Þjóðviljinn - 09.11.1991, Qupperneq 6
,oÆ. nilWlttrmnwm-TUr-TM-M,
FlÉTHK
Ummæli Sighvats vekja reiði
Málflutningur Sighvats Björgvinssonar varðandi verðiagningu á
lyijum ti) aldraðra og öryrkja hefur vakið reiði margra í þjóðfé-
laginu. Öryrkjabandalag íslands sendi frá sér ályktun í gær þar
sem óvandaður málflutningur ráðherrans er harmaður. í utan-
dagskrárumræðum um þetta mál á Alþingi á fimmtudag dró Sighvatur í
efa að útreiknuð dæmi Sjálfsbjargar, landssambands fatlaðra, um hækkun
á lyfjakostnaði væru rétt. Hann sagði tvo lækna á vegum Öryrkjabanda-
lagsins ósammála niðurstöðum dæmanna. Ráðherrann vill fá að vita um
hvaða einstaklinga sé að ræða í dæmunum. Þessu mótmæla bæði formaður
Sjá'fsbjargar og formaður ÖBÍ, sem og þeir þingmenn sem tóku til máls í
umræðunum.
Sjálfsbjörg birti nýlega tíu dæmi
af félögum sínum þar sem sýnt var að
lyfjakostnaður þeirra hefur aukist um
mörg hundruð prósent, frá því reglu-
gerð var breytt 1. júlí í sumar. í versta
dæminu hækkaði lyfjakostnaðurinn úr
2 þúsund krónum í 20 þúsund fyrir
100 daga. Þetta dregur Sighvatur í efa
og sagðist á Alþingi vilja fá að vita
um hvaða einstaklinga væri að ræða
svo hægt væri að sannreyna útreikn-
inginn. Hann sagði að viðkomandi
hefðu hugsanlega ekki sótt um lyfja-
kort og ættu ef til vill rétt á þeim.
Jóhann Pétur Sveinsson, formaður
Sjálfsbjargar, sagði það borðliggjandi
að um hækkun væri að ræða. Hann
sagði dæmin tíu eðlilegt úrtak og að
það væru fjölmargir aðrir í Sjálfsbjörg
sem svipað væri ástatt um. Hann
gagnrýndi ráðherra fyrir að gefa itrek-
að í skyn að það væri ekkert að marka
það sem Sjálfsbjörg léti firá sér og
benti á að Sighvatur væri sífellt að tala
um öryrkja og aldraða hvers lyfja-
kostnaður hefði lækkað, „án þess að
vilja benda á nokkur dæmi um slíkt,“
sagði Jóhann Pétur. Hann bætti við að
vissulega mætti fínna dæmi um lækk-
un en að þau væru sárafá.
Jóhann Pétur sagði að borist hefði
beiðni ffiá Tryggingastofhun um að fá
upplýsingar um hvaða einstaklingar
stæðu á bak við dæmi Sjálfsbjargar.
Jóhann Pétur sagði að að sjálfsögðu
gæti Sjálfsbjörg ekki gefið það upp en
að samband hefði verið haft við þetta
fólk og væri það tilbúið til að gefa upp
nöfn sín þá fengi stoffiiunin þær upp-
lýsingar.
Amþór Helgason, formaður ÖBI,
sagði i gær að ftillyrðingar Sjghvats í
útvarpi og á Alþingi um að ÖBÍ væri
ósammála Sjálfsbjörg um áhrif reglu-
gerðarinnar á hag aldraðra og öryrkja
væru rangar. Þá sagði hann að lækn-
amir tveir á vegum ÖBI hefðu ekki
verið fengnir til að reikna út lyfjaverð
heldur hefði þeim verið falið, ásamt
ffiamkvæmdastjóra ÖBI, að fá ffiam
leiðréttingu á lyfjareglugerðinni. „Þeir
eru nú að vinna að greinargerð um
hvar hnífúrinn stendur í kúnni,“ sagði
Amþór og bætti við að búið væri að
ná samkomulagi við Sighvat um að
leiðrétting fengist á reglugerðinni.
„Það er útilokað að vísa á bug
dæmum Sjálfsbjargar með því að lýsa
fólkið ósannindafölk og flkniefna-
neytendur," sagði Svavar Gestsson
Abl. í utandagskrárumræðunum sem
hann bað um. Þingmenn gagmýndu
Sighvat fyrir þau orð í ffiéttum Ríkis-
útvarps á þriðjudag að ef í dæmum
Sjálfsbjargar væri um fólk að ræða
sem neytti mikið ávanabindandi lyfja
væri ljóst að ríkið væri hætt að niður-
greiða þau lyf nema í undantekningar-
tilfellum. Þingmönnum þótti ráðherra
væna fólkið um að vera fikniefnaneyt-
endur en Sighvatur sagði þá oftúlka
orð sín og bætti við að erfitt væri að
draga mörkin á milli ávanabindandi
lyfja og fikniefna, það færi eftir neysl-
unni.
