Þjóðviljinn - 12.07.1991, Blaðsíða 12

Ágúst Pétursson, stjórnarmaöur ( Krýsuvíkursamtökunum, segir að nú hafi menn ööiast nýja von
um að hægt veröi að byggja upp öflugt starf ( Krýsuvík. Engin loforð hafa þó verið gefin af stjórn-
völdum um framhald á fjárstuðningi.
12.SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 12. júlí 1991
(þessu húsi hafa vistmenn búið undanfarin tvö ár á meðan unnið er að þvf að koma skólahúsinu ((búðarhæft ástand.
Myndir: Jim Smart.
umyndir á veggjum, og það fyrsta
sem tekið var í gagnið í skólahúsinu
var lítil kapella sem vígð var fyrir
tveimur árum. Dagurinn hefst á bæn
og á sunnudögum er samkoma í
kapellunni. AA-fundir eru haldnir
þrisvar i viku og reglulega kemur
ráðgjafi sem tekur vistmenn í viðtöl.
„Sumum þótti það imdarlegt að
vígja kapellu úti í eyðimörkinni, en
hún hefur gefið okkar margar góðar
stundir,“ segir Snorri Welding.
„Okkur þykir rétt að taka afstöðu i
trúmálunum. Þjóðfélagið gerir
ákveðnar siðferðilegar kröfúr til
hegðunar sem byggðar eru á kristn-
um viðmiðunum og dæmir sam-
kvæmt þeim. Við höfúm sagt að við
vildum leggja áherslu á að menn
sættist við sjálfa sig og Guð. Við er-
um að reyna að færa manninn til
jafnvægis og með jafnvægi eigum
við við innri frið.
A meðferðarstofnun, þar sem
faghópurinn ríkir einn, segja menn
að ekki sé hægt að fjalla um Guð
með vísindalegum hætti. Menn
verði bara að eiga það við sjálfa sig
hvort þeir kynnast honum eða ekki.
Það sé bara hægt að segja viðkom-
andi til um líkamlegt og andlegt
ástand hans út frá sálfræðilegum,
vísindalegum og læknisfræðilegum
forsendum og teórium. Þetta skilur
enginn sem búinn er að vera á göt-
unni í fjölda ára. Hann trúir heldur
ekki að Guð sé til, vegna þess að
Guð hefúr aldrei haft neitt með hans
líf að gera eins og hann hefúr upplif-
að það. Við bendum manninum á að
ef einhver lögmál séu í tilverunni og
tilgangur, sem ef til vill hefúr farið
ffam hjá manni í öllu volæðinu, þá
sé það fyllilega þess virði að gefa sér
a.m.k. sex mánuði til ár til að kynn-
ast þessu, því ekki er lífið burðugt
fýrir. Við tölum saman af skynsemi,
vinnum með fólki sem er menntað í
guðfræðideild háskólans, en lifúm
ekki í kreddum og fanatík. Þetta við-
horf reynum við að tengja því upp-
eldisprógrammi sem við erum með í
gangi. En við tölum líka um kynlíf
og afleiðingar þess að vera óábyrgur
á þvi sviði. Ekkert mannlegt er okk-
ur óviðkomandi, og okkar reynsla er
sú að það taki langan tíma að til-
einka sér þá trú að eitthvað gott sé til
í tilverunni, einhver æðri máttur.
Það dugir ekki að fara á jóganám-
skeið hjá útlendingum sem kosta
tugi þúsunda króna.“
Yfir 200 manns
sprauta sig
Undir viðhorf Snorra tekur ung-
ur vistmaður í Krýsuvík, sem hér
nýtur nafnleyndar af eðlilegum
ástæðum. Hann segist aldrei hafa
verið trúaður, en hér hafi hann fúnd-
ið Guð og gott fólk. Þessi drengur
hefúr verið ánetjaður vímuefnum frá
unglingsaldri og hefúr sprautað sig
með amfetamíni í nokkur ár. „Ég
kom hingað því ég vissi að ég þyrfti
langan tíma til að hugsa um mín
mál,“ segir hann. „Ég byijaði'að
drekka sem unglingur og var farinn
að reykja hass daglega sautján ára.
Ég vissi fljótlega að þetta var stórt
vandamál hjá mér, en gat ekki hætt.
Það er mikil þörf fyrir stað eins og
þennan. Við höldum að það séu ekki
undir 200 manns sem sprauta sig í
Reykjavík. Þetta er lokaður hópur,
en þegar maður er kominn inn i hann
þá kynnist maður strax fúllt af fólki
sem er á kafi í þessu."
