Þjóðviljinn - 16.06.1990, Blaðsíða 5

Um hvað verður rætt á íslandi?
Alþjóðasamband búvöruframleiðenda hefur valið ísland sem ráðstefnustað um umhverfismál og fœðuöryggi
í gær birti Nýtt Helgarblað Þjóð-
viljans niðurstöður 29. þings
IFAP, Alþjóðasambands búvöru-
framleiðenda varðandi neytend-
amál. Fróðlegar eru einnig álykt-
anir ráðstefnunnar um umhverf-
ismál, ekki síst í ljósi þess að þessi
heildarsamtök bænda og búvöru-
framleiðenda heimsins hafa
þekkst boð ríkisstjórnar íslands
um að gangast fyrir alþjóðaráð-
stefnu hérlendis um umhverfis-
mái og nýtingu náttúruauðlinda.
Náttúru-
sættanleg þróun
IFAP-þingið telur að rányrkja
á auðlinaum náttúrunnar og um-
hverfisspjöll teljist ekki lengur
staðbundin vandamál, heldur
varði öll ríki sameiginlega. í
svonefndri Brundtland-skýrslu,
sem unnin var af Alþjóðanefnd
Sameinuðu þjóðanna um um-
hverfismál og þróun (World
Commission on Environment
and Development) undir forsæti
Gro Harlem Brundtlands, er
fjallað ítarlega um NÁTTÚRU-
SÆTTANLEGA ÞRÓUN
(„Sustainable Development“)
undir yfirskriftinni „Sameiginleg
framtíð okkar allra“.
Náttúrusættanleg þróun er
skilgreind sem „félagsleg og efna-
hagsleg þróun sem mætir þörfum
samtímans án þess að gengið sé á
rétt komandi kynslóða á að nýta
auðlindir náttúrunnar í framtíð-
inni“.
Á þinginu var lýst yfir stuðn-
ingi við niðurstöður Brundt-
lands-skýrslunnar. Þingmenn
voru sammála um að landbúnað-
arstefna sem tæki mið af mark-
miðum skýrslunnar vinni að
skammtíma- og ekki síst langtím-
ahagsmunum búvöruframl-
eiðenda. Undirstrikað var að slík
stefna felur í sér að öll þjóðríki
stuðli að varanlegri endurnýjun
landgæða - standi með öðrum
orðum vörð um sjálfan grundvöll
allrar matvælaframleiðslu: frjó-
semi jarðvegs og hrein vatnsból
og vinni gegn erfðamengun í dýr-
um og plöntum.
Hvað náttúru- og umhverfis-
vernd snertir sitja þjóðir heims
ekki við sama borð. Umhverfis-
og náttúruvernd verður sífellt
erfiðari viðfangs í þriðja heimin-
um. Þar kemur aðallega til
veikbyggð hagkerfi og fátækt. Af
þeim sökum er hætta á rányrkju,
mengun og ágangi á náttúruauð-
lindir oft mikil, ekki síst þar sem
mannfj ölgun er hröð. í iðnríkj -
unum blasir vandinn öðruvísi við.
Þar glíma menn við erfðamengun
í dýra- og plöntustofnunum og
ýmsar gerðir af alvarlegri lífrænni
og ólífrænni mengun sem má
meðal annars rekja til iðnfram-
leiðslu í landbúnaði.
Fulltrúar þriðja heimsins og
iðnríkjanna voru einróma sam-
mála um að búvöruframleiðend-
ur gegndu ábyrgðarmiklu hlut-
verki í umhverfis- og náttúru-
verndarmálum, enda mikið
hagsmunamál á ferð fyrir þá sem
matvælaframleiðendur. Menn
margítrekuðu þó að í þessum
málum væri ábyrgð opinberra að-
ila og annarra atvinnuvega engu
minni.
Þing IFAP samþykkti að bú-
vöruframleiðendur verði að setja
sér þríþætt markmið:
1) að samræma framleiðslukerfi í
landbúnaði landa á milli með það
fyrir augum að aðföng og fram-
leiðsluaðferðir gangi ekki á auð-
lindir eða spilli gæðum lands.
2) að auka veg þeirrar landbún-
aðarstefnu er leggur áherslu á
framleiðslu sem er í senn um-
hverfisholl og hagkvæm.
3) að undirstrika það þýðingar-
mikla hlutverk sem landbúnaður
hefur í landnýtingu og dýra- og
plönturækt.
Hvað þriðja lið varðar vöktu
fjölmargir fulltrúar athygli á
þeirri hættu sem er samfara því
að landbúnaður leggist af á stór-
um svæðum. Slík þróun getur oft-
ar en ekki leitt til að gróið land
fari í eyði og jafnvel auðn.
