Þjóðviljinn - 09.11.1991, Blaðsíða 7

ElLENDAK Iftf FMETTIE
A Umsión: Ólafur Gíslason
Gagnkvæmar refsi-
aðgerðir í Júgóslavíu
Evrópubandalagið samþykkti í gær víðtækar efnahagslegar refsi-
aðgerðir gegn Júgóslavíu, sem ætlaðar voru til þess að þvinga
Serbíu til samninga um frið. Bandalagið fór jafnframt fram á
að Sameinuðu þjóðirnar settu olíuviðskiptabann á Júgóslavíu.
Skömmu eftir þessa sameigin-
legu ákvörðun EB hóf júgóslav-
neski sjóherinn umsátur um 6
helstu hafnarborgir Króatíu, og
hemaðaryfirvöld í Belgrad til-
kynntu um leið að eldflaugum
hefði verið miðað á valin skotmörk
í Króatíu og væm þær komnar í
skotstöðu.
Efasemdir vom uppi í gær um
að refsiaðgerðir EB hefðu tilætlað-
an árangur. Ágreiningur er líka
uppi innan bandalagsins um hvaða
stefnu eigi að taka. Þjóðveijar vom
óánægðir með ákvörðunina og
töldu refsiaðgerðimar ekki ganga
nógu langt. Jafnframt þrýstu þeir á
um að sjálfstæði Slóveníu og Júgó-
slaviu yrði viðurkennt.
Slík ákvörðun var hins vegar
ekki tekin, en hins vegar vom
bandalagsríkin 12 hvött til að und-
irbúa þá lögfræðilegu pappírsvinnu
sem vinna þyrfti til undirbúnings
formlegrar viðurkenningar.
Van den Broek, utanríkisráð-
herra Hollands, sagði að ótímabær
viðurkenning gæti gert illt verra,
þegar hann ávarpaði blaðamenn og
sagðist vona að Serbar myndu
mæta til frekari friðarviðræðna.
„Ég held að friðarráðstefhan geti
ekki komist að gagnlegri pólitískri
niðurstöðu án Serba,“ sagði hann.
Genscher, utanríkirráðherra
Þýskalands, sagði hins vegar að
friðarviðræðumar gætu haldið
áfram án þátttöku Serbíu. „Enginn
getur stöðvað friðarviðræðumar
með Qarvem sinni,“ sagði hann.
Þótt refsiaðgerðum EB sé fyrst
og ffernst beint gegn Serbíu, þá er
talið ógerlegt að einskorða þær við
eitt lýðveldi sambandsríkisins. Að-
gerðimar fela í sér að sérstök vild-
arkjör Júgóslavíu í viðskiptum við
EB em afnumin, innflutningur á
textílvamingi frá Júgóslavíu er
bannaður og Júgóslavía er útilokuð
frá aðild að sérstöku endurreisnar-
og hjálparstarfi bandalagsins fýrir
A-Evrópu. Olíuviðskiptabann var
ekki sett á, þar sem Júgóslavía
kaupir ekki olíu af EB-ríkjum, en
farið var ffarn á að Sameinuðu
þjóðimar kæmu slíku banni á.
Slóvenskir hermenn heilsa fána sinum.
og í sameiginlegri yfirlýsingu
bandalagsins var tekið fram að
formleg viðurkenning gæti þá fyrst
átt sér stað þegar einstök lýðveldi
hefðu tryggt mannréttindi þjóðem-
isminnihluta með sérstökum lög-
um.
Þjóðveijar, sem mest hafa þrýst
á um viðurkenningu, lýstu því yfir
að þeir myndu brátt bjóða forset-
um Slóveníu og Króatíu í opinbera
heimsókn til Þýskalands, og Hans
Dietrich Genscher sagði að „lestin
sem leiddi til formlegrar viður-
kenningar væri þegar lögð af stað“.
Hann vildi jafnframt víðlækari
refsiaðgerðir en ákveðnar hafa ver-
ið, og að innistæður Júgóslavíu í
evrópskum bönkum yrðu frystar.
Carrington lávarður, sem leitt
hefúr samningafundina í Haag, var
óvenju fámáll og virtist svartsýnn
Prófessor í hagfræði við há-
skólann í Belgrad sagði að þessar
refsiaðgerðir myndu ekki hafa þau
áhrif sem EB ætlaði, og bætti við
að „ekkert viðskiptabann gæti jafn-
ast á við þann skaða sem við höf-
um þegar unnið sjálfum okkur“.
Efnahagsástandið í Júgóslavíu
var þegar orðið alvarlegt áður en
átökin brutust út eftir sjálfstæðisýf-
irlýsingu Slóveníu og Króatíu 25.
júní síðastliðinn. Verðbólgan var
um 100%, erlendar skuldir hrönn-
uðust upp og framleiðslusamdrátt-
ur var mikill.
