Þjóðviljinn - 08.12.1989, Blaðsíða 6

Gullfuglar
„og
sjonvarps-
stjömur
Mál og menning gefur úr 28 bækur handa
börnum og unglingum á árinu
Drjúgur hluti útgáfubóka Máls
og menningar er ætlaður börnum
og unglingum. „í ár gefum við út
bækur fyrir fólk alveg frá tveggja
ára og upp úr,“ segir Hildur Her-
móðsdóttir, umsjónarmaður
bamabókaútgáfunnar. „Pað er
um að gera að koma börnum á
bragðið sem fyrst!“
En hvernig
bcekur
„Af 28 bókum sem við gefum
út handa ungum lesendum eru
fimm íslenskar, fjórtán erlendar
myndabækur, fjórar bækur undir
heildarheitinu MM ung og þrjár
fræðibækur.
íslensku bækurnar eru alltaf
skemmtilegasti hlutinn af útgáf-
unni. f>ar ber fyrst frægan að telja
Andrés Indriðason. Hann gefur
út hressilega bók um 14 ára sögu-
hetju. Hún heitir Sólarsaga og
gerist á Spáni.
Önnur íslenska myndabókin í
ár heitir Gullfjöðrin og er eftir
Áslaugu Jónsdóttur, unga ís-
lenska myndlistarkonu. Þetta er
ævintýri um lítinn fugl sem finnur
fjöður úr skíra gulli og leggur í
langt og strangt flug til að koma
henni til skila. Myndirnar eru al-
veg dýrindi og segja í rauninni allt
sem segja þarf, orðalaust. Þess
vegna brugðum við á það nýmæli
að prenta söguna alla í einu lagi
aftast í bókinni. Þá geta lesendur
látið myndirnar segja sér söguna
og lesið hana svo á eftir ef þeir
vilja.
Áslaug er 26 ára, nýútskrifuð
úr Skolen for brugskunst í Kaup-
mannahöfn. Við heilluðumst upp
úr skónum þegar hún kom og
sýndi okkur Gullfjöðrina, enda
er bókin óvenjulega falleg.
Hin íslenska myndabókin er
hins vegar eftir kunnan íslenskan
höfund og fræg saga úr sjónvarp-
inu, nefnilega Pappírs-Pési eftir
Herdísi Egilsdóttur. Teikning-
arnar eru eftir Bernd Ogrodnik
sem bæði teiknaði fi'gúruna og
stjórnaði henni í sjónvarpsmynd-
inni. Bókin er unnin í samráði við
kvikmyndafélagið Hrif.
Kappar og konungar eru end-
ursagnir á tíu völdum íslendinga-
þáttum með vönduðum teikning-
um eftir Piu Falck Pape. Guð-
laugu Richter rithöfundi hefur
tekist að segja sögurnar á ein-
földu en þokkafuílu máli þannig
að stemning og sjarmi frumtext-
ans heldur sér. Stíllinn á þáttun-
um er upprunalega látlaus og
Hildur Hermóðsdóttir: Skemmtilegast að gefa út íslenskar bækur handa börnum og unglingum. Mynd Jim
Smart.
hann breytist ekki, það þurfti
bara að stytta þá og gera málið
nútímalegra. Þarna eru frábærar
sögur eins og Auðunar þáttur
vestfirska og Þórarins þáttur
Nefjólfssonar sem allir krakkar
hafa gaman af að heyra og lesa.
f rauninni er furðulegt að þess-
ar sögur skuli ekki alltaf hafa ver-
ið til í aðgengilegu formi fyrir
unga lesendur, en það hefur verið
erfitt að hrófla við þessum gömlu
sögum. Útlendingar hafa gert
svona bækur, en við höfum verið
ragari. Og þó er svo mikils virði
að kynna nútímabörn fyrir þess-
um köppum, sýna þeim hvað
menningararfurinn er skemmti-
legur, koma þeim á bragðið svo
að þau leiti í hann áfram.
Bókinni Leikið - litað - lært
eftir Þorbjörgu Jónsdóttur er ætl-
að að örva máláhuga barna, og
við gefum líka út erlendar leikja-
bækur fyrir yngstu bömin, til
dæmis þau sem langar til að læra
að þekkja litina og stafina.“
Hvað er MM ung?
„Ódýrar kiljur handa krökkum
og unglingum sem þurfa mikið
lestrarefni. Þær hafa gengið
geysilega vel, sérstaklega gömlu,
sígildu barnabækumar. Pollý-
anna hefur farið út í stærstu upp-
lagi en Anna í Grænuhlíð var líka
vinsæl í fyrra og nú kemur annað
bindið af henni. í þessum flokki
kemur líka sagan Atök við aftur-
göngur, spennusaga eftir Gillian
Cross, Hvert þó í hoppandi eftir
Christine Nöstlinger og Ævintýri
litla tréhestsins eftir Ursulu
Morrey Williams sem margir
minnast eflaust frá æsku.
Svo er ég mjög stolt af nýjum
bókaflokki fyrir krakka sem eru
nýbyrjaðir að lesa sjálfir, „Litlum
lestrarhestum“. Þær bækur em
með stóru letri, góðu línubili og
mörgum myndum til að auðvelda
ungu fólki lesturinn - og þetta eru
drepfyndnar sögur: Börnin í
Skarkalagötu eftir Astrid Lind-
gren og Sögur af Frans eftir
Christine Nöstlinger. Það skiptir
miklu máli að velja aðlaðandi
bækur í flokk sem þennan, réttar
bækur fyrir réttan hóp.“
Bækur fyrir foreldrana líka
Jórunn Sigurðardóttir segir frá Christine Nöstlinger
Jómnn Sigurðardóttir hefur
þýtt fjórar bækur -eftir austur-
riska rithöfundinn Christine Nöst-
linger sem óðum er að verða eins
vinsæl meðal íslenskra barna og
jafnaldra þeirra í
grannlöndunum. Eða hver man
ekki Vin minn Lúka?
