Þjóðviljinn - 02.12.1989, Qupperneq 5
Ævintýravikan 48
Ólafur H. Torfason skrifar
48. vinnuvika ársins var meiri
háttar og mun í minnum höfð.
Þetta reyndist verða vikan þegar
Sjálfstæðisflokkurinn hraðfrysti
sjálfan sig opinberlega í mishepp-
naðri atlögu þegar felld var van-
trauststillaga hans og smáflokk-
anna á ríkisstjórnina.
A-flokkarnir þjöppuðu sér enn
fastar saman. Viss tímamót fól-
ust í ræðu Jóns Baldvins Hanni-
balssonar í útvarpsumræðum um
vantraustið. Bæði hann og
Steingrímur Hermannsson gáfu
Sjálfstæðisflokkinn upp á bátinn
sem samstarfsaðila. Miklar líkur
eru á því að samstaðan um að
halda Sjálfstæðismönnum utan
ríkisstjórnar um ókomin ár hafi
enn styrkst.
Frétta-Dallas
48. vinnuvika ársins byrjaði
strax með látum þegar Guð-
mundur J. Guðmundsson for-
maður Verkamannasambandsins
og Dagsbrúnar gekk út af mið-
stjórnarfundi ASÍ í mótmæla-
skyni við stefnuna í skattamálum.
Hér er um að ræða grundvallar-
ágreining merkustu verkalýð-
sleiðtoga þjóðarinnar um eitt öfl-
ugasta stýritæki samfélagsins,
vaxtakerfið.
En hvað stendur upp úr af um-
fjöllun fjölmiðla? Eflaust sjón-
varpsfrétt þar sem Ásmundur
Stefánsson, formaður ASÍ, er
staðinn upp og reynir árangurs-
laust að sefa Guðmund J., en
hann gengur snúðugt til dyra.
Uppgjör og orðaskipti sem hefðu
gerst fyrir rammluktum dyrum
áður fyrr eru nú frétta-Dallas.
Vextirnir og
húsbréfin
Um hvað stendur þá deilan?
Núna ber hæst það framkvæmda-
atriði hvort vextir á lánum úr
Byggingasjóði ríkisins megi
hækka eða ekki. Ásmundur segir
nei, og telur félagsmálaráðherra
Jóhönnu Sigurðardóttur sýna
grunnhyggni varðandi húsnæð-
ismál. Guðmundur J. taldi vax-
taumræðuna innan miðstjórnar
ASÍ skoppa út um víðan völl og
ekki snerta mikilvægustu vanda-
mál launþega. Hann segir vexti af
húsnæðismálum léttvæga, miðað
við skammtímalán og lífeyris-
sjóðalán, hina raunverulegu
skaðvalda samfélagsins.
Upphaf deilunnar er tilkoma
húsbréfakerfisins. ASÍ-forystan
telur að það sé í raun framlag til
þeirra tekjuhærri í samfélaginu
og gæti sett allt húsnæðiskerfið í
verulega hættu. Ásmundur Stef-
ánsson ræddi snemma um þá
stórfelldu hættu sem gæti falist í
því ef fé úr lífeyrissjóðakerfinu
gengi ekki lengur beint til lána
sem tengjast lífeyrissjóðsaðild.
Margir hafa tekið undir þau sjón-
armið hans að félagslega húsn-
æðiskerfið sé dauðadæmt ef hús-
bréfakerfið nær yfirhöndinni,
miðað við þær forsendur sem
hafa virst fyrir framkvæmd þess
og þau áform sem fél-
agsmálaráðherra hefur viðrað.
Hvers vegna
skammtíma-
samninga?
ASÍ og BSRB vilja
skammtímasamninga. Samning-
ar BSRB eru lausir frá og með
gærdeginum. Foringjarnir leika
biðleik. Það er eðlilegt af mörg-
um ástæðum. í fyrsta lagi er það á
vissan hátt nauðvörn. I öðru lagi
eru óvissuþættirnir svo margir.
Húsbréfakeifinu var hent út í
dýpri enda sundlaugarinnar og
skipað að bjarga sér. Áhorfendur
bíða spenntir á bakkanum.