Neyslan er dýr og afbrot algeng
leið til að ná í peninga. „Ég hef
aldrei getað stundað vinnu til lengri
tima, hámark í nokkra mánuði. Ég
var i innbrotum til að fá pening fyrir
efnunum, braust inn i fýrirtæki um
fimmtán eða tuttugu sinnum á
kvöldin og um helgar. En ég
skemmdi aldrei neitt, gætti þess vel
ef allt kæmist upp. Sem gerðist á
endanum eftir að ég var svo vitlaus
að taka eitt sinn ávísanahefti og selja
þau. Ávísanafals kemst næstum allt-
af upp, og það var kjaftað frá mér.
Núna er ég búinn að viðurkenna
þessi innbrot og er með skilorðs-
dóm. Það eru flestir hér í Krýsuvík
með dóm á bakinu og hafa sokkið
djúpL“
Viðmælandi okkar fylgir okkur
um húsin á staðnum og segir stoltur
frá vinnu sinni og áformunum um
uppbyggingu starfsins. Náttúran er í
senn hrikaleg og fögur þrátt fyrir
berangrið. Sólin gyllir Grænavatn,
sem ber nafn með rentu, og gufú-
strókar standa hér og hvar upp úr
jörðinni.
Einangrunin hér veldur unga
manninum ekki vanlíðan. „Mér líð-
ur vel að vera héma, langt frá öðr-
um, búinn að klippa á öll tengsl við
fyrri félaga,“ segir hann. „Hér er ró
og friður. Ég vissi ekki fyrr en hér,
að það væri mögulegt að hætta. Ég
hélt að ég gæti það aldrei..." -vd.
.Draugur í kerfinu
Þjóðviljinn heimsótti Krýsuvík í
vikunni í fylgd Ágústs Péturssonar
félagsfræðings og stjómarmanns í
samtökunum. Hann segir aðstand-
endur samtakanna nú loksins bjart-
sýna á framtíðina.
Hið 2000 fermetra skólahús í
Krýsuvík er gamall draugur í kerf-
inu. Húsið var upphaflega byggt af
ríki og sveitarfélögum á Suðumesj-
um sem heimavistarskóli fyrir vand-
ræðaunglinga og var tilbúið undir
tréverk árið 1973. Ríkið átti 75%,
sveitarfélögim 25%. Búið var að
skipa skólanefhd þegar málin hlupu
skyndilega í hnút þegar stefnunni í
málum bama með félagsleg vanda-
mál var kúvent og skólar sem þessir
afskrifaðir. Á þeim áram sem síðan
era liðin hefúr húsið staðið autt, að
undanskildum stuttum tíma sem
svín fengu þar inni svo sem ffægt er
orðið. Húsið fékk að grotna niður
allt til ársins 1986 þegar Krýsuvík-
ursamtökin vora stofnuð og föluðust
eftir húsinu. Skólann fengu þau
ódýrt, á 7,2 miljónir á þávirði.
Kaupverðið eiga samtökin að greiða
með árlegum afborgunum á 30 ár-
mn. Verðmæti hússins í dag, þ.e.
væri það staðsett í þéttbýli, mætti
áætla um 150 miljónir.
Unnið hefúr verið hægt og þétt
að endurbótum á byggingunni. Þeg-
ar að var komið fyrir fimm áram var
hver einasta rúða brotin og búið að
stela öllu steini léttara, m.a.s. búið
að skrúfa ofnana úr húsinu. Nú er
búið að leggja rafmagn í húsið og í
haust á að ljúka við tengingu hita-
veitu f það úr háhitasvæðinu í
Krýsuvík. Þar er borhola með 180
stiga heitri gufú sem samtökin mega
nýta sér endurgjaldslaust.
Mest hefúr verið unnið í sjálf-
boðaliðavinnu og m.a. hafa
starfsmenn ffá ÍSAL gefið sína
vinnu við lagningu röranna í hita-
veitunni. Fyrirtæki og félagasamtök,
m.a. Lionsmenn og konur úr
Grindavík, Kefiavík, Sandgerði og
víðar hafa stutt samtökin með fjár-
og vinnuffamlagi. Dagsbrún gaf
hálfa miljón fyrir stuttu og fjárfest-
ingafyrirtækið Lind gaf eina miljón
til framkvæmdanna.
Framlag rikisins á síðasta ári var
4 miljónir og sem fyrr segir 8 milj-
ónir í ár. Með þessum hætti mun
samtökunum væntanlega takast að
Ijúka fyrsta áfanga hússins, en mikið
er þó eftir enn, enda húsið stórt.
Þeir einstaklingar sem hafa ver-
ið í meðferð í Krýsuvík síðastliðin
tvö ár, og fáir vita reyndar af, hafa
þó ekki búið í skólahúsinu sjálfú,
heldur í svokölluðu starfsmannahúsi
þar skammt frá. Húsið er leigt af
Hafnarfjarðarbæ og er í heldur
slæmu ástandi.
