Þjóðviljinn - 15.12.1989, Blaðsíða 9

Sjötta bindi ritsins íslensk þjóðmenning komin út
Munnmenntir, bækumar
og þeir sem við tóku
Bókaútgáfan Þjóðsaga hefur
gefið út nýtt bindi í hinum mikla
bókaflokki íslensk þjóðmenning,
hið þriðja í útgáfuröðinni, og heitir
það Munnmenntir og bókmenn-
ing. Þarerfjallaðumþærmenntir
sem bárust frá manni til manns í
mæltu, kveðnu og sungnu máli,
um þá sem með munnmenntir
fóru og um hlutverk þessarar iðju
í samfélaginu. Einnig er það rakið
hvernig margt það sem áður
gekk á milli kynslóða í munnlegri
geymd kemur á bók og hver-
skonar bóklífi munnmenntir lifa.
Höfundar, sem eru ellefu tals-
ins, byggja bæði á eldri rannsókn-
um og svo því sem þeir sjálfir hafa
verið að kanna á síðastliðnum
árum og taka þá mið af nýrri hug-
myndum um munnlega geymd og
hlutverk hennar í þjóðmenningu.
í fyrsta kafla gefur Stefán
Karlsson handritafræðingur yfir-
lit yfir þróun íslenskrar tungu
sem og breytingar á íslenskri
stafsetningu. Ólafur Halldórsson
handritafræðingur og Steingrím-
ur Jónsson cand. mag skrifa um
bókagerð, um skrifaðar bækur og
prentaðar og reynt er að veita
innsýn í bókaeign landsmanna
fyrr á tímum. Loftur Guttorms-
son sagnfræðingur skrifar sögu
lestrar- og skriftarkunnáttu Is-
lendinga.
í seinni hluta bindisins skrifar
Davíð Erlingsson dósent um eðli
munnmennta og tengsli þeirra
við bókmenntir og þar er m.a.
Ieitast við að útskýra þær þjóð-
fræðilegu áherslur í umfjöllun um
munnlega geymd og ritlist sem
stundaðar eru í verkinu. í fram-
haldi af þessum þætti er svo fjall-
að um bóksögur (Vésteinn Öla-
son prósfessor), þjóðsögur og
sagnir (dr. Jón Hnefill Aðal-
steinsson) og helstu þætti verald-
legs kveðskapar. Gísli Sigurðs-
son m. phil. skrifar um Eddu-
kvæði, dr. Bjarni Einarsson um
dróttkvæði, Davíð Erlingsson
dósent um rímur, Ögmundur
Helgason cand. mag. um lausa-
vísur og þulur, Vésteinn Ólason
um sagnadansa og vikivakakvæði
og Einar G.Pétursson cand. mag.
um særingar.
Yfirleitt er hverri grein þeirra
mennta sem um er fjallað fylgt í
tíma fram til síðustu aldamóta
eða svo. Þó eru jafnan höfð í
huga tengslin við samtímann,
hvort sem það nú kemur fram í
því að rútubílasöng er lýst sem
framhaldi af rímnakveðskap, ell-
egar dæmi tekin úr samtíðinni af
því að huldufólk andmæli raski á
sínum híbýlum.
Hafsteinn Guðmundsson, for-
stjóri Þjóðsögu, lét þess getið á
blaðamannafundi í gær, að þetta
væri þriðja bindi bókaflokksins
sem út kemur á þrem árum. Helst
vildi hann eignast tvíbura á ári
hverju, en náttúran leyfði ekki
örari viðkomu, því miður. Alls
eiga bindin að verða níu: Haf-
steinn sagði að þá fyrst kæmi
skýrt í ljós hvers virði þetta verk
gæti orðið fyir okkar fámenna
samfélag þegar öll væru út gefin.
Hitt kvaðst hann vita að engu
verki hefði verið betur tekið en
þessu af þeim sem hann hefur
haft afskipti af á starfsævinni.
Höfundar og aðrir ábyrgðarmenn
verksins: Sitjandi frá vinstri: Har-
aldur Ólafsson, Frosti F. Jó-
hannsson, Hafsteinn Guð-
mundsson, Stefán Karlsson, Ög-
mundur Helgason. Standandi:
Einar G. Pétursson, Gísli Sig-
urðsson, Loftur Guttormsson,
Ólafur Halldórsson, Þór Magnús-
son, Jón Hnefill Aðalsteinsson
og Steingrímur Jónsson.
Næst er áformað að koma út í
þessum flokki bindi sem fjallar
um vísindi og alþýðufræði, þar
næst er á dagskrá bindi um
heimilisstörf. Ritstjóri verksins
er Frosti F. Jóhannsson en rit-
nefnd skipa þeir Haraldur Ólafs-
son dósent, Jón Hnefill Aðal-
steinsson og Þór Magnússon
þjóðminjavörður. áb
HMwtagur 15. desMntMr 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SfÐA 9