Finnur Ingólfsson Frfl. sagði að ef
ráðherra vissi til þess að verið væri að
ávisa lyfjum á fílaúefhaneytendur ætti
hann ekki að liggja á þeim upplýsing-
um heldur koma þeitn til lögreglu.
Svavar benti á að það skipti ekki
öllu máli þótt róandi lyf og ávana-
bindandi væru tekin út úr dæmum
Sjálfsbjargar, því væri það gert þá
Sighvatur Björgvinsson
kæmi samt i ljós að lyfjakostnaðurinn
í dæmunum tíu hefði aukist um 504
prósent. Verkalýðsfélagið Þór á Sel-
fossi, BSRB, ASÍ og Dagsbrún hafa
mótmælt harðlega ummælum Sig-
hvats og lýst furðu sinni á þeim. -gpm
Yiðhokf
Sigríður Kristinsdóttir skrifar
EES-dómstóll hættulegur sjálfstæðinu
Björo Arnórsson hagfræðingur
ritar grein í DV miðvikudag-
inn 6. nóvember sem hann
nefnir „Yfirþjóðlegt vald“ og fjall-
ar einkum um dómsvaldið í EES.
Ekki verður hjá þvi komist að gera
athugasemdir við nokkrar vafa-
samar fullyrðingar hagfræðingsins.
Hann bendir á að alþjóðlegir
samningar og skuldbindingar og
stofnanir eins og Sameinuðu þjóðim-
ar stuðli að þvi að deilumál milli ríkja
séu leyst með ffiiðsamlegu móti. Þaö
er líka rétt að þegar viðskiptasamn-
ingar eru gerðir milli þjóða eru offiast
höfð ákvæði um hvemig eigi að leysa
ágreiningsmál og þeim þá gjama vís-
að til dómstóls sem báðir aðilar em
sammála um að sé hlutlaus eða þá til
gerðardóms sem báðir aðilar skipa í.
Samningamir um aðildina að EES em
hins vegar ekki neinir venjulegir við-
skipta- eða samstarfssamningar milli
jafinrétthárra ríkja heldur snúast þeir
um það hvort íslendingar eigi að
ganga í ríkjabandalag þar sem sjálf-
stæði aðiidarríkjanna skerðist vera-
lega. EB/EES- dómstóllinn getur
gripið með miklu ffiekara móti inn í
innanlandsmál einstakra ríkja en
dómstólar af því tagi sem fjalla um
samninga milli ríkja eða eiga að skera
úr um deilur milli jafiirétthárra ríkja.
Bjöm nefnir að íslendingar haft
skotið málum sinum til alþjóðlegra
dómstóla og á þá væntanlega við
dómstóla eins og Mannréttindadóm-
stólinn. Hann á meðal annars að úr-
skurða um mál einstaklinga eða hópa
sem eru fótum troðnir á einhvem hátt,
það er aðila sem eiga undir högg að
sækja. Þegar riki viðurkenna lögsögu
dómstóla af þessu tagi er það offiast af
hinu góða. En að segjast undir lög-
sögu EB/EES- dómstólsins er allt
annað og alvarlegra mál því þeim
dómstól er ekki ætlað að vernda rétt
hins veika heldur hins sterka. Ur-
skurðarvald hans teygir sig yfir fjöl-
mörg mikilvæg svið, eins og við-
skipti, fjárfestingar, þjónustu, at-
vinnuréttindi og búseturétt, þ.e. flest
það sem snertir viðskipti og atvinnu-
mál og allt bendir til þess að lögsaga
hans muni ná yfir enn víðari svið í
ffiamtíðinni effiir því sem lagasetning
miðstjómarvaldsins í Briissel verður
viðameiri. Það er óumdeilanlegt að ef
Islendingar gangast undir lögsögu
þessa dómstóls afsala þeir sér stórum
hluta af dómsvaldi sínu.
Margir talsmenn EB/EES láta
sem þar eigist við jafningjar en sú er
einmitt ekki raunin. Evrópubandalag-
ið er stofnað með hagsmuni stærstu
iðnhringanna á meginlandi Evrópu í
huga. Hugmyndafræði þess miðast
nær eingöngu við hagkvæmni stærð-
arinnar, við aukna framleiðslu og
neyslu sem byggist á eyðslu náttúru-
gæða. Á þeim bæ er mikið talað um
,jafna samkeppnisaðstöðu", þ.e. að
einum aðila sé ekki hyglað á kostnað
annars. Slík ,jöfii samkeppnisað-
staða“ er fyrst og ffiemst sniðin fyrir
stórfyrirtæk-
in á kostnað
þeirra minni.
