Þjóðviljinn - 09.11.1991, Blaðsíða 4

Fréttir
Útflutningur á
ísuðum fiski
dregst saman
Fyrstu níu mánuði þessa
árs voru flutt út tæp 13.700
tonn af ísuðum þorski á
markaði erlendis en allt árið
í fyrra voru flutt út tæplega
31 þúsund tonn af þorski.
Verulega hefur dregið úr út-
flutningi allra tegunda á er-
ltnda flskmarkaði.
í íyrra voru flutt út 17.800
tonn af ýsu á fiskmarkaði er-
lendis, 9.300 tonn af ufsa og
24.000 tonn af karfa. Fyrstu
níu mánuði þessa árs hafa ver-
ið flutt út 9.900 tonn af ýsu,
4.800 tonn af ufsa og 18.300
tonn af karfa. Samtals voru
seld á mörkuðum erlendis
99.450 tonn árið 1990 en
58.500 tonn fyrstu níu mánuði
þessa árs.
Þetta kemur fram i árs-
skýrslu Landssambands ís-
lenskra útvegsmanna. Stjóm
Aflamiðlunar hefur haff sam-
ráð við umboðsmenn útvegs-
manna í Englandi og Þýska-
landi við ákvarðanir um út-
flutningsheimildir. Ráðlegg-
ingum um heimildir til útflutn-
ings á ufsa, ýsu og karfa hefur
verið fylgt nokkuð eftir á
þessu ári en hins vegar hafa
útflutningsheimildir fyrir
þorsk verið mun minni en um-
boðsmenn í Englandi hafa tal-
ið markaðinn þola, segir í árs-
skýrslunni.
r Kristján Ragnarsson hjá
LÍÚ segist telja ástæðurnar
fyrir samdrætti í útflutningi
meðal annars þær að verð á
innanlands mörkuðum hafi
hækkað. A innlendum mörk-
uðum seldust samtals rúm
70.000 tonn á síðasta ári og
53.500 tonn fyrstu níu mánuði
þessa árs, þar af tæpur helm-
ingur þorskur. -vd.
Verðbólgan
mjakast
niður á við
Síðustu þrjá mánuði
hækkaði vísitala framfærslu-
kostnaðar um 7,3 prósent
miðað við heilt ár. Síðustu 12
mánuði hefur vísitalan
hækkað um slétt átta pró-
sent.
Þetta er í fyrsla skipti síöan
í mars í vor að vísitalan hcfur
lækkað. Fyrir mánuði var vísi-
talan tólf mánuði aftur í tím-
ann 8,2 prósent. Lægst var hún
5,3 prósent í mars. Vísitalan
hækkaði því stöðugt þar til nú.
Síðasta mánuð hækkaöi
vísitalan um 0,4 prósent scm
jafngildir 5,4 próscntum mið-
að við eitt ár.
-gpm
Búnaðar-
bankinn
lækkar
vextina
Á næsta vaxtadegi mun
Búnaðarbankinn lækka
nafnvexti um tvö prósent í
flestum tilvikum. Raunvextir
lækka ekki.
Ákvörðun um þelta var
tekin á fundi bankaráðs á
þriðjudag og kcmur til fram-
kvæmda 11. nóvember. Vextir
á óverðtryggðum almcnnum
skuldabréfum bankans lækka
þannig úr 16,5 prósentum í
14,5 prósent svo dæmi sé tek-
ið.
-gpm
Eiturefni í útblæstri bensínvéla
Eituráhrif;
Eituráhrif frá útblæstri
minnka, en saltpéturssýra
og brennisteinssýra hafa
ertandi áhrif á öndunarfæri.
Umhverfísáhrif:
Nýting eldsneytis versnar
um 5 -10% vegna mótstööu
í kútnum. Þetta þýöir aukinn
útblástur efna á borð viö
koldíoxíð sem valda
gróðu rhúsaáhrif u m,
brennisteinssýru (og
saltpéturssýru) sem valda
súrnun umhverfisins.
* Saltpéturssýra er í mjög óvissu
magni (mjög litlu) og kemur
einkum úr eldri hvarfakútum.
Hvarfakútur«»Óbreyttur kútur

. Óbrunnin kolvetni:
Vatn Isó-oktan CaHis
H2O V ; - Kolmónoxíö CO
sggs Benzen H6H6
Köfnunarefni^s
H2BSS, Köfnunarefnisoxíö:
Súerfni (mismunandi blöndur
C>2"5:H köfnunarefnis og súrefnis)
Saltpéturssj/
Ira
NQ2tss
NOx
Brennisteinssýralii Brennisteinn
Haáo^lJ SO2
Óbreytt
Köfnunarefni
■ .: ■ tup:
Óbreytt Koldíoxíð
VAV/WVÍV In'/1
Ks\J2
Óbreytt Vatn
■ H2q

ísó-oktan ertir slímhúö, berst
meö yfirborösvatni til sjávar og
brotnar svo í C02.
