Þjóðviljinn - 16.11.1990, Qupperneq 4

Það getur reynst býsna strembið í
sauðburðinum á stóru fjárbúi að
finna hver getur sætt sig við hvað,
ekki síður en hjá GATT- þjóðunum
105 á lokafundunum í Brussel í
desember. Mynd: ÓHT.
Helga Guðrún Jónasdóttir. Mynd:
Jim Smart.
Deila Evrópubandalagsins og
Bandaríkjanna í GATT-viðræð-
unum er lýsandi um þetta. EB
segist ekkx vilja bjóða meira en
30% skerðingu, sem sé í raun um
það bil það sama og Bandaríkin
bjóðast til, því þau hafi falið
stuðning sinn við landbúnað að
mestu leyti undir græna geiran-
um, sem ekki hefur áhrif á verð-
myndun. 75% niðurskurður í
bandaríska kerfinu jafngildi ekki
nema rúmlega 30% raunniður-
skurði. EB kærir sig hreinlega
ekki um að þeirra landbúnaður
búi við lakari kjör en sá banda-
ríski.
Á hápólrtísku plani
Helga bendir þó á, að málið sé
komið á hæsta pólitíska plan,
Clayton Yeutter, landbúnaðarráð-
herra Bandaríkjanna, sé nú á yfir-
reið til að hitta æðstu menn í ríkj-
um EB til að vinna málstað
Bandaríkjanna fylgi og eru þau
því sökuð um yfirgang í viðræð-
unum. Bush forseti hafi gefið út
skeleggar yfirlýsingar um GATT-
viðræðumar, og látið Quale vara-
forseta, sem kominn var til Japan
til að vera við krýningu Akihito
keisara, afhenda Toshiki Kaifu
forsætisráðherra bréf þar sem
biðlað er til Japana um að sýna
kröfum Bandaríkjanna skilning
og stuðning, sem þeir hafa verið
mjög tregir til.
Frans Andriessen, utanríkis-
fulltrúi EB, sem áður fór með
landbúnaðarmálin, hafi síðan lýst
því yfir í Genf í gær, að EB væri
reiðubúið að ganga til frekari
samninga við Bandaríkin um að-
aldeilumálin, en að það væri þá á
þeirri forsendu að bilið milli þess
stuðnings sem aðilamir vildu
draga úr, væri ekki jafn breitt og
Bandaríkin héldu fram. EB vilji
ekki láta leika á sig, því Iandbún-
aðurínn gegni svo mörgum öðr-
um hlutverkum innan bandalags-
ins og þjóni meðal annars örygg-
is- og félagslegum sjónarmiðum.
GATT-samningarnir
Svo illa horfir um samkomulag
um alþjóðaviðskipti með bú-
vörur, að Arthur Dunkel, aðal-
framkvæmdastjóri GATT, al-
menna samkomulagsins um
tolia og viðskipti, hefur ítrekað
lýst því yfir undanfarnar vikur,
að engu megi nú muna að algert
skipbrot verði í þeirri umræðu-
lotu um frjálsari alþjóðavið-
skipti og þjónustu sem kennd er
við Úrúgvæ, en í því ríki hófust
viðræðurnar fyrir 4 árum. 105
ríki taka þátt í Úrúgvæ-Iotunni,
sem á að Ijúka í Briissei 3.-
7.desember.
Rætt er um 15 efnisfiokka,
bankamál, vefnaðarvöru osffv.,
þótt mest hafi borið á vandamál-
unum varðandi samkomulag um
niðurskurð á markaðsstuðningi
og viðskiptahindrunum vegna
landbúnaðar.
íslenska utanríkisráðuneytið
lagði fram tilboð íslands til GATT
sl. þriðjudag, eins og ítarlega hef-
ur verið rakið í fféttum fjölmiðla.
Steingrímur J. Sigfússon
landbúnaðarráðherra, sem kom af
fúndunum í Genf i fyrradag, er
ósáttur við ýmsar túlkanir á ís-
lenska tilboðinu til GATT.