Lögum og
reglugerðum
rignir niður
frá mið-
stjóminni til
að tryggja
þetta svo-
kallaða jafh-
ræði og margs konar effiirlitsstofnanir
Evrópubandalagsins eiga að sjá til
þess að reglumar séu ekki brotnar.
EB-dómstóllinn er aðeins einn hluti
þess bákns, hann dæmir samkvæmt
íögum EB/EES og hefur úrskurðað að
þau séu rétthærri en lög einstakra að-
ildarríkja. Dómstóllinn hefur meðal
annars vald til að láta breyta lögum
og reglugerðum sem þjóðþing ein-
stakra aðildarríkja hafa sett, ef þau
stangast á við lög bandalagsins.
I lokin segist Bjöm skrifa þessa
grein til að hvetja menn til að skoða
hlutina ofan í kjölinn og er það góðra
gjalda vert. Upplýsingar um samning:
inn liggja hins vegar ekki á lausu. í
utanríkisráðuneytinu segjast menn
vera að þýða hann og enginn veit
hvenær því verki lýkur og hjá mál-
svörum EES-samningsins hefiir borið
allt of mikið á útúrsnúningi og mis-
vísandi málflutningi.
Hér skal ekki fjallað meira um
grein Bjöms þótt margt fleira sé hug-
leiðinga vert. í umræðunni um
EB/EES þurfa hugtök, eins og t.d.
sjálfstæði og yfirþjóðlegt vald, að
vera skýr og meirn mega ekki draga
úr merlangu þeirra. Það er slæmt þeg-
ar menn rugla saman alþjóðlegum
sérdómstólum annars vegar og hins
vegar dómstól EES/EB sem er allt
annars eðlis og sýnilega hættulegur
sjálfstæði okkar. Slíkur málflutningur
á ekki heima í jafti alvarlegri um-
ræðu.
Höfundur er formaður SFR.
„EB/EES-dómstóllinn getur gripið með
miklu frekara móti inn í innanlandsmál
einstakra ríkja en dómstólar af því tagi sem
fjalla um samninga milli ríkja eða eiga að
skera úr um deilur milli jafnrétthárra ríkja.“
Brynhildur Snædal Jósefsdóttir
kennari
Fædd 3. 9. 1902 - Dáin 3. 11. 1991
Amma mín er dáin. Þessi lífsglaða
kona með skýra, kátu augun er nú bú-
in að fá hvíldina effiir erfið veikindi
síðustu mánuðina.
Hún Binna amma fæddist að Látr-
um í Aðalvík 3. septembcr 1902. For-
eldrar hennar voru Pálína Ástríður
Hannesdóttir og Jósef Hermannsson
bóndi á Atlastöðum. Amma ólst upp
hjá móðurforeldram sínum að Látr-
um, þeim Jóranni E. Sivertsen og
Ilannesi Sigurðssyni. Hún bar alltaf
mikla virðingu fyrir afa sínum og
ömmu og talaði offi um hvað þau
hefðu verið henni góð. Móðir ömmu
giffiist Guðmundi Sigurðssyni.
Amma var tvígiffi. Fyrri maður
hennar var Karl Guðmundsson vél-
stjóri. Þau skildu. Böm þeirra cra:
Guðrún setjari, Ástriður hjúkranar-
fræðingur og Guðmundur Stefán vél-
stjóri. Seinni maður ömmu var Olafur
Friðbjamarson. Hann lést af slysför-
um 1966. Ólafur starfaði sem bóndi,
smiður og verslunarmaður. Börn
ömmu og Olafs eru: Hrafnhildur hús-
móðir, Hanna íþróttakennari, Þröstur,
aðstoðarmaður utanríkisráðherra, og
Guðmundur Páll rithöfundur.
Um tvítugt fór amma suður til
Reykjavíkur til náms og lauk kennara-
prófi við Kennaraskólann árið 1925.
Kennslu stundaði hún í áratugi, fyrst
vestur á Látrum og í Dýrafirði, síðar á
Húsavík og svo í Breiðagerðisskóla í
Reykjavík.
Mér þótti alltaf ákafiega spcnn-
andi að ciga ömmu sem var kennari.
