikið vandamál fyrir margar konur verið misnotuð til þess að þagga niður í þeim og firra þær ábyrgð á eigin vanlíðan, kröfum eða tilfinningum. Hitt er svo ann- að mál, að fyrirtíðaspenna hefur verið rannsóknarefni lækna og ýmissa annarra í langan tíma og margt verið reynt til þess að ráða bót á vandamálinu. Eg tl að tími sé kominn til að nálgast málið á þann hátt að taka fyrirtíðaspennu alvarlega og hætta að ofnota hug- takið í tíma og ótíma til niðuriæ- gingar fyrir konur. Konur ættu þá að geta nálgast málið á málefna- legan hátt, athugað á marktækan hátt hvort um fyrirtíðaspennu er að ræða eða eitthvað annað og leita sér aðstoðar í samræmi við þær niðurstöður. Nýlega komst ég yfir bók eftir breska konu, sem jafnframt er kvensjúkdómalæknir og hefur rannsakað fyrirtíðaspennu í langan tíma. Hún skilgreinir fyrirtíðaspennu á eftirfaradi hátt: „Fyrirtíðaspenna er safn líkam- legra og andlegra breytinga, sem hefjast einhversstaðar á tímabil- inu tveim til fjórtán dögum fyrir blæðingar og lýkur nánast um leið og blæðingar hefjast. “ Það er svo rétt að hafa það í huga, að tilviljun ein getur ráðið að slíkar líkamlegar eða andlegar breytingar gerist rétt fyrir blæð- ingar. Það er þess vegna rétt fyrir konu, sem grunar að hún þjáist af fyrirtíðaspennu að kortleggja þessar breytingar í einhverja mánuði áður en hún slær því föstu um að fyrirtíðaspennu sé að ræða, en ekki einhverja aðra þætti sem spili þar inn í. Það er auðvelt að skrifa niður lista í hverjum mánuði yfir þær breytingar, sem konan telur sig verða fyrir og bera hann saman við listann hér á eftir. Ef mikil fylgni er þar á milli, er mjög lík- legt að um fyrirtíðaspennu sé að ræða. Mjög þýðingarmikil atriði í þessu sambandi er hvenær breytingarnar hætta. Ef um fyrir- tíðaspennu er að ræða, hverfa þær, eins og nafnið bendir til, nánast um leið og blæðingar byrja. MATUR Ávaxtakarfa Caravaggios Nú fer skammdegið í hönd, og fátt er þá betur við hæfi en að neyta sumarsólarinnar og ylsins í því formi sem náttúran hefur af hugviti sínu skilið eftir í suðræn- um aldinum. Ávaxtakarfa Cara- vaggios sýnir okkur þetta um- breytta sólskin í frægu málverki, sem markar þáttaskil í listasög- unni: það var fyrsta kyrral- ífsmálverkið. Löngu er nú liðin sú tíð, að ávextir væru ekki á boðstólnum hér á landi nema í desember og allir uppseldir á jólum. En ég man þá tíð að menn voru í kapp- hlaupi um síðustu eplakassana skömmu fyrir jól, og það var sér- stök hátíðarstund þegar kassinn var opnaður á eldhúsgólfinu og eplailmurinn fyllti húsið. Þá var ekki verið að hafa fyrir því að flysja eplin og fátt skilið eftir eða nokkuð: nautnin sem fólst í því að bíta fyrsta bitann úr rauðu og safamiklu epli var meiri en nokk- ur Adam í Paradís gat ímyndað sér. Slíka nautn þekkja íslensk börn ekki lengur, því ávextir eru nú á hvers manns borði árið um kring. En skammdegið er engu að síður tími ávaxtanna: aldrei hefur úrvalið verið meira. Það er bara að kunna að nota það. Hafið þið prófað að gera jafn einfaldan hlut og salat úr niðurskornum ferskum ávöxtum? Sneiðið niður epli, perur, appelsínur, melónu, kíwí, banana og vínber og sykrið og kreistið sítrónusafa útá eða jafnvel svolítið af hvítvíni. Og sjá: ávextirnir verða betri þegar þeir taka bragð hver af öðrum! Fátt er betra í skammdeginu en að njóta sumarsólarinnar úr slíkri salatskál. Helstu líkamlegu breytingarn- ar eru: Aukin þyngd, bjúgur (t.d. á maga, á fingrum, fótleggjum eða á ökklum), vanlíðan í brjóst- um (finnast þau stækka, vera við- kvæm, vera þung ofl.), höfuð- verkur, migreniköst, stirðleiki eða vanlíðan í vöðvum, minnkað þvaglát, brytingar á hörundi, svo sem blettir, bólur, hvítablettir og óskýranlegt mar, sársaukafullar blæðingar, breytingar á matarlyst (annað hvort minni matarlyst eða aukin löngun í fitandi fæðu), breytingar á svefni (annað hvort lítill svefn eða miklu meiri svefn en venjulega), klunnaskapur og aukin mistök af slíkum völdum, minna þol gagnvart líkamlegri á- reynslu, sársauki í augum, þrengsli í nösum, ofnæmisvið- brögð, aukin köst, ef um astma eða flogaveiki er að ræða, ógleði og yfirliðagirni. Helstu andlegu breytingar eru: Viðkvæmni, skapbræði, þung- lyndi, sem hefur í för með sér skort á sjálfstrausti og þá tilfinn- ingu að vera einskis virði , áhuga- leysi, einbeitningarskortur, lé- legt minni, tilhneiging til árásar- girni og/eða líkamlegs ofbeldis, léleg stjórnun tilfinninga, órök- ræn tilfinningaviðbrögð, minni orka, einkum til að leysa andleg vandamál, lítil eða engin löngun til kynlífs, mjög sterk löngun til ofáts, ótengt svengd, tilhneiging til misnotkunar á áfengi, aukin tilhneiging til að nota lyf almennt og óbeit á eiginmanni. Fyrir sumum konum getur það verið augljóst, að fyrirtíðaspenna hrjáir þær, einkum ef þær sjá að stór hluti þeirra breytinga, sem nefndar eru hér að framan á við þær, en þær konur eru einnig margar sem aldrei hafa leitt hug- ann að því að um fyrirtíðaspennu geti verið að ræða og hugtakið getur verið þeim framandi. Þess vegna er mjög mikilvægt fyrir þessar konur að halda dagbók í nokkurn tíma yfir þær breytingar sem þær telja sig verða fyrir. í næstu grein mun ég fjalla um orsakir fyrirtíðaspennu og nýj- ustu uppgötvanir á því sviði, sem leitt hafa til þess að mjög margar konur hafa fengið bót á þessum annars mjög svo illræmda kvilla. Þeir sem hafa áhuga á aö fræðast um eitthvert ákveðið efni varðandi fjölskylduna geta skrifað. Merkiö umslagið: Fjölskyldan; Nýtt Helgarblað, Þjóðviljanum, Síðumúla 6, Reykjavík. 22 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 1. desember 1989

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.