„Það er þó hátíð núna miðað við
hvemig það var áður en við byijuð-
um að laga það,“ segir Ásta Láras-
dóttir fjölskylduráðgjafi, einn
þriggja starfsmanna sem sinna þeim
sjö einstaklingum sem nú era í
Krýsuvík. Húsið var áður leigt af
refabónda, og niðumídd refahúsin
sem standa skammt ffá húsinu eru
heldur ömurleg sjón.
Þrír vistmenn búa nú í fyrstu
herbergjunum sem era tilbúin í
skólahúsinu og fjórir í starfsmanna-
húsinu.
Hinir vonlausu
eru okkar fólk
Við stofnun samtakanna árið
1986 stóð til að stofna í Krýsuvík
meðferðar- og uppeldisstofnun fyrir
böm og unglinga sem væra ánetjað-
ir vímuefnum. En eftir miklar um-
ræður í kerfinu um þessi mál keypti
ríkið land að Móum og þar kom
Unglingaheimili ríkisins á fót með-
ferðarstöðinni Tindum sem tekur
við einstaklingum undir tvítugu.
„Við ræddum þessi mál í samein-
ingu og fannst eðlilegt að ríkið þró-
aði sín úrræði eins og því bar skylda
til samkvæmt Iögurn," segir Snorri
Welding framkvæmdastjóri og aðal-
driffjöður Krýsuvíkiu'samtakanna.
„En menn héldu hið gagnstæða og
stilltu samtökunum og rikinu upp
sem andstæðum. Embættismenn
tóku stefnuna á hin opinbera úrræði
og sögðust ekki kæra sig um að búa
til nýjar stofnanir fyrir utan kerfið.
Tindar urðu því til og þar er tekið
við yngsta hópnum. En þá komum
við að botnfallinu, þeim sem ná
hvergi árangri hversu oft sem þeir
fara í meðferð. Þeir era á aldrinum
20 til 40 ára. Þetta era þeir sem búið
er að gefast upp á að sinna, hinir for-
föllnu og vonlausu. Þeir eru okkar
fólk.“
Snorri og sr. Birgir Ásgeirsson,
einn stjómarmanna í samtökunum,
hafa á undanfömum árum byggt upp
meðferðarprógramm sem er ekki í
miklu frábragðið því sem fyrir er,
t.d. hjá SÁÁ. í Krýsuvík er þó lögð
áhersla á mun lengri tíma í meðferð,
allt frá átta mánuðum upp í tvö ár.
Menntun og enduruppeídi skipta
jafnmiklu máli og meðferðin við
vímuefnafíkninni. Afeitran er og
verður ekki á staðnum. Flestir koma
í Krýsuvík úr afvötnun á Landspital-
anum. Engin tímatakmörk era sett í
meðferðinni og menn geta verið í
Krýsuvík eins lengi og þeir kjósa
sjálfir. Eftir nokkum tíma geta þeir
haft samskipti við fjölskyldu sína.
„Lykilorðin era meðferð-skóli-
vinna,“ segir Snorri. „Við byggjum
á tólfsporakerfi AA- samtakanna en
látum einstaklingana hafa meiri
ábyrgð á sjálfúm sér og vera sinni í
Krýsuvík heldur en gert er á hefð-
bundnum stofnunum þar sem mönn-
um er í raun ýtt úr einni stíffi dag-
skrá yfir í aðra. Við eram að reyna
að skapa fjölskylduumhverfi.
Krýsuvíkin er heimili fólksins og
þar vinnur það að ýmsum verkefn-
um sem aukin era með tímanum.
Við leggjum mikla áherslu á mennt-
unarþáttinn og viljum fá hingað að
minnsta kosti tvo sérkennara sem
gætu skipst á um að vera hér.“
Vmna vistmanna felst m.a. í þvi
að þeir hjálpast að við matseld, þrif,
þvotta og vinnu við endurbætur á
húsnæðinu. Vistmenn sjá einnig um
þau dýr sem á staðnum era: fjögur
hross, hunda, ketti og níu hænur sem
hafa unnið það sér til frægðar að
leika í kvikmynd eftir Hrafn Gunn-
laugsson. Dýrin era í útihúsum sem
eru í lélegu ástandi eftir margra ára
vanhirðu, en vistmenn leggja sig
fram um viðgerðir og lagfæringu
húsanna. Auk þess vinna þeir við
kartöflu- og gulrótarækt, og áform
era um að auka mjög ylrækt, enda
jarðhiti mikill. í Krýsuvik er hver
sem stöðugt gýs og þangað koma
margir ferðamenn. Þetta ætla Krýsu-
víkursamtökin að nýta sér og hafa
sett upp skúr skammt frá hvemum
sem gera á að sjoppu.