Hún var lika kennari af lifi og sál og
setti manngildið öllu ofar. Hún talaði
ofi um nemendur sína og það fór
aldrei á milli mála hvað henni þótti
vænt um þá og hvað hún gladdist yfir
auknum þroska hvers og eins. Mér
þótti alltaf gaman þegar litlu jólin
vora haldin í Breiðagerðisskóla og
amnia bauð mér að koma. Stóru stelp-
urnar í bekknum hennar áttu að lita
cftir mér á meðan hún var að gera allt
klárt fyrir Iciksýninguna. Eg man enn
hvað stelpunum fannst ég ciga gott af
því ég var bamabamið hennar Bryn-
hildar.
Offi fékk ég að sitja við borðstofu-
borðið hjá hcnni í Stóragerðinu og
fylgjast með þcgar hún tók upp tösk-
una með öllum stíla- og reikningsbók-
unum og fór yfir vcrkefnin. Eg fékk
að prófa stjömustimplana, Gott- og
Ágætt- stimplana líka. Hvílík gleði!
Að geta stimplað af hjartans lyst og
þóst vera kcnnari! Seinna fékk ég að
Íesa eina og eina ritgerð og svo var
mér treyst til að aðstoða við að fara
yfir stafsetningaræfingar. Mikið rosa-
Íega var þctta gaman! Nokkrum áram
seinna, þegar ég var orðin nemandi í
Kennaraskólanum. þótti mér gaman
að skjótast til ömmu eftir skóla og sjá
hana lifa sig inn í kennslu í hópi 5 og
6 ára nemenda sem sóttu kennslu
heim til hennar.
Ekki minnkaði áhugi ömmu á
bömum þótt aldurinn færðist yfir. Mér
þótti gott að koma til hennar með
börnin mín og sjá að faðmur hennar
var alltaf opinn. Hún var alltaf tilbúin
að leika og spjalla við þau. Sonur
minn fór í „handboltaleik" við 87 ára
langömmu sína og var mikið íjör í
þeim leik. Milli hcnnar og bamanna
minna myndaðist strengur sem aldrei
verðurrofinn.
Effiir að ég flutti norður i land
haföi ég fyrir venju að hringja til
ömmu á afmælisdaginn hennar. Hún
spurði þá mikið um skólann og sagðist
öfimda mig af því að geta staðið i and-
dyri skólans og séð þegar krakkamir
kæmu inn fyrsta skóladaginn. „Það er
ekki hægt að lýsa þeirri tilfinningu
sem maður fær þá, þetta er svo gam-
an,“ sagði hún. Og þau era ófá ráðin
sem hún amma hefúr gefið mér um
kennslu, allt frá því að ég var kennara-
nemi og fram á síðustu ár. Það var gott
að byggja á hennar reynslu.
Amma var mjög fjölhæf kona og
listræn. Hún pijónaði og saumaði
mikið út og bjó til munstur sjálf. Hún
málaði líka mikið og era til mörg fal-
leg málverk eftir hana. Aðalsmerki
hcnnar var vandvirknin. „Það sem
maður gerir, það á maður að gera vel,“
sagði hún offi. Og vissulega fór hún
eífiir því sjálf. Hún haföi sérstaklega
fallega rithönd og þegar ég fékk í
bamaskóla mína fyrstu forskriffiarbók,
eftir Guðmund I. Guðjónsson, hélt ég
að hún amma heföi skrifað hana!
Amma sagði mér seinna að hún og
Guðmundur hefðu verið sessunautar í
Kennaraskólanum og að þau heföu
alltaf verið að keppast við að skrifa
betur en hitt. Það hefði svo þróast út í
að þau höfðu nánast alveg sömu rit-
hönd.
Amma lagði mikið upp úr því að
tala vandað mál og íslenskukunnátta
hennar var góð. Aldrei man ég til þess
að hún hafi prédikað yfir okkur um
þctta, en hún sagði okkur til og hvatti
okkur á sinn Ijúfa og lærdómsrika
hátt.
Já, hún amma var engin venjuleg
amma.
Það var alltaf gaman að fara til
hennar, hvort sem það var til að horfa
á hana vinna eða fá aðstoð við námið.
Alltaf var manni tekið opnum örmum
og það var stutt í kímnina. Ef erfið-
leikar steðjuðu að var gott að geta leit-
að til hennar. Hún var mild, leiðbeindi
og huggaði. Faðmlag, mjúkar hendur
sem struku kinnar mínar, þerraðu tár
og svo var hvíslað: „Guð blessi þig.“
Amma er dáin. En dauðinn megn-
ar ekki að taka hana ömmu mína frá
mér, því hún mun alltaf lifa í hjarta
mér.
Guð blessi minningu elskulegrar
ömmu minnar.
Inga H. Andreassen
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 9. nóvember 1991
Síða 6