Að sögn sérfróðra var hluti
Serbiu í heildarútflutningi Júgó-
slavíu til iðnríkjanna um 17% á
fyrstu 7 mánuðum þessa árs. Um
70% þessa útflutnings fór til EB-
ríkja.
Blaðbera vantar
r
i
Garðhús
Vallarhús
Veghús
Upplýsingar í síma 681333
ÞJÓÐVIIJINN
Tveggja daga leiðtogafundi Atlantshafsbandalagsins lauk í
Róm í gær með sameiginlegri „Yfirlýsingu um frið og sam-
vinnu“, sem markar þáttaskil í sögu bandalagsins og nýjan
friðar- og sáttatón miðað við sambærilegar yfírlýsingar frá
fyrri tíð.
I yfírlýsingunni er rétt út friðar-
og sáttahönd til fyrrverandi óvina
bandalagsins í A-Evrópu og leiðtog-
um þessara ríkja boðið til sérstaks
fundar í Brussel í desember næst-
komandi, til þess að gefa út sameig-
inlega yfirlýsingu er marki upphaf
nýs tímabils í samskiptum austurs
og vesturs.
Það er tillaga bandalagsins að
stofnað verði sérstakt Samvinnuráð
NATO, er hafi árlega fundi með
leiðtogum A-Evrópuríkja, og að
reglubundnir samráðsfúndir um ör-
yggismál verði haldnir meðal sendi-
herra ríkjanna. Að stofnaðar verði
samstarfsnefndir er fjalli sérstaklega
um stjómmál, efnahagsmál og her-
mál, að boðið verði til samvinnu og
samráðs á sviði öryggismála og
skipst verði á skoðunum og ráðgjöf
um „lýðræðislegan skilning á hem-
aðarlegum og borgaralegum tengsl-
um“. Þá er einnig boðið upp á sam-
vinnu á sviði umhverfismála. Helstu
verkefnin sem lágu íyrir leiðtoga-
fúndinum voru að skilgreina hlut-
verk bandalagsins í breyttum heimi,
og þá sérstaklega að taka afstöðu til
þess hvort þátttaka Bandaríkjanna í
vömum Evrópu væri áfram nauð-
synleg eða æskilcg.
Deildar meiningar hafa verið á
meðal bandalagsríkjanna um þessi
mál, og hafa þær kristallast í kring-
um nýja tillögu Frakka og Þjóðverja
um stofnun sjálfstæðs Evrópuhers á
vegum Evrópubandalagsins.
Frakkar, sem ekki taka þátt í
hinu hemaðarlega samstarfi NATO-
rikja, hafa viljað losa vamir Evrópu
undan bandarísku forræði, og jafn-
ffamt að ríki álfunnar tækju sjálf
ábyrgð á vömum sínum. Ríki eins
og Bretland, Holland og Ítalía hafa
hins vegar lagt áherslu á mikilvægi
tengslanna við Bandaríkin yfir Atl-
antshafið.
Þessum ágreiningsefnum var í
raun skotið á frest og þeim vísað til
leiðtogafundar EB, sem verður í
Maastricht í Hollandi 9.-10. desem-
ber næstkomandi. En þá ætla leið-
togar EB-ríkjanna 12 að taka tíma-
móttandi ákvarðanir um pólitíska og
efnahagslega einingu bandalagsríkj-
anna og framtíðarskipan öryggis-
mála í álfúnni.
Bush, forseti Bandaríkjanna,
sem vissi vel um þennan ágreining,
taldi fúndinn í Róm vera rétta vett-
vanginn fyrir Evrópuríkin til þess að
ákveða hvort nærvera Bandaríkj-
anna í Evrópu væri æskileg, og bað
um ótvíræð svör.
Bush var fúllvissaður um það af
leiðtogum Evrópuríkjanna að þeir
vildu ekki að bandarískt herlið í
Evrópu yrði sent heim. í yfirlýsingu
leiðtoganna var lögð áhersla á mik-
ilvægi tengslanna við Bandaríkin
yfir Atlantshafið, sem væm staðfest
með hemaðarlegri nærvem Banda-
ríkjanna.
Þessi yfirlýsing var Bush trúlega
velkomin sem vegamesti í þeirri
rimmu sem hann á fyrir hendi á
Bandaríkjaþingi um ráðstöfun
bandarískra skattpeninga í Evrópu.