Þingfulltrúar vöruðu einnig við
þeim hættum sem eru samfara
öfgafullum kröfum í náttúru- og
umhverfisvernd. Heyrst hafa
kröfur um að fallið verði frá efna-
og lyfjanotkun í landbúnaði,
einnig þeirri sem sýnt hefur verið
fram á að sé skaðlaus. Slíkt mun
draga verulega úr framleiðslu-
getu, hækka framleiðslukostnað
og því leiða til verulegrar verð-
hækkunar á matvöru.
Þingið taldi því að bændur ættu
fullan rétt á samráði þegar
ákvarðanir um efna- og lyfjan-
otkun eru teknar og að þeir eigi
að krefjast þess að slíkar ákvarð-
anir séu teknar á vísindalegum
grunni. Nauðsynlegt er að tækni-
legar framfarir nýtist í landbún-
aði svo framarlega sem þær
reynist skaðlausar náttúrunni.
Reikna má með því að margt af
ofangreindum málefnum verði
ofarlega á baugi á ráðstefnu
þeirri sem IFAP hyggst gangast
fyrir á íslandi, strax í haust eða
snemma á næsta ári.
(Úr fréttatilkynningu frá Upplýs-
ingaþjónustu landbúnaðanns).
______MINNING_____
Geir Jónsson
Kveðja
r Listahátíð
Olíkt en elskulegt
Á tónleikum með verkum
Magnúsar Blöndals Jóhanns-
sonar kenndi ýmsra grasa. Flutt
var raftónverkið Samstirni, sam-
ið 1960; Dúett fyrir klarinett og
óbó (1954), Sopnorities III fyrir
píanó og segulband (1968) og
frumflutt voru Sonorities VI fyrir
fiðlu og Minigrams fyrir flautu,
óbó, klarinett, fagott og píanó,
auk þess sem kvikmyndin Surtur
fer sunnan eftir Ósvald Knudsen
við tónlist Magnúsar var sýnd í
lokin.
Það kom mér mest á óvart
hversu ólík verk Magnúsar voru.
Raftónverkið Samstirni, samið
við frumstæða tækni fyrir 30
árum, var mjög lifandi og góð
uppbygging var í verkinu, það var
einhver notaleg tilfinning í þvi,
kannski þessi „hráa“ tækni. Min-
igrams var öllu dramatískari,
mikið um samstígar áttundir og
verið vel flutt af þeim Bernharði
Wilkinssyni flautuleikara, Daða
Kolbeinssyni óbóleikara, Einari
Jóhannessyni klarinettuleikara,
Hafsteini Guðmundssyni fagott-
leikara og Halldóri Haraldssyni
píanóleikar. Ekki síður var vel
fluttur óbó- og klarinettudúett-
inn frá árinu 1954, léttar sam-
ræður milli hljóðfæranna. Hall-
dór Haraldsson fór á kostum í
Sonorities III; tók í upphafi
mjúka klasahljóma á flygilinn,
kafaði síðan inní hann með þrí-
horn og kjuða. Þetta er verk með
miklu djassívafi og ryðmasveiflu.
Tilraunakennt og skemmtilegt.
Eitt besta verkið á tónleikun-
um var Sonorities VI fyrir fiðlu
sem flutt var í anddyri, en áhorf-
endur sátu á meðan í salnum með
dempuð ljósin. Áhrifamikið verk
og vel flutt af Laufeyju Sigurðar-
dóttur fiðluleikara.
Eftir hlé var svo kvikmyndin
Surtur fer sunnan sýnd við
raftónlist Magnúsar. Þetta voru
ánægjulegir og elskulegir tón-
leikar í alla staði. jvþ
Þann 9. júní lést Geir Jónsson á
átttugasta og áttunda aldursári.
Honum var hvfldin kærkomin
eftir langan dag.
Sérstök er sú tilfinning þegar
góður samferðamaður og vinur
hverfur á vit annars heims.
Máske er það líkast því, að
strengur af manns eigin vitund
slitni og hljómi ekki meir.
Minnisstætt er mér þegar Geir
bauð okkur hjónunum góðan
sumardag út í Hjörsey. Þar var
hann alinn upp á góðu
menningarheimili Péturs Þórðar-
sonar frænda síns og Salóme
konu hans. Geir minntist alltaf
æskuheimilis síns með væntum-
þykju og virðingu. Þennan dag
gengum við um eyna alla. Af frá-
sögn Geirs fékk hver klettur og
verbúðarrúst líf og lit. Áður var
öldin önnur þegar eyjan iðaði öll
af lífi og þar var mikil björg á land
dregin. Þá var oft glatt á hjalla.