Virðisaukaskatturinn tekur
gildi um áramót. Verðlag á al-
gengum matvælum lækkar. Ýms-
ar áherslubreytingar munu sjást í
verðlagi á vörum og þjónustu.
Vertíðin er hroðaleg.
Allt ber þetta að sama brunni:
Útilokað er að sjá fyrir stöðuna
eftir 2 mánuði. Þess vegna er það
skynsamlegt hjá forystumönnum
verkalýðshreyfingarinnar að
kaupa sér tíma. Á meðan er líka
komið í veg fyrir rýrnun
kaupmáttar.
Miðstjórn ASÍ leggur áherslu á
verðtryggingu launa, niðurfærslu
verðlags og hækkun lægstu launa.
Verðtryggingin yrði kjarni hugs-
anlegs 2 ára langtímasamnings
sem ASÍ leggur til að verði
mótaður á tímabilinu mars-maí.
Forsætisráðherra hefur hins
vegar viðrað afnám lánskjaravísi-
tölunnar gegn því að verkalýðs-
hreyfingin semdi til langs tíma.
Kjarasamningar bankamanna
renna út um áramótin. Fari þeir í
verkfall eiga þeir strax kost á allt
að einum miljarði úr samnorr-
ænum verkfallssjóði, og þarf ekki
einu sinni stjórnarsamþykkt Nor-
ræna bankamannasambandsins
til. Mjög líklegt er að þeir beiti
sér af fullri ákveðni eftir ára-
mótin.
Obeit þjóðarinnar
á loðdýrum
Loðdýr hafa ævinlega þvælst
fyrir íslendingum. Fjallrefurinn
var eina spendýr eyjunnar þegar
menn sigldu fram á hana á mið-
öldum. Landnámsmenn óttuðust
þennan vágest og settu í lög sín
frá upphafi kvöð á bændur um að
drepa kvikindið. Síðan hefur ver-
ið herjað á tófu með grjótgild-
rum, eitri, glerbrotum í kjöti,
bensíneldum, haglabyssum og þó
einkum með kraftmiklum kíkis-
rifflum í seinni tíð. Þórður Hall-
dórsson á Dagverðará lýsir því
meira að segja í nýrri bók sinni,
að ákveðin frönsk ilmvatnsteg-
und sé það eina sem dugi á gáfuð-
ustu dýrin, - þau varast þá ekki
veiðimanninn og halda hann
vopnlausa hefðarkonu.
fslendingar höfðu fyrr á öldum
talsverðar tekjur af útflutningi
melrakkaskinna. Engu að síður
varð tjón í sauðfjárstofninum af
völdum dýrbíta miklu fyrirferð-
armeira í hugarheimi þeirra en
nytsemin af refum. Á sömu leið
fór þegar efnt var til loðdýrarækt-
ar á millistríðsárunum. Markaðs-
aðstæður, vanþekking og óná-
kvæmni rústuðu að sögn loðdýra-
ræktina í það skiptið og voru það
helst lífdýrasalar sem eitthvað
höfðu upp úr krafsinu. Æviniega
var loðdýrum tengd hin versta
saga.
Hvað gerði
Steingrímur J.?
Steingrímur J. Sigfússon land-
búnaðarráðherra hefur útvegað
um 160 miljónir í aukafjár-
veitingum í ýmsu formi vegna
loðdýraræktarinnar á þessu ári.
Hann náði samkomulagi við Al-
þýðuflokkinn um þá neyðaráætl-
un sem greint er frá hér að fram-
an.
Framsóknarmenn hafa reynt
að nota þetta mál til að klekkja á
Steingrími J., enda hefur þeim
ævinlega verið mikið í mun að
sanna að enginn nema Fram-
sóknarflokkurinn geti stjórnað
landbúnaðarmálum hér. Meðal
annars hefur verið breidd út sú
kviksaga, að Steingrímur hafi
„selt“ loðdýrin, gegn því að ekki
verði tekin upp umræða á Alþingi
um varaflugvöll.
Áreiðanlegar heimildir eru
fyrir því að öllum slíkum hrossak-
aupasögum hafi verið logið upp.
