Þjóðviljinn - 15.12.1989, Blaðsíða 8

Utgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson
Ritstjórar: Árni Bergmann, Ólafur H. Torfason
Umsjónarmaður Helgarblaðs: Ólafur Gíslason
Fréttastjóri: SigurðurÁ. Friðþjófsson
Útlit: Þröstur Haraldsson
Auglýsingastjóri: Olga Clausen
Afgreiðsla:®68 13 33
Auglýsingadeild:@68 13 10-68 13 31
Símfax:68 19 35
Verðúlausasölu 140krónur
Setning og umbrot: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Málgagn sósíalisma, þjóðfreisis og verkalýðshreyfingar
Síðumúla 6, 108 Reykjavík______________________
Hröma limimir?
Borgarlæknirinn í Reykjavík, Skúli G. Johnsep, ritar
grein um máiefni dreifbýlisins í nýjasta tölublað „Útvarð-
ar“, sem er málgagn samnefndrar byggðahreyfingar.
Læknirinn segir: „Það er eins um þjóðarlíkamann og
mannslíkamann, að ef einn limurinn hrörnar bíður allur
líkaminn tjón. Þetta er Ijóst í læknavísindum, en síður í
stjórnvísindum."
Tilefni þessarar læknisskoðunar á byggðastefnu
stjórnvalda eru lögin um breytta verkaskiptingu ríkis og
sveitarfélaga, sem koma til framkvæmda innan skamms.
Gagngerastar verða breytingarnar á sviði heilbrigðis-
mála, þess málaflokks sem einna mest hefur vaxið á
undanförnum árum. Niðurstaða borgarlæknis er sú, að
yfirtaka ríkisins á heilbrigðisgeiranum að mestu leyti þýði
jafnframt að byggðavald minnki, en ríkisvald og miðstýr-
ing aukist, nema ákveðnar aðgerðir sem hann nefnir,
komist í verk. Skúli G. Johnsen segir: „Hér á landi er
vægið á móti ríkisvaldinu alltof veikt... Styrkjaskipulagið
sem svo má nefna grefur undan sjálfstæðinu og veikir
sjálfsbjargarmáttinn.“
Borgarlæknir vísar hér til þess, að landsbyggðarmenn
hafa til skamms tíma þurft að sækja ákvarðanir og fjár-
magn í smæstu viðfangsefnum til Reykjavíkurvaldsins,
eins og það er nefnt. Hann setur síðan fram hugmyndir
um heilbrigðismálaskrifstofur læknisumdæmanna, sem
raunhæft dæmi um flutning ríkisstofnana út á land og
fjölgun atvinnutækifæra þar.
Hér er hreyft athyglisverðri hugmynd. Einmitt vegna
stærðar heilbrigðisgeirans, sem nú telur 142 stofnanir, og
dreifingar verkefnanna um allt land, er mjög eðlilegt fyrir
byggðahreyfingar að beina athygli sinni og kröftum að
þessum þætti stjórnsýslu og þjónustu. Þar eru veruleg
líkindi til að árangur geti náðst. Ekki er hér verið að hvetja
til þess að sveitarstjórnir taki á nýjan leik við rekstrinum,
heldur er þetta gullvægt tækifæri til að dreifa ríkisrekstrin-
um um landið. Borgarlæknirinn í Reykjavík telur að hag-
kvæmni aukist vegna þekkingar heimamanna á aðstæð-
um og endar mál sitt á þennan hátt: „Það mun jafnframt er
tímar líða, verða hagkvæmasta lausnin fyrir skattborgar-
ana“.
Meðan Rómaveldi hið forna var að hrynja vegna ytri
aðstæðna, skorti marga heildarsýn og töldu þeir meinið
liggja í því að lagasafni Rómverja væri áfátt. En staða
ríkisins hélt áfram að versna, þrátt fyrir ótal snilldarlega
lagabálka. Hið sama er uppi á teningnum á okkar dögum.
Varasamt er að treysta því að lagabálkar og reglugerðir
tryggi æskilegustu þróun eðafyrirkomulag mála. Baráttu-
mönnum hérlendis fyrir þriðja stjórnsýslustiginu er líka að
verða æ betur Ijóst, að völd og atvinna fylgja fjármagninu.
Þeir sem ráðstafa peningum, hafa um leið í hendi sér
stöðu byggðarlaga og landshluta. Loks eru ytri aðstæður,
eins og hagur þjóðarbús og skilyrði utanríkisviðskipta,
langtum öflugri áhrifavaldar en samþykktir mannfunda
innanlands.
Sigurður Helgason, fyrrum sýslumaður, er einn grein-
ahöfunda tímaritsins Útvarðar, og birtir nú fyrstu niður-
stöður sínar úr rannsókn sem hann hefur með höndum á
byggðaþróun og stjórnsýslu á Norðurlöndum. Furðu fátt
er til af yfirlitsefni um þennan þátt þjóðlífsins, hvað þá
samanburð við Norðurlandaþjóðir, sem hafa um margt
samstofna löggjöf og við.