- Ég er eins og aðrir ráðherrar
í ríkisstjóminni, segir Steingrím-
ur, gáttaður á því hvemig utanrík-
isráðherra hefúr í fjölmiðlum
kynnt og túlkað tilboð okkar til
GATT sem galopnun fyrir inn-
flutningi unninna búvara og auk-
inheldur reynt að eigna sér vinn-
una af því og hampa þessu sem
sigri fyrir Alþýðuflokkinn. Ég og
mínir samstarfsmenn höfúm unn-
ið þetta verk að mestu leyti og
lagt fastafulltrúum okkar í Genf
til upplýsingar.
Innflutningur á unnum kjöt-
og mjólkurafurðum yrði háður
miklum takmörkunum af okkar
hálfu. Það liggur alveg ljóst fyrir
að við reynum að veija okkar
kjöt- og mjólkurframleiðslu og að
við emm með þessar greinar að
mestu leyti undir framleiðslu-
stjórnun.
í GATT-viðræðunum viður-
kenna allir, að þar sem ffam-
leiðslustjóm er beitt, geti opnun
markaðarins ekki orðið nema að
mjög takmörkuðu leyti. Það er
naumast að menn gefi þar kost á
meira en nemur um 1-2% af
markaðnum. Þetta á við um lönd
eins og til dæmis Sviss, Noreg,
Kanada, okkur og fleiri.
Bændasamtökin með
Landbúnaðarráðherra segir
það sjálfsagt af sinni hálfú að
bændasamtökin geti fylgst með
gangi viðræðna í Briissel í desem-
ber.
- Ég mun gera fúlltrúum
bændasamtakanna grein fyrir
þeim skilningi mínum og túlkun
sem að baki tilboðinu liggur, seg-
ir Steimgrímur. Það er í raun al-
veg í þeim anda sem ég lagði upp
síðsumars og í haust, þegar ég tók
málið upp í ríkisstjóminni til und-
irbúnings. Jafhffamt er það í fúllu
samræmi við þá meginlinu sem
ég hef lagt til grundvallar í sam-
ræðum við bændasamtökin um
búvörusamninga undanfarið eitt
og hálft ár. Þetta felur í sér í
hnotskum; í fyrsta lagi að taka
stórt skref í afnámi útflutnings-
uppbóta og bjóða mikið fram á
því sviði, í öðm lagi að reikna
með færslu úr niðurgreiðslum og
öðmm svonefndum verðtmflandi
stuðningi yfir í beinni greiðslur til
ffamleiðenda eða svæða og í
þriðja lagi að fara mjög varlega
gagnvart öllu sem gæti raskað
mjög högum og markaðsstöðu
okkar hefðbundnu búvömfram-
leiðslu.
Leiðréttingarnar eftir
Það á eftir að ganga frá því
hvemig leiðréttingastuðlar verða
byggðir inn í AMS-útreikninga
landanna til að meta stuðning við
landbúnað, til dæmis gagnvart
gengissveiflum. Nú er þegar rætt
um það, ef samkomulag næst í
GATT- viðræðunum í desember,
sem mikil óvissa ríkir um, að
koma verði á fót úrskurðamefnd á
vettvangi GATT til að útkljá
hundmð eða þúsundir ágreinings-
mála sem mundu koma upp í
beinu ffamhaldi þegar til ffam-
kvæmda kæmi. Sömuleiðis verði
komið upp eftirlíti með hvemig
löndin standa að þeim.
GATT-viðræðumar em í upp-
námi, nánast strand, flókin pólit-
ísk ágreiningsmál er reynt að
leysa á æðstu stöðum milli þjóða.
í Genf í fyrradag komust menn
einna helst að því að reynt yrði að
halda boðaðan ráðherrafúnd 3.-7.
desember í Briissel, finna málinu
einhvem farveg, svo ffamhald
gæti orðið á viðræðum í 2-3 mán-
uði, til að ljúka samningum fyrir
lok febrúar. Bandaríska þingið
hefur ekki umboð lengur en ffam
í mars svo að það er úrslitaffestur
að sinni.