Tillögurnar um loðdýrarækti-
na hafa orsakað hörð viðbrögð
frá Sambandi íslenskra loðdýra-
ræktenda, Stéttarsambandinu og
einstaka þingmönnum.
Sérstaða Hjörleifs
Hjörleifur Guttormsson er
fulltrúi Alþýðubandalagsins í
utanríkismálanefnd Alþingis.
Eins og fram kom í umræðum um
vantraust á ríkisstjórnina og í
grein þingmannsins hér í Þjóð-
viljanum í dag, er hann andvígur
núverandi stefnumörkun ríkis-
stjórnarinnar og þingflokksins
varðandi undirbúningsviðræður
og samningaviðræður við Evr-
ópubandalagið.
Gjár breikkaðar
eða brúaðar
Einn algengasti titill hins heil-
aga föður, páfans í Róm, er
„Pontifex maximus“. Það merkir
„yfirbrúarsmiðurinn“. Þetta
táknræna nafn er ævagamalt og
arfleifð frá tímum fyrir kristni um
æðstupresta Rómar. í gær brúaði
Jóhannes Páll II páfi gjána sem
opnaðist 1917 milli páfastóls og
Sovétríkjanna. Gorbatsjof kom í
heimsókn og bauð páfa heim.
í sömu viku gerðist það í fyrsta
sinn að varnarmálaráðherra
Bandaríkjanna óskaði eftir nið-
urskurði í herafla og viðurkenndi
að Pentagon hefði logið til um
herstyrk Austur-Evrópu árum
saman í því augnamiði að kría út
fé til hermála.
Þótt ólíku sé saman að jafna
hefur gjáin milli Sjálfstæðis-
flokksins og samvinnu- og jafn-
aðarflokkanna á íslandi breikkað
á sama tíma. Og þó, kannski eru
viss líkindi með þessu tvennu:
Páfi og leiðtogi Sovétríkjanna
hafa komist að þeirri niðurstöðu
að fleira sameini þá til góðra
verka en sundri þeim. Er það líka
hin sögulega niðurstaða 48. vinn-
uviku í stjórnmálum íslands, að
stjórnmálaflokkarnir sem byggja
á samvinnuhugsjón hafi náð bet-
ur saman en fyrr?
AFMÆLI
Sjötugur
Þorgrímur Starri Björgvinsson
bóndi, Garði, Mývatnssveit
Mitt í hamagangi daganna, svo
ekki sé beinlínis sagt djöfulgangi,
tekur þú Starri minn upp á því að
verða sjötugur. Það er að vísu
fullseint, eða sjötíu árum og níu
mánuðum, að fara að nöldra yfir
tímasetningu þessa atburðar nú,
en samt hefði þetta getað verið
betra. í fyrsta lagi vegna þess að
það ætti að vera sól og sumar með
töðuangan í lofti og nægum tíma
til brennivínsdrykkju þegar þú
átt afmæli. Og í öðru lagi hefði
það verið mátulegt á þig að ég
hefði haft rúman tíma til að skrifa
um þig rækilega afmælisgrein.
Eins og sést þegar á þessum
inngangi er ég í hálfgerðum vand-
ræðum með það hvernig á að
skrifa afmælisgrein um mann eins
og hann Starra. Fyrst vegna þess
að ég veit að fátt, ef nokkuð,
þætti honum verra hlutskipti en
það að vera lofsunginn og mærð-
ur í afmælisgrein. Slíkt hæfir þeg-
ar íhaldsmenn eru að skiptast á
afmælisgreinum eða þegar einn
fyrrverandi þingmaður Fram-
sóknarflokksins er að skrifa ævi-
sögu annars fyrrverandi þing-
manns Framsóknarflokksins, en
ekki í þessu tilviki. { raun stafa
sem sagt erfiðleikar mínir af því
að mér þætti verra ef sljóir les-
endur kynnu að glepjast til að
misskilja orðbragð mitt á þann
veg að mér þætti maðurinn sem
skrifið er til einskis góðs mak-
legur.
Þannig er það, að þegar öllu er
á botninn hvolft, er eiginlega
ekki hægt að skrifa þessa hefð-
bundnu útgáfu af afmælisgrein
um Starra í Garði. Það að fara að
lýsa honum er dæmt til að mistak-
ast. Menn verða að þekkja hann
og læra að meta vegna kostanna,
en þykja vænt um hann vegna
gallanna sem þannig verða að
kostum líka.
