Þjóðviljinn - 14.12.1989, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Fram og aftur blindgötuna
Einar Ólafsson skrifar
Árið 1926 var samþykkt á þingi
Alþýðusambandsins að sækja um
aðild að Alþjóðasambandi jafn-
aðarmanna. Alþýðusambandið
var þá hvorttveggja í senn faglegt
heildarsamband verkalýðsins og
pólitískur flokkur hans á sósíal-
ískum grunni. Þetta þýddi að
flokkurinn varð í raun að starfa
sem einskonar samfylking sósíal-
ista, einkum eftir að hér á landi
fór að gæta þess ágreinings sem
varð æ dýpri í hinni sósíalísku
hreyfingu í Evrópu.
Með þessari samþykkt tók Al-
þýðusambandið afstöðu til
meginágreiningsins í heimshreyf-
ingu sósíalista og gekk formlega
til liðs við annan meginarm henn-
ar. Þar með var Alþýðusamband-
ið/ Alþýðuflokkurinn ekki lengur
sósíalísk samfylking íslenskra
verkamanna og verkalýðssinna
heldur sósíaldemókratískur
flokkur. Það leiddi svo með öðru
til stofnunar Kommúnistaflokks
íslands 1930 og klofnings verka-
lýðshreyfingarinnar. Kommún-
istar börðust fyrir því að Alþýðu-
sambandið yrði skilið frá Al-
þýðuflokknum, en jafnframt
leituðu þeir alltaf eftir samstarfi
við sósíaldemókrata, ýmist beint
í starfi eða formlega við Alþýðu-
flokkinn. Sósíalistaflokkurinn
varð árangur þessarar samfylk-
ingarstefnu og síðar, 1956,
Alþýðubandalagið, fyrst sem
samfylking en síðar sem flokkur
frá 1968, þegar Sósíalistaflokkur-
inn var formlega lagður niður.
Sem flokkur hefur Alþýðu-
bandalagið alltaf verið óttalegt
viðrini. Þótt það væri að nafninu
til gert að flokki voru skoðanir
náttúrlega jafn skiptar innan þess
að því undanskildu að allmargir
sögðu skilið við það til vinstri og
hægri. Margir þeirra hafa síðan
gengið aftur til liðs við það, þar
sem ekki var annað betra að gera.
Alþýðubandalagið er því í raun
samfylking meira og minna ós-
amstæðra vinstri manna sem er
að burðast við að starfa sem
flokkur.
Það er heldur ánægjulegt að
Alþýðubandalagið hefur á und-
anfömum árum farið að gera sér
betri grein fyrir þessu eðli sínu
sem samfylking og viðurkennt
það. Til marks um það er t.d.
stofnun félagsins Birtingar og
viðurkenning þess sem aðildarfé-
lag Alþýðubandalagsins. Og í
setningarræðu sinni á landsfund-
inum nú í haust talaði formaður
Alþýðubandalagsins um að það
þyrfti að verða breiðfylking og að
það væri „flokkur íslenskra jafn-
aðarmanna og félagshyggju-
fólks“.
Ef Alþýðubandalagið færi nú
að sækja um aðild að Alþjóða-
sambandi jafnaðarmanna væri
það að vissu leyti sambærilegt við
inngöngu Alþýðusambands-
ins/Alþýðuflokksins í þetta sama
samband árið 1926. Með því væri
lýst yfir að Alþýðubandalagið
væri sósíaldemókratískur flokkur
en ekki flokkur eða samfylking
(breiðfylking) íslenskra sósíal-
ista.
Nú segja sumir að aðild Al-
þýðubandalagsins að Alþjóða-
sambandi jafnaðarmanna væri
bara eðlileg viðurkenning þeirrar
staðreyndar að Alþýðubandalag-
ið sé sósíaldemókratískur flokk-
ur. Og vissulega er Alþýðu-
bandalagið sósíaldemókratískur
flokkur að því leyti að hann er
umbótaflokkur. Það er ekkert
nýtt. En ýmislegt hefur skilið Al-
þýðubandalagið frá gömlu sósíal-
demókrataflokkunum í Evrópu.
Alþýðubandalagið varð til sem
samkomulag sósíalista með ólík-
ar skoanir allt frá byltingarsinn-
uðum marxistum til sósíaldemó-
krata um ákveðna lágmarks-
stefnuskrá, umbótastefnuskrá.