í ár koma tvær bækur eftir
hana: Hvert þó í hoppandi - dag-
bók Júlíu og Sögur af Frans. Báð-
ar þessar bækur eru fyrir fólk á
öllum aldri eins og önnur verk
þessa höfundar; fyrri bókin er þó
einkum ætluð unglingum og sú
seinni krökkum sem eru að byrja
að lesa sjálfir.
En hver er þessi Christine
Nöstlinger, spyrjum við Jórunni.
Vildi teikna en ekki
skrifa
„Hún er fædd í Vín 1936 og þar
býr hún enn, í skógi vöxnu út-
hverfi ásamt eiginmanni og tveim
dætmm. Barnæska hennar var
litrík; hún hefur sagt frá henni í
tveim bókum sem heldur drógu
úr vinsældum hennar innan fjöl-
skyldunnar! Eftir stúdentspróf
fór hún í listnám og ætlaði að
verða teiknari og myndskreyta
bækur, en henni gekk ekki of vel
að koma sér á framfæri. Þá greip
hún til þess ráðs að teikna myndir
og skrifa sjálf sögu við þær og
senda hvort tveggja til útgefanda.
Aldrei þessu vant fékk hún svar
omgáende: útgefandinn vildi
kaupa söguna en fá annan til að
myndskreyta hana! Þar með voru
örlög hennar ráðin.
Þessa sögu sagði Christine mér
sjálf þegar ég var svo lánsöm að
hitta hana í Berlín fyrir tveim
árum. Hún kom þangað til að
taka þátt í viðtalsþætti í sjónvarp-
inu ásamt Volker Ludwig frá
Grips-leikhúsinu. Þar mættust
barnabókadrottningin og barna-
Jórunn Sigurðardóttir: Manni líðurvel eftir lesturinn. Mynd:Jim Smart.
leikhúskonungurinn á einum
stað. Mér fannst gaman að hitta
hana, hún er hress og skemmtileg
kona sem segir mikið frá.
Hún hefur líka skrifað mikið:
barna- og unglingabækur, mörg
útvarpsleikrit fyrir börn og full-
orðna, bækur fyrir fullorðna þar
sem hún fjallar um ungt fólk sem
er að hefja sjálfstætt líf og segja
skilíð við verndaðan heim ung-
lingsáranna. Fyrsta bókin hennar
kom út 1970 og hún sló á þarna
þegar við hittumst að hún hefði
skrifað um 40 verk á þessum
sautján árum.“
En hvernig varhenni
tekið?
„Christine var afar vel tekið frá
byrjun. Strax árið 1972 fékk hún
Friedrich Bödecker verðlaunin,
árið eftir fékk hún bókmennta-
verðlaun Vínarborgar, Silfur-
griffilinn hollenska hefur hún
hlotið, þýsk barnabókaverðlaun
oftar en einu sinni, og árið 1984
fékk hún alþjóðlegu barnabóka-
verðlaunin sem eru kennd við
H.C. Andersen.
Ástæðan fyrir vinsældum
hennar er ekki síst sú að hún
leitar uppi broslegu hliðarnar á
tilverunni en tekur börn og ung-
linga samt alvarlega. Hún sýnir
þau í uppreisn gegn viðteknum
hugmyndum og leyfir sér að taka
afstöðu gegn ríkjandi siðgæði.
Hún gerist svo djörf að segja að
það fari eftir aðstæðum hvort það
sé glæpur að stela og ljúga, sýnir
fram á að fólk verði að meta
stöðuna hverju sinni, reglur verði
að vera sveigjanlegar.
Foreldrar ættu að lesa barna-
og unglingabækurnar hennar
líka. Þær rifja upp fyrir manni
hvernig er að vera ungur og gera
mann að betri og víðsýnni upp-
alanda. Hún ræðir alvarlegar
spurningar um mannlega tilveru
en gerir það á einstaklega
skemmtilegan hátt og minnir ó-
sjaldan á Astrid Lindgren.
Börn búa við marg-
skonar aðstæður
Fólkið í bókum Christine Nöst-
linger er raunverulegt og lifandi
og hún segir frá hversdagslegum
ógöngum þess sem við þekkjum
öll og erum alltaf að leita leiða út
úr. Margar söguhetjur hennar
eru skilnaðarbörn og sumir eru
fljótir að stimpla bækurnar sem
vandamálabækur, en hún sýnir
einmitt að aðstæður þessara
bama eru jafneðlilegar og hinna
sem búa í venjulegum kjarnafjöl-
skyldum. Reyndar eru þær
komnar í minnihluta á vestræn-
um heimilum, meiri hluti barna
býr hjá öðru foreldri sfnu, hjá afa
og ömmu eða einhverju ennþá
óskyldara fólki.
Ástin spilar mikla rullu í
bókum hennar. í Hvert þó í
hoppandi kemur stóra ástin ein-
mitt inn í líf Júlíu sem skrifar dag-
bókina. En Christine skrifar ekki
síður um ástúð, kærleik milli
fólks. Hún slær á marga strengi í
bókum sínum og manni líður
alltaf vel þegar maður er búinn að
lesa þær.“
6 SÍÐA