Keyptu kratar ?
Sumum hefúr komið á óvart
hversu opið íslenska tilboðið var
og gert því skóna að landbúnaðar-
ráðaherra hafi gert hrossakaup og
í staðinn tryggt sér stuðning AI-
þýðuflokksins við nýju búvöm-
samningana. Steingrímur J. Sig-
fússon mótmælir þessu harðlega,
og segist fyrst og ffemst hafa
hugsað um að vemda íslenska
hagsmuni eins vel og hægt sé.
Hvaða nafni sem menn vilja
nefha það, segir Steingrímur, þá
hlýtur að verða gert einhvers kon-
ar samkomulag í þeim dúr sem
við höfúm gert ráð fyrir og rætt
um í drögum að nýjum búvöm-
samningi við bændur. Tilboð okk-
ar til GATT og samningsniður-
staða í takt við það væri líka í
mjög góðu samræmi við megin-
áherslur í búvömsamningavið-
ræðunum. Þess vegna ættu menn
eins og Jón Baldvin Hannibals-
sön, sem treysta sér til að hæla
GATT-tilboðinu upp í hástert,
ekki að vera í miklum vandræð-
um með að ganga til samkomu-
lags um framkvæmd þess hér inn-
anlands með samningi við bænd-
ur. Þetta liggur í augum uppi.
geirarnir
Þegar metin eru tilboð ríkjanna
105 í GATT-viðræðunum, segir
Helga Guðrún Jónasdóttir, for-
stöðumaður Upplýsingaþjón-
ustu landbúnaðarins, þá skiptir
mestu máli að átta sig á hversu
erfitt er að bera saman hráar
magn- og prósentutölurnar um
stuðning við landbúnað, eins og
Iöndin hafa lagt þær fram.
Það sem hæst hefúr borið í
umræðunni er niðurskurður opin-
berra útgjalda til innri stuðnings,
en til grundvallar tilboðum ríkj-
anna um hann liggja svonefndir
AMS- útreikningar. Þeim er ætl-
að að vinsa úr þann stuðning sem
er markaðstruflandi.
Það er því ekki verið að tala
um niðurskurð á öllum stuðningi
við landbúnað, segir Helga, held-
ur þann sem hefur áhrif á verð-
myndun vörunnar á fijálsum
markaði. Af þeim sökum er
AMS-útreikningunum skipt í
tvennt, í svokallaða gula og
græna geira. í gula geirann lenda
þau ríkisframlög sem hafa trufl-
andi áhrif á verð, en í þeim græna
eru aðrar fjárveitingar.
Það er síðan mjög misjafnt
eftir löndum, hve stórt hlutfall
ríkisffamlaganna hefúr verið skil-
greint í hvorum geira. Bjóði land
upp á 30% niðurskurð, þá er það
skerðingin á gula geiranum, sem
aftur er kannski bara 20% af
heildarstuðningi ríkisins í við-
komandi landi.
Á íslandi komust menn að þvf
í AMS-útreikningunum í haust,
að 80% ríkisútgjalda sem tengjast
landbúnaði teldust gular greiðsl-
ur, sem hafi áhrif á verðmyndun,
eins og niðurgreiðslur ofl. Þetta
má aðallega rekja til þess hvemig
kerfið er byggt upp hérlendis, en
ekki vegna þess að við styðjum
landbúnað meira en aðrar þjóðir.
Þegar við emm nú að bjóðast
til þess innan GATT að draga
stuðning okkar saman um 25%,
þá er það sem sagt um fjórðung af
gula geiranum, þessum 80% af
heildarstuðningnum. Þetta er
mjög hátt miðað við mörg önnur
lönd. Island býður því hlutfalls-
lega meiri niðurskurð en til dæm-
is Noregur og Bandaríkin.
4 SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 16. nóvember 1990