Allmargir leiðtogar bandaíags-
ins lögðu áherslu á það að hugsunin
á bak við það að skapa óháðan evr-
ópskan her ætti ekki að stangast á
við hlutverk NATO eða keppa við
það. „Það var aldrei spuming um
það að skapa evrópska vitund um
vamarmál er gengi gegn Atlants-
hafsbandalaginu," sagði Francois
Mitterrand, og Helmut Kohl sagði
að þetta væri ekki spumingin um
„annaðhvort eða, heldur bæði og“.
Hugmynd Frakka og Þjóðverja
er sú, að sá sameiginlegi herafli sem
þessar tvær þjóðir hafa þegar stofn-
að vísi að, verði útvíkkaður til að ná
til þjóðanna 9 sem mynda Vestur-
evrópusambandið.
Ágreiningur hefur verið um
hemaðarlegt hlæutverk þessa sjálf-
stæða herafla, hvort hann gæti starf-
að á svæði því sem heyrði undir
herráð NATO og ef ekki, hvar hann
ætti þá að starfa. Verður ekki annað
séð en að hér sé annað hvort um
þversögn að ræða, eða það sem á
enskri tungu er kallað „overkill":
Tvöfaldur her að veija sama svæðið,
loksins heear óvinurinn er ekki
lengur til staðar! í sameiginlegri yf-
irlýsingu leiðtoganna er sérstakur
kafli um Sovétríkin, þar sem gætir
allt að því foðurlegs umhyggjutóns,
þar sem Sovétstjómin var hvött til
að gæta kjamorkuvopna sinna vel í
því upplausnarástandi sem nú ríkti,
og að hún sæi til þess að lýðræði og
mannréttindi væm virt, sem og al-
þjóðalög og þegar gerðir samningar
um takmörkun vígbúnaðar.
Mitterrand Frakklandsforseti
gerði ágreining um orðalag í yfirlýs-
ingunni sem var frá Bandaríkjunum
komið. Honum fannst tónninn of
foðurlegur í yfirlýsingunni, og hann
sagði að það væri hvorki í verka-
hring NATO að segja til um sovésk
efnahagsmál né innri iandamæri
innan Sovétríkjanna. Mitterrand
sagði að vissulega væri það gleði-
efni að heimsveldi Stalíns leystist
upp, „en ef hið rússneska heims-
veldi Péturs mikla leysist upp mun
það ójafnvægi sem af því hlýst ein-
ungis valda okkur erfiðleikum, svo
það má ekki líta svo út að við séum
að hvetja til þess,“ sagði Mitterrand.
Ágreiningurinn stóð í raun um
það hvort og þá í hve ríkum mæli
NATO ætti að hvetja til þess að lýð-
veldi Sovétríkjanna losuðu sig und-
an miðstýringarvaldi Sovétstjómar-
innar. Töldu margir leiðtoganna að
nauðsynlegt væri að viðhalda mið-
stýringarvaldinu að vissu marki,
m.a. með tilliti til kjamorkuvígbún-
aðar, vígbúnaðareflirlits og endur-
greiðslu erlendra lána.
Þótt leiðtogafúndurinn hafi rétt
ffarn samvinnu- og sáttahönd til
fyrrverandi óvinna sinna í austri, þá
er það álit leiðtoganna að veikasta
hlekkinn í öryggiskeðju Evrópu sé
áfram að finna í Sovétríkjunum.
Þótt aukin samstaða um sameigin-
legt gildismat hafi treyst friðinn sem
aldrei fyrr, þá sé enn þörf á sameig-
inlegum vömum er tengi Bandarík-
in og Evrópu yfir Atlantshafið.
Bush Bandaríkjaforseti sagði
við brottförina frá Róm, að fúndur-
inn hefði markað tímamót og endur-
nýjun bandalagsins. Aðspurður
hvort ríkjum A-Evrópu yrði veitt
innganga í bandalagið sagði hann:
„Við skulum segja að það sé ekki
tímabært í augnablikinu.“
MARKAÐSTORG
MEÐ NOTAÐAR
OG NÝJAR VÖRUR
OPNUM LAUGARDAGINN 16. NÓVEMBER
Enn eru nokkur pláss laus fyrir:
al húsmóðurina til að losa dótið úr skápum og geymslum og selja
b) fyrirtækjaeigandann að losna við lager og fjölga útsölustöðum
c) og félagið þitt að selja og afla fjár
d) opnunartilboð: fataslá, borð og pláss aðeins 1.500,- kr.
I Undralandi verður mikið um að vera, gleði, grín og alls kyns uppákomur:
töframaður, eldgleypir, klessubílar og margt, margt fleira.
Opið frá kl. 11.00 til 18.00 á laugardögum og frá kl. 12.00 til 18.00 á sunnudögum.
Upplýsingar í síma 651426 eða 74577
Undraland, Grensásvegi 14, Reykjavík
Síða 7
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 9. nóvember 1991