Stundum urðu þó dagarnir þung-
bærir. Það var þegar einhver bát-
urinn skilaði sér ekki að landi eða
fórst í lendingu. Þessi löngu liðna
tíð varð svo undarlega nálæg
þennan dag.
Mér kemur í hug, að þegar ég
dvaldi í Reykjavík á yngri árum,
og húsmóðir mín sendi eftir skyri
út í mjólkurbúð, tók hún alltaf
fram að það ætti að vera
Borgarnesskyr. Það væri best. Þá
var Geir Jónsson orðinn skyr-
gerðarmeistari í Borgarnesi, en
sú var atvinna hans um langt ára-
bil. Ég var nokkuð undrandi þeg-
ar ég sá skyrgerðaraðstöðuna
nokkru eftir að ég kom í Borgarn-
es. Það var gengið upp snarbratt-
an stiga og komið í þröngt skot.
Þar stóð tröllaukið kar úti undir
súð. í þessu kari var þá mjólkin
hleypt og lengi búið til besta skyr
á íslandi. Það hefur ekki verið
fyrir neinn aukvisa að hræra í
þessu kari með stórum tréspaða
svo að allt jafnaðist vel saman, en
Geir var óhemju duglegur maður
og stóð vel í sínu erfiða starfi.
Hann lærði skyrgerð í Noregi og
kynntist þar einnig trjárækt og
fékk áhuga á henni svo sem sjá
mátti lengi á lóðinni hans.
Geir Jónsson var vissulega
minnisstæður maður. Hann gekk
ekki hugsunarlaus eða hlutlaus
gegnum lffið. Hann lifði lífinu lif-
andi. Þjóðmál voru honum
brennandi áhugamál og fylgdi
hann sósíalistum ætíð heils hug-
ar. Geir var skarpgreindur og
fljótur að greina aukaatriði frá
aðalatriðum. Sá eiginleiki kom
ljóst fram á fundum í hans stéttar-
félagi því að Geir var ágætur
fundarmaður og manna stétt-
vísastur.
Geir var gæddur fágætu glað-
lyndi. Það var alltaf líf og fjör í
kringum hann. Ætíð hló Geir
hæst og innilegast og var því eftir-
sóttur til samvista.
Margar góðar stundir áttum
við með Geir og Stefaníu heima
og í ferðalögum, lengri og
skemmri. Fórum við stundum
fjögur saman, ella í hóp, og ekki
brást að Geir miðlaði drjúgum
fróðleik og létti lund.
Geir var mikill hamingju-
maður í hjónabandi, enda konan
valkvendi. Fagurt er að sjá ungt
fólk ástfangið og ánægt. Máske er
hitt þó ekki minna um vert að vita
hjón, sem verið hafa samferða
mörg ár svo samrýmd sem þau
voru. Eftir að Stefanía varð fyrir
alvarlegum heilsubresti var Geir
greinilega brugðið og árin eftir
andlát hennar urðu honum, að ég
hygg, aðeins bið. Nú er sú bið á
enda.
Ingibjörg Magnúsdóttir
Laugardagur 16. júní 1990 ÞJÓÐVILJINN — SfÐA 5
ÞRÁNDUR
SKRIFAR
Skilur
almenningur
oiðið
almenningur?
Almenningur er eitthvert
merkilegasta fyrirbrigði samfé-
lagsins. Ekki þarf að fjölyrða um
nauðsyn þess að hann fjölmenni á
kjörstað þegar það á við, enda
þótt Þrándi þyki oftast sem sá
hluti almennings sem nefnist
kjósendur mætti ráðstafa atkvæði
sínu á annan veg, en það er önnur
saga.
Fyrir þá sem stunda viðskipti
er almenningur afskaplega þýð-
ingarmikill málsaðili og vitað er
með vissu að gera má hvort
tveggja með lítilli fyrirhöfn: stór-
græða eða tapa aleigunni á kaup-
skap við almenning. Kosturinn
við almenning er sá hann kaupir
allt sem hann þarf að því viðbættu
sem auglýsendur ákveða að hann
þarfnist. Stundum heitir það að
skapa ímynd, en vondir menn
nefna gerviþarfir, skáldin tala um
eftirsókn eftir vindi.
Ekki er vitað til að almenning-
ur þessi tapi nokkru sinni á við-
skiptum sínum við þá sem selja.