Mikilvægt atriði í henni var kraf-
an um brottför hersins. Þessi
krafa og andstaðan gegn aðild-
inni að NATO auk stöðugrar
andspymu gegn vaxandi áhrifum
erlendra fjármagnseigenda á ís-
landi hafa alltaf verið skýrustu
mörk Alþýðubandalagsins til
hægri. Þeir jafnaðarmenn, sem
hafa aðhyllst aðildina að NATO
og aukið athafnafrelsi erlendra
„Það er því svolítið hlálegt að íslenskir
vinstrimenn af „68-kynslóðinni“ og þaðan af
yngri skuli einmitt nú leita lausna í
Alþjóðasambandi jafnaðarmanna“
Öfugstreymi
Katrín Árnadóttir skrifar
Sífellt gera menn kröfur til
ríkisins um aukið kaup og styrki.
Þeir suða jafnvel mest sem hafa
tekjur heldur í efri kantinum.
Menn láta eins og þeir viti ekki
um þá staðreynd, að þjóðin er
orðin þjökuð af því að standa
straum af eriendu skuldunum og
veita óumflýjanlega neyðarhjálp
ýmisskonar. Fólk ætti að spyrja
sjálft sig í alvöru, hvort það yrði
ánægðara þegar þjóðin er orðin
gjaldþrota, en svo fer ef alltaf er
lifað um efni fram.
Menn kanna nú marga hluti,
en ekki hef ég heyrt að kannað
hafi verið hvað þjóðfélag getur
staðist lengi ef yfirgnæfandi meiri
hluti þess er aðeins neytendur,
sem ekki vinna að neins konar
framleiðslu eða arðbærum iðn-
aði. Þetta þyrfti að kanna ef hægt
er. Mig grunar að hlutföllin séu
orðin hættuleg hérlendis. Það
sýnir mér kvíðinn sem við lands-
byggðarfólk finnum til og ekki
síður sá háværi áróður sem ýmsir
- ekki síst borgarbúar, hafa uppi
fyrir því að hleypa erlendu fjár-
magni inn í landið eftir ýmsum
leiðum. Þeim er vorkunn með
sína hraðvaxandi höfuðborg og
er líkast því að örvænting hafi
gripið um sig. Varla er þó hægt að
neita því að nokkurt fjármagn er
hér til, en sjálfsagt mjög bundið.
Er ekki rétt að leiða hugann
vestur um haf til Mexíkó? Þar er
höfuðborgin orðin risavaxin. AIl-
ir geta séð mengunarhættuna, og
atvinnuleysið hrekur fólkið til að
flytjast í stríðum straumum til
Bandaríkjanna löglega og ólög-
lega, en þar mun það vera lítils
metið sem vonlegt er, vegna þess
að það er óvelkomið. Hér er nú
þegar einhver landflótti, senni-
lega vegna atvinnuleysis og
neyðar lágtekjufólks.
Menn binda vonir við útflutn-
ing á hátæknibúnaði. Að sjálf-
sögðu er það ágætt, en hvemig er
hægt að telja fólki trú um að sú
framleiðsla yrði í svo stórum stíl
að það nægði okkur?
Stóriðjan á öllu að bjarga,
segja menn, þrátt fyrir gífurlegar
lántökur til virkjana sem þjóðin
yrði að bæta á sig. Ég er hrædd
um að þetta sé glapræði af ýmsum
ástæðum, en fyrst og fremst
vegna þess hvað markaðurinn
fyrir ál og jámblendi hefur verið
ótryggur.
Ég held að ekkert dugi annað
en að meiri hluti þjóðarinnar
vinni arðbæra vinnu og að öll
þjóðin læri að meta hana og
kaupi það íslenska. Ég held að
allir séu sammála um að fólk hér
sé lagið og vel menntað, en það er
sundrað, ef til vill vegna ranglátr-
ar tekjuskiptingar. Við þurfum
að vinna hvert með öðm, en ekki
hvert á móti öðm í heimskulegri
samkeppni um allskonar of-
neyslu. Reynum að snúa vöm í
sókn til að halda landinu í byggð.
Um leið mundum við styðja
höfuðborgina okkar, sem ef til
vill er i mestri hættu ef nær öll
byggðin sópast til hennar, án þess
að nokkur grundvöllur væri fyrir
slíkt mannlíf. Við þurfum
heilbrigðara verðmætamat en við
höfum nú. Því mundi fylgja sam-
staða og samstaða er gleðigjafi.
Hötundur er húsmóðir f HlfS, Gnúp-
verjahreppi, ÁrnessýsJu.