Leif Grahm, sem stjórnaði Byggðastofnun Danmerkur
um langt skeið, hefur bent á, að um 1970 skilji leiðir með
íslendingum og öðrum Norðurlandabúum hvað stjórn-
sýslu varðar. Hann skilgreinir það raunar þannig, að við
höfum sofnað á verðinum. Hér voru ekki gerðar þær
kerfisbundnu ráðstafanir í Ijósi þjóðfélagsþróunarinnar,
sem leiddu til valddreifingar og sjálfsstjórnar byggðanna
hjá Dönum, Norðmönnum, Svíum og Finnum. Höfum við
efni á að láta byggðirnar, eina af annarri, hrörna eins og
limina sem borgarlæknirinn í Reykjavík minntist á, eða
getum við varist með því að fylgja fordæmi bræðraþjóð-
anna? Byggðasamtökin Útvörður eiga þakkir skildar fyrir
að halda umræðunni um þessi mál á jafn faglegum grunni
og raunin er. _______________ÓHT
Guðmundur Elías Stefánsson, Elsa Nielsen, Guðrún Edda Þórhannesdóttir, Karl Olgeirsson og Heiðrún
Anna Björnsdóttir í hlutverkum sínum í myndinni Leikur að eldi. Aðrir leikarar eru Halldóra Anna Hagalín,
Gunnar Ómarsson, Brynhildur Guðmundsdóttir og Jökull Sigurðsson.
Leikur að eldi
Stuttmynd um unglinga og vímuefnaneyslu
Leikur að eldi heitir stutt mynd sem fjallar um
unglinga og vímuefnaneyslu sem nefnd um áfeng-
isvarnir og menntamálaráðuneytið hefur látið gera.
Handritið gerði Gerður Gestsdóttir en hún vann 1.
verðlaun í handritasamkeppni meðal grunn- og
framhaldsskólanemenda sem efnt var til fyrr á
þessu ári.
Forsaga þessa máls er sú að þegar lög um áfengan
bjór voru samþykkt á Alþingi var jafnframt ákveðið
að setja á laggirnar nefnd sem vinna skyldi að
fræðsluefni fyrir börn og unglinga um vímuefna-
neyslu. Ákveðið var að efna til handritasamkeppni
meðal unglinga og bárust alls um 150 handrit í
keppnina.
Myndin er 4 mínútna löng, 9 ungmenni leika í
henni en alls unnu um 100 manns við gerð hennar.
Myndin er ætluð til sýningar í sjónvarpi og á undan
myndum í kvikmyndahúsum og á myndböndum.
Leikstjóri myndarinnar er Hilmar Oddsson sem
jafnframt samdi tónlistina í myndinni. iþ
Galdur nafna
Athugasemd og viðbót
„Kollubani var umdeilt upp-
nefni Hermanns Jónassonar for-
sætisráðherra og áður lögreglu-
stjóra í Reykjavík". Svo segir í
Helgarblaði Þjóðviljans. Ég lít
svo á, að ekki hafi verið um upp-
nefni að ræða, enda skammaðist
íhaldið sín fyrir „Kollumálið"
eftir að dómur hæstaréttar sýkn-
aði Hermann af öllum ákærum.
Máli mínu til stuðnings er eftir-
farandi
Fatageymsla þingmanna í Al-
þingishúsinu, var af þeim nefnd,
„Svanastaðir", vegna þess, að
stúlkurnar tvær, sem önnuðust
móttöku og afgreiðslu á yfir-
höfnum þingmanna hétu báðar
sama nafni: „Svanhildur" (eða
„Svandís"). Jón Sigurðsson frá
Kaldaðarnesi, þá skrifstofustjori
Alþingis átti tillögu um að þing-
menn reyndu með sér, um hver
gæti gert bestu vísuna til Svan-
anna á „Svanastöðum". Þeir féll-
ust á það, með því skilyrði þó, að
hann tæki að sér dómarastarfið,
og hann undirgekkst þá kvöð.
Flestir þingmanna tóku þátt í
leiknum.
Dómari: úrskurðaði vísu Her-
manns Jónassonar besta, en hún
var svona:
„Allt mitt líf er eintóm leit,
að einum villtum svani.
En ég er einsog alþjóð veit,
aðeins „kollu“-bani“.
Hermann gerir góðlátlegt grín
að þessari tilraun íhaldsins, til að
koma honum fyrir kattarnef, sem
lögreglustjóra og stjórnmála-
manni.
Hjörtur Sigurðsson
Akureyri
Helgarveðrið
8 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ • Föstudagur 15. desember 1989