Krýsuvíkursamtökin hafa orðið
fyrir nokkurri gagnrýni innan með-
ferðargeirans um að faglegu starfi
væri ábótavant, þó ekki gengi blaða-
manni of vel að fá upplýst á hveiju
hún er byggð. Einn viðmælandi
blaðsins nefndi einangrunina sem
stóran þröskuld þegar að því kæmi
að fá fagfólk til starfa.
Landlæknir
hlynntur starfinu
Ólafúr Ólafsson landlæknir hef-
ur stutt starfsemina og haft eftirlit
með henni. Hann segir að sá hópur
sem samtökin taka við sé fólk sem
þarfnist langrar meðferðar. „Þetta
fólk þarf lengri tíma en margir aðrir
fikniefhaneytendur. Vandi þess felst
ekki bara í vímuefnaneyslu, heldur í
menntunarskorti, stundum skorti á
uppeldi og jafnvel þroskaleysi, svo
eitthvað sé nefnt,“ segir Ólafúr.
„Það verður að horfa á heildar-
myndina. Þær aðferðir sem beitt er
við þrítugan alkóhólista úr millistétt
sem hefúr stuðning fjölskyldu sinn-
ar og atvinnu duga oft ekki við þetta
fólk, sem margt hvert hefúr aldrei
haldið vinnu. Menn sem ekki hafa
lokið grannskólaprófi, einsá við um
marga skjólstæðinga Krýsuvikur- ^
samtakanna, era jafn illa staddir og
væra þeir ólæsir á hörðum
vinnumarkaði í dag.
Þessi aðferð hefúr ratt sér mjög
til rúms í Evrópu og ég held að sú
gagnrýni sem samtökin hafa orðið
fyrir hafi ef til vill komið fram
vegna þess að mertn era of þröng-
sýnir, sjá bara sitt fag. Þama lærir
fólkið til dæmis að vakna á morgn-
ana, taka á sig ábyrgð og vinna með
öðram.“
Snorri Welding segist vissulega
hafa orðið var við gagnrýni um fag-
legt starf. „Gagnrýnin felst yfirleitt í
þvi að við séum ekki með hefð-
bundna menntun á þessu sviði og
höfúm ekki vit á þvi sem við erum
að gera. Þetta kann að vera bæði rétt
og rangt.
Við eram öll með ágæta grunn-
menntun og firá upphafi hafa starfað
með okkur fólk sem er félagsráð-
gjafar, uppeldisfræðingar, sálfræð-
ingar og prestar, m.a. einn sem hefúr
kynnt sér þessi mál sérstaklega. í
sameiningu höfúm við búið til pró-
gramm sem er byggt á faglegum
hugmyndum.
Sjálfúr hef ég engar gráður, en í
staðinn hef ég reynslu af vímuefna-
vandanum, bæði í eigin lífi og af því
að vinna með öðram. Okkur hefúr
fundist það koma vel út að þeir sem
hafa góða faglega menntun og þeir
sem þekkja tólfsporakerfi AA af
eigin raun vinni saman á skynsam-
legan hátt og í jafnvægi. Það væri
mjög slæmt ef eingöngu störfúðu að
þessu óvirkir alkóhólistar sem hefðu
enga menntun á þessu sviði.“
Kapella
í eyðimörkinni
I herbergjum og húsum vist-
manna í Krýsuvík má víða sjá biblí-
Kjörorðin í Krýsuvfk era: vinna, meðferð og skóli. Vistmenn vinna meðal annars við kartöflurækt,
umönnun hænsna og hrossa og sjá sjálfir um matseld og þrif.
hinna forföllnu
„Hvað varð af Ki7suvíkursamtökunum?“ var spurt í lesendabréfi í einu
dagblaðanna fyrir stuttu. Og ef til vill ekki nema von, þar sem samtökin
hafa starfað í hljóði undanfarin tvö ár. Krýsuvíkusamtökin, sem eiga
fimm ára afmæli um þessar mundir, voru við það að gefast upp á síð-
asta ári vegna fjársveltis og komin á fremsta hlunn með að skila aftur til
ríkisins skólahúsinu alræmda í Krýsuvíkinni. En eftir mikið mas og þras
og fyrir stuðning landlæknisembættisins meðal annarra ákvað Alþingi á
endanum að úthluta Krýsuvíkursamtökunum 8 miljóna króna „rekstrar-
tillagi" á Ijárlögum þessa árs. Þetta framlag varð til þess að ákveðið var
að halda áfram, enda þótt því hafi ekki fylgt nein loforð um framhald.
Vertu í beinu sambandi við Þjónustusímann
og þú veist alltaf hvar þú stendur
1811624444
ÞJQIMUSTU
SIMIIMINJ
BEIIM LIIMA
BAIMKA OG SPARISJODA
UIVI LAIMO ALLT
K