Kolmónoxíð er eitraö í iokuðu
umhverfi, oxast fljótt ó CO2.
Benzen* er í raun
hættulegasta efnið og er talið
valda krabbameini, berst í
grunnvatn og veldur
langtímamengun.
Köfnurarefnisoxíö er brúna
slæöan sem liggur yfir
umferöaræöum og ertir slímhúð,
brotnar á nokkrum stundum í
köfnunarefni og súrefni.
Brennisteinn hefur ertandi
áhrif, dreifist og sýrir umhverfið
'Leysiefni sem notaö til aö auka kraft
bensíns, er 1 - 5% í blýlausu bensíni,
en 95 - 99% þess brenna í vélinni.
Hreinsibúnaður
á samviskuna?
AArnar Guðmundsson skrifar
Innfiuttar fólksbifreiðar með bensínhreyfi-
um þurfa að vera búnar hvarfakútum á útblást-
urskerfi frá og með 1. júlí næstkomandi, sam-
kvæmt nýrri reglpgerð ráðuneyta dómsmáia og
umhverfismála. Á síðasla ári var innan við tí-
undi hluti innfiultra bifreiða búinn slíkum kút-
um. Sumir telja hvarfakúta tvíeggjað vopn í
umhverfismálum því á sama tíma og þeir draga
úr magni eiturefna í útblæstri, versnar nýting
eldsneytis um 5-10 prósent svo heildarmagn
umhverfisspillandi efna sem valda til dæmis
súru regni og gróðurhúsaáhrifum, eykst. FIB
hefur bent á að verð bíla muni hækka og skatt-
tekjur ríkisins aukast í kjölfarið.
Með nýju reglugerðinni er búið að sam-
ræma reglur um mengunarvamabúnað bíla.
Fyrri reglur voru ekki samhljóða og því unnu
umhverfisráðuneyti og dómsmálaráðuneyti að
því í sameiningu að samræma þær. Helstu
brcytingamar felast í því að settar eru reglur um
hámark mengandi efna i útblæstri allra bíla, og
þar með talinna notaðra bíla, sem fiuttir verða
til landsins frá og mcð 1. júlí 1992. Kröfumar
verða þær sömu og gerðar eru í Bandaríkjunum
og Svíþjóð og væntanlegar eru í Evrópubanda-
laginu. Ennfremur voru reglur um hámark
mengandi efna í útblæstri eldri fólksbíla felldar
niður. I fréttatilkynningu frá ráðuneytunum seg-
ir að breytingarnar á reglugcrðinni hafi í för
mcð sér að fiestar bifreiðir, sem eru minni en
rjú og hálft tonn að heildarþyngd, þurfi að
afa hvarfakút. Hliðaráhrif af þessu eru að
notkun blýlauss bensíns mun stóraukast þar
sem blý eyðileggur hvarfakútana á skömmum
tíma.
Hvarfakútamir eru í raun eins konar eftir-
brennarar, í þeim cru virkir málmar sem
óbrunnin efni í útblæstri setjast að og brenna
(hvarfast í önnur efni) þegar málmamir hitna.
Einar Valur Ingimundarson er doklor í um-
hvcrfisvcrkfræði frá University of London - Im-
perial College of Science and Tcchnology og
skrifaði doktorsritgerð sína, „Vehicle Ennssion
Control Technology", um tækni við stjóm á út-
blæstri bifreiða. Einar scgir að í einföldu máli
megi segja hvörfun eiturefna i úlblæstri, sem
áður átti sér stað í umhverfinu, fari nú fram inni
í hvarfakútnum. Hvarfakútar draga þvi úr stað-
bundnum eituráhrifum frá umfcrð og henta vel í
stærri borgum þar scm útblástursgufur safnast
fyrir áður en eiturefnin ná að hvarfast. Sé hins
vegar litið á áhrif kútanna í hcild þá gcta þau
verið tvíeggjuð þar sem heildarbrennsla eykst
um 5-10% með þeim afleiðingum að magn efna
á borð við koldioxíðs og brennisteinssýru, sem
valda gróðurhúsaáhrifum og súru regm, eykst í
andrýmsloftinu.
Óbrunnin kolvetni og köfnunarefnisoxíð,
blýlauss bensíns mun stórauk-
ast þar sem blý eyðileggur
hvarfakútana á skömmum tíma.
sem valda ertingu í slímhimnum, brotna niður í
hvarfakútnum. Benzen og kolmónoxíð eru
hvort tveggja eitruð kolvetni sem brotna niður.