Einstök eintök almennings tapa
að sönnu stundum aleigunni, eða
gera vond kaup, en á hverju sem
gengur stendur almenningur
uppréttur og heldur áfram að
kaupa.
Einhver höfðinglegasti gest-
gjafi almennings er Ólafur
Laufdal veitingamaður. Hann
hefur, gegn hæfilegu gjaldi, boð-
ið almenningi í húsakynni sín um
árabil og séð til þess að hann hef-
ur hvorki skort mat, drykk eða
göfuga skemmtan. Fyrir þetta er
almenningur veitingamanninum
þakklátur og er haft fyrir satt að
hvergi þyki honum betra að vera
á síðkvöldum en í vistarverum
Ólafs Laufdal.
En nú er komið babb í bátinn.
Almenningur hefur ekki brugðist
trúnaði við sinn gestgjafa en
gestgjafinn hefur hins vegar
undirbúið opinbert framhjáhald
um nokkurt skeið. Þannig hefur
almenningur þegjandi horft upp
á að gestgjafinn byggir hótel af
þeirri gerð sem greinilega er ætl-
að þeim sem hafa talsvert rýmri
fjárráð en sá almenningur sem
við þekkjum öll. í ljós hefur kom-
ið að þeir sem gista munu hótelið
eru svo frekir til munaðarins að
ekki dugir annað en að selja öll
þau veitingahús sem veitinga-
maðurinn hefur boðið gestum
sínum í á undanförnum árum, til
að geta borgað reikningana sem
hlaðast upp hraðar en byggingin
rís. Búið er að selja Broadway,
Hollyvood er falt og Sjallinn til
sölu. Þetta væru vissulega váleg
tíðindi ef ekki kæmi annað, en
sem betur fer má ráða það af frétt
sem birtist á baksíðu DV fyrir
skömrnu:
„Tveir af skemmtistöðum
Ólafs Laufdal eru til sölu, það er
Hollywood og Sjallinn. Þá hefur
þröngum hópi manna í viðskipt-
alífinu verið sent bréf, með upp-
lýsingum um stöðu Hótel íslands
- veltu, skuldir og fleira. Bréfið
er sent til að kynna mönnum
hugsanlega hlutafjársölu í hóte-
linu.
Gísli Maack, framkvæmda-
stjóri hjá Ólafi Laufdal, staðfesti
að forvinna væri hafin að því að
gera Hótel ísland að almenn-
ingshlutafélagi. Gísli sagði fyrir-
tækið eiga erindi á almennan
hlutafjármarkað. Þá sagði Gísli
að fyrirtækið væri í fjárhagslegri
endurskipulagningu. Einn liður í
því væri að selja eignir. „Þetta er
gert til að styrkja Hótel Island og
framtíð þess. Ólafur Laufdal get-
ur ekki, frekar en aðrir, átt allt.
Það vantar peninga og þess vegna
er verið að selja eignir,“ sagði
Gísli Maack.
Þetta þykja Þrándi góðar frétt-
ir enda þótt hann harmi að öðrum
mönnum verði nú ætlað að taka á
móti þeim almenningi sem hing-
að til hefur heimsótt Ólaf
Laufdal, báðum til ánægju. Við
því er ekkert að gera. Það sem
vekur gleði Þrándar er vitneskjan
um að nú gefist hinum margum-
rædda almenningi kostur á að
eignast raunverulega hlutdeild í
hóteli sem ber nafn landsins. Þeg-
ar Hótel ísland verður fullbyggt
mun almenningur með réttu líta á
það sem sína alþýðuhöll. Það
verður höll í því sumarlandi fram-
tíðarinnar sem skapast af „al-
menningshlutafélögum" á borð
við Flugleiðir, Eimskip, Sjóvá-
Almennar, Skeljung að ógleymd-
um þeim nýju hlutafélögum sem
samvinnumenn hafa bundist
samtökum um að stofna. Þá verð-
ur gaman að lifa og ástæðulaust
að ganga hægt um gleðinnar dyr
jafnvel þó eitt örlítið og mein-
laust atriði kunni að skyggja á þá
gleði sem blasir við. Þetta létt-
væga smáatriði felst í þeirri
ákvörðun að undirbúa stofnun al-
menningshlutafélags með því að
senda „þröngum hópi manna í
viðskiptalífinu" bréf með upplýs-
ingum um „veltu, skuldir og
fleira“ í því skyni „að kynna
mönnum hugsanlega hlutafjár-
sölu“. Eða getur verið að seljend-
ur hlutabréfa í félögum sem „eiga
erindi á almennan hlutafjármark-
að“ leggi annan skilning en al-
menningur í orðið almenningur?
Þrándur.