Eitt af því sem hefur auðgað
tilveru mína s.l. áratug eða svo er
einmitt það að kynnast þessum
dæmalausa manni. Kynnast hug-
sjónaeldi sem þrátt fyrir búraunir
og hversdagsamstur og sjötíu ára
aldur logar ótrúlega glatt. Sjá
manninn funa upp í ræðustóli við
að skammast út í linku Þjóðvilj-
ans eða rolugang Framsóknar.
Sjá hann klökkna við fallegan
ljósalestur eða tárast við endur-
minningar frá fyrstu árum ný-
stofnaðs lýðveldis -í herlausu
landi. Heyra hann tala um vatnið
og lífríkið á kjarnmeiri íslensku
en annars staðar býðst. Upplifa
óborganlegar gleðistundir sagna
og kveðskapar þar sem ungling-
urinn sjötugi var yfirleitt kátast-
ur. Fá af og til upphringingu um
landbúnaðarmál með hvatning-
um, ráðleggingum eða pínulitlum
skömmum sem reyndar eru í
seinni tíð orðnar sjaldgæfari en
góðu hófi gegnir.
Að öllu samanlögðu vil ég þess
vegna Starri minn, með þeim
lymskulega hætti að skrifa um þig
afmælisgrein, neyða upp á þig
svolitlu þakklæti fyrir þessi kynni
okkar. Þau hafa gefið mér meira
en t.d. nokkur tískunámskeið í
nútímastjórnmálum þar sem
hjólið er stanslaust fundið upp í
fyrsta sinn (þú skilur hvað ég er
að fara). Hér með er því jafn-
framt hótað að taka á ykkur hús
þarna í Garði þótt síðar verði og
heimta þá veislu.
Ég hef heyrt af sunnanvindum
fyrir norðan. Megi þeir verma þig
lengi enn.
Steingrímur J. Sigfússon
Sjötugur kommúnisti
í Mývatnssveit
og afþví tilefni samanburður
tveggja manna með þúsund
ára millibili, sem hétusjaldn-
ast Þorgrímur
Það veit ég álíka með tveimur
Þorgrímum, og eru þó 1000 ár
milli þeirra, hve seinir þeir gátu
reynst til nafnfestu. Fáir
samtímamenn hefðu kannast við
Þorgrím bónda Þorsteinsson á
Helgafelli, sem hét reyndar
Snorri goði. Svipuðu gegnir um
afmælisbarn dagsins Þorgrím
Björgvinsson sem heitir réttu
nafni Starri í Garði. Snorri goði
þótti vitur maður, en ég ætla að
Starri taki nafna sínum fram að
gáfum því hann er af
Reykjahlíðar- og Skútustaðaætt.
Hvergi finn ég þess stað í Gísla-
sögu, Eyrbyggju né Víga-
Styrssögu að Þorgrímur Snorri
hafi verið skemmtilegur, en Þor-
grímur Starri er það.
Enn kemur það til álita í þess-
um mannjöfnuði að eina góða
vísan ort í grennd við Þorgrím
Snorra var sú sem Víga-Styr
gamli kvað við Halldór litla son
hans og eggjaði hann að koma út
með sér til þess að drepa ráðs-
manninn á Helgafelli, en Þor-
grímur Starri er forkostulega gott
skáld sjálfur. Svo má það heldur
ekki kyrrt liggja að ég ætla að
Þorgrímur Starri njóti betra
kvonfangs þar sem hún Jakobína
er.
Að allra síðustu þykist ég nú
sjá af samanburðinum að Þor-
grímur Starri sé ofan í kaupið öllu
hugrakkari maður en Þorgrímur
Snorri, og á enn fleiri sviðum per-
sónuleikans tekur Þorgrímur
Starri hinum fram því hann er
hreinskiptinn maður og vinur
vina sinna, sem mér finnst mjög
gott því ég er einn af þeim.
Stefán Jónsson
Laugardagur 2. desember 1989 fJÓÐVILJINN - SÍÐA 5