Kolmónoxíð er eitrað á aflokuðum svæðum, en
gengur annars fijótt í samband við súrefni svo
eitrunaráhrif þess hverfa. Með benzenið gegnir
öðru máli. Að margra mati er það eitraðasta
efnið í útblæstri bíla svo talsvert er unnið með
því að hvarfa það í hinum nýju kútum. En það
leysir ekki nema hluta af vandamálinu því
megnið af því benzeni sem stafar af eldsneyti
gufar upp á bensínstöðvum og annars staðar þar
sem bensín kemst í snertingu við lofi, að sögn
Einars. Hann segir ennfremur að þar sem benz-
en sé gjaman notað í stað blýs til að auka kraft
blýlausa bensínsins þá séu uppi deilur meðal er-
lendra sérfræðinga hvort skiptin úr blýbensíni
og yfir í blýlaust auki eða minnki cituráhrif frá
eldsncyti.
Til að vinna gegn aukinni eldsneytisnotkun
vegna loflmótstöðunnar í hvarfakútunum er
gripið til ráðstafana á borð við kröfur um rétta
stillingu bílvéla, bcinnar innspýtingar og raf-
eindakvcikja. En þar sem þessar ráðstafanir eru
í sjálfu sér óháðar hvarfakútnum sjálfum hafa
ýmsir orðið til þcss að spyrja hvort ekki sé nær
að skoða umhverfisáhrif eldsneytisbruna í heild
og auka enn á sparneytni bíla með því að sleppa
hvarfakútnum nema á þeim svæðum þar sem
staðbundin, eitrunaráhrif valda erfiðleikum.
Runólfur Ólafsson, framkvæmdastjóri Félags
íslenskra bifreiðaeigenda, er einn þeirra. Hann
segir að í nýlegu erindi eins af framámönnum í
enskum bílaiðnaði hafi komið fram að eldsneyt-
isnotkun bíla hafi minnkað um 30 af hundraði
frá því í eldsneytiskreppunni, en með tilkomu
hvarfakútanna hafi komið bakslag í þessa þró-
un. Runólfúr telur hvarfakútana til komna
vegna þrúgandi ástands í stórborgum, en enginn
vilji svara því skýrt hver heildaráhrif þeirra
verði.
Verðhækkun á bílum mun örugglega fylgja í
kjölfar þessarar nýju reglugerðar að mati Run-
ólfs. Hann segir að samkvæmt upplýsingum
sem hann hafi frá bilaumboðunum og Bíl-
greinasambandinu, verði lægri mörk verðbreyt-
mga 40-80 þúsund á ódýrari bíla og 80-175
þúsund á dýrari bíla. Runólfur segir enn fremur
að því ódýrari sem bílar voru fyrir, því meiri
verði hlutmllslega hækkunin.
Stjómvöld hafa ekki haft uppi nein áform
um að gefa fólki aðlögunartíma með því að
fella niður hluta af gjöldum á bíla á móti þess-
um aukna kostnaði, segir Runólfur og telur að
með þessum breytingum sé ríkið að auka vem-
lega skatttekjur sínar, bæði vegna hærra inn-
flutningsverðs á bílum og aukinnar bensínnotk-
unar þeirra í framtíðinni. Runólfur bendir á að
af 170 þúsund tonnum af bensíni og gasolíu
sem brann hér á landi árið 1990 hafi 44 þúsund
tonn verið notuð af skipum og fiugvélum. Hann
spyr hvers vegna einkabílar séu teknir út úr.
En ef hvarfakútamir valda verðhækkun á
innfiuttum bílum gætu þeir einnig orðið til þess
að draga úr gríðarlegri fjölgun blikkbelja og
stuðlað þannig að atgerlega óumdeilanlegum
mengunarvömum. Þegar kemur að neyslu-
mynstrinu og „þörfum almennings" ber umræða
um umhverfisvemd öðm fremur keim af slæmri
samvisku. Gripið er til ráða sem eru góð svo
langt sem þau ná, en það er oft allt of skammt,
fyrir utan þau tilfelli þar sem þau geta beinlínis
verið tvíeggjuð. Gagnger stefnubreyting í upp-
byggingu almenningssamgangna hér á landi
myndi til dæmis rima vel við núverandi áhuga
okkar á að draga úr mengun frá einkabílum. En
iðulega þjóna úrræðin aðallega því hlutverki að
gera fólki kleifi að halda óbreyttu neyslu-
mynstri og hegðun, aðeins með betri samvisku.
Oft er ódýrast og einfaldast að taka einn þátt út
úr og setja þannig „hreinsibúnað á samvisk-
una“. -ag
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 9. nóvember 1991
Síða 4