„Mig grunar að hlutföllin séu orðin
hœttuleg hérlendis. Þaðsýnirmér
kvíðinn sem við landsbyggðarfólk
finnum til... “
Fimmtudagur 14. desember 1989 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5
fjármagnseigenda hér, hafa ekki Þessar breytingar stafa ekki af
átt heima í Alþýðubandalaginu. kreppu sósíalismans sem slíks
Þetta hefur skýrast skilið Al- heldur miklu frekar af sumpart
þýðubandalagið frá þeim sameiginlegri kreppu kapítalism-
jafnaðarmönnum sem eiga aðild ans> „stalínismans“ og sósfal-
að Alþjóðasambandi jafnaðar- demókratíunnar. Hvorki „stalín-
manna. ismanum" né sósíaldemókratf-
Það er mjög í tísku að tala um unni hefur tekist að leysa ýmsa
hnúta auðvaldssamfélagsins (og
annarra stéttasamfélaga). Hvort
sem er í hinum stalfnfsku
„kommúnistaríkjum“ eða sósfal-
demókratísku velferðarríkjum er
maðurirtn undirorpinn annað-
hvort markaðnum eða rfkisvald-
inu og opinberum stofnunum
nema hvorttveggja sé, lýðræðið
er takmarkað og framleiðslan er
meira og minna í ósamræmi við
raunverulegar þarfir samfélags-
ins og þol umhverfisins. Þetta eru
atriði sem var kannski í og með
verið að gera uppreisn gegn í
vesturlöndum 1968 og næstu ár á
eftir. Það er kannski ekki út í hött
sem sagt hefur verið að í Berlín
breytta heimsmynd. Eg held 1989 mætist París 1968 og Prag
raunar að oft þykist menn sjá 1968. Það er því svolítið hlálegt
breytingar þar sem næsta lítið að íslenskir vinstri menn af „68-
hefurbreystenyfirsjáistþaðsem kynslóðinni“ og þaðan af yngri
raunverulega er breytt. Eitt af því skuli einmitt nú leita lausna í Al-
sem breyst hefur er vinstri hreyf- þjóðasambandi jafnaðarmanna.
ingin, sem áður greindist fyrst og
fremst í kommúnista og sósíal- Nú, þegar vistkerfi jarðarinnar
demókrata, þar sem hinir fyrr- þolir ekki öllu lengur efnahags-
nefndu hölluðu sér að Moskvu og legar leiðir hins svokallaða sið-
lentu í stalínískri kreppu en hinir menntaða hluta mannkynsins, er
síðamefndu lentu í öfgafullum mikilvægast að allir jafnaðar-
andkommúnisma sínum mjög í menn, hverju nafni se þeir nefn-
bland við tröllin, hægri sinnað- ast, taki höndum saman ásamt
asta hluta borgarastéttarinnar, umhverfisvemdarhreyfingum,
áttu oft náið samstarf við banda- friðarhreyfingum, kvenfrelsis-
rísku leyniþjónustuna og unnu hreyfingum og öðrum þeim sem
dyggilega að stofnun NATO. vilja hugsa lengra en til þess
Þessir „lýðræðissinnuðu“ jafnað- hvemig skráningin verður í
armenn hafa ekki alltaf verið svo kauphöllinni á morgun. En okk-
yfirmáta lýðræðissinnaðir. Á síð- ur er líka hollt að hugsa til baka.
ustu tveimur áratugum hefur Saga verkalýðshreyfingarinnar
vinstri hreyfingin orðið miklu Qg sósíalismans er ekki bara saga
fjölbreyttari, bæði hvað varðar mistaka. Og fræði marxismans
sósíalistana í henni og þá viðbót eru ekki heldur úrelt, það em að-
sem felst í umhverfisverndar- eins afbakanir hans sem hafa
hreyfingunni í Austur-Evrópu, beðið skipbrot.
sem vissulega er margbreytileg
og ekki Ijóst fyrir hverju ýmsir Noregi í desemberbyrjun 1989
hlutar hennar standa eða hvernig
hún mun þróast. Einar Olafsson er rithöfundur.
Hjúkrunarfræðingar
Eftirtaldar stöður hjúkrunarfræðinga í heilsu-
gæslustöðvum eru lausar til umsóknar nú þeg-
ar:
1. Staða hjúkrunarforstjóra og tvær stöður
hjúkrunarfræðinga við Heilsugæslustöðina
á Sauðárkróki.
2. Staða hjúkrunarforstjóra við Heilsugæslu-
stöðina í Hólmavík.
3. Staða hjúkrunarforstjóra við Heilsugæslu-
stöðina á Hvolsvelli.
4. Staða hjúkrunarforstjóra við Heilsugæslu-
stöðina í Neskaupstað.
5. Staða hjúkrunarforstjóra við Heílsugæslu-
stöðina í Ólafsvík.
6. Staða hjúkrunarfræðings við Heilsugæslu-
stöðina á Djúpavogi.
7. Staða hjúkrunarfræðings við Heilsugæslu-
stöðvamar á Fáskrúðsfirði og Stöðvarfirði.
8. Staða hjúkrunarfræðings við Heilsugæslu-
stöðina á (safirði.
Umsóknir ásamt upplýsingum um nám og fyrri
störf við hjúkrun sendist heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytinu, Laugavegi 116, 150
Reykjavík.
Heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytið
11. desember 1989