Þjóðviljinn - 24.01.1992, Blaðsíða 5

Fríða Á. Sigurðardóttir sem
hlaut bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs.
Mynd: Kristinn.
Fremst á myndinni sitja
fulltrúar Islands i dómnefndinni,
Sigurður A. Magnússon og
Dagný Kristjánsdóttir, og eru
greinilega sátt við sinn hlut.
Mynd: Jim Smart
Friba í sviðsljósinu
ftam hugleiðingar um tímann og
sjálfið; ástina og samband okkar við
aðra. Þess vegna hefur hún almenna
skírskotun en fjallar ekki eingöngu
um íslenskan veruleika. Tilvistar-
spumingar þessarar bókar eiga við
um allan vemleika.
Dómnefndinni þótti bókin djarf-
mannlega skrifuð. Fríða sker niður
upplýsingar þegar hún telur sig
þurfa þess. Leyfiír sér að tala í brot-
um og augnabliksmyndum þegar
það á við.
Allt raðast þetta saman fyrir les-
andanum að lokum, en það er líka
mikið á hann lagt. Honum er sýnt
mikið traust.
Það hefúr líka sýnt sig að mjög
margir lesendur hafa verið þessa
trausts verðir og menntun nefúr
ekki skipt máli í því sambandi. Það
er sama hver lesandinn er. Leggi
hann ffam vinnu fær hann goða
uppskem.
- Dómnefndin um bókmennta-
verðlaun Norðurlandaráðs hefur
stundum verið gagnrýnd fyrir það
að vera höll undir nefobundnar bók-
menntir. Fór bók Fríðu ekkert fyrir
bijóstið á nefndarmönnum?
- Eg vil engu svara um það sem
þessi nefnd hefúr gert áður en ég
tók sæti í henni, en það er mjög
ánægjulegt að textar sem sæta ný-
mælum skuli lagðir ífam og verð-
launaðir. Fríða er verðugur verð-
launahafi og, hún er bæði dóm-
nefndinni og íslendingum til sóma.
kj
og er Ijón
Bókmenntaverðlaun Norður-
landaráðs voru veitt í aær. ,Á
meðan nóttin líður“ eftir Fríðu Á.
Sigurðardóttur var valin úr hópi
þeirra bóka sem bestar teljast á
Norðuriöndum. Dagný Kristjáns-
dóttir las upp greinargerð nefnd-
arinnar, en þar seair: „Bókin er
ögrandi, nýskapanai og býr um
leið yfir Ijóðrænni fegurð. f verk-
inu er horfið aftur til fortíðarinnar
í leit að lífsgildum sem eiga er-
indi við samtíma okkar. Bókin
gerist að hluta til I stórbrotinni
náttúru Hornstranda og náttúru-
lýsingamar eru hluti af töfrum
textans. I verkinu er ekki reynt
að skapa þá blekkingu að við
getum skilið til fullnustu veruleika
formæðra okkar og forfeðra.
Textinn setur spumingarmerki
við hefðbundna söguskoðun, hefð-
bundna frásögn og venjubundna
málnotkun.
Friða Sigurðardóttir lýsir í ljóð-
rænum texta þessarar bókar þörf
okkar fyrir sögu og frásögn um leið
og bókin lýsir hve erfitt það er að
komast að eingildum sannleika um
líf og list.“
Dagný Kristjánsdóttir og Sig-
urður A. Magnusson sitja í dóm-
nefndinni af hálfu íslendinga. Dag-
ný var beðin að gera nánari grein
fyrir því hver Fríða er og hvað hún
hefúr til síns ágætis.
- Hún byrjaði sem raunsæishöf-
undur innan ramma þess sem kallað
hefúr verið nýraunsæi, sagði Dag-
ný, en fór fljótlega að leggja miklu
meiri vinnu í textann, - bijót^ hann
upp eins og stundum er sagt. 1 þeirri
skaldsögu sem út kom næst á undan
þeirri sem nú er verðlaunuð, „...eins
og hafið“ má glögglega sjá að hún
er á leiðinni að „Meðan nóttin líð-
ur“. Þar er textinn nútímalegur. Það
hefúr verið unnið mjög mikið við
hann.
Textinn á „Meðan nóttin líður“
er „modemískur“ eða eins og segir í
greinargerð dómnefndarinnar: setur
spumingarmerki við hefðbundna
frásögn og venjubundna málnotkun.
Kjami málsins er sá að við
verðlaunum þessa bók vegna þess
að hún er ffábær, en hún er jafh-
ffamt merkur áfangi á leið Fríðu.
Hún er rithöfúndur í þróun sem
áreiðanlega heldur áffam.
- Hvemig tengist bók Fríðu við
kvennabókmenntimar? Er þetta
dæmigerð „konubók"?
- Bókin er vissulega eftir konu
og um konur, en hún fjallar líka um
karl^.
I henni er töluverð gagnrýni á
útkomuna úr kvenffelsisbaráttunni.
Söguhetjan er einstaklingshyggju-
kona og hefúr andúð á kvennabar-
áttunni.
Hins vegar hefúr hún náð þeim
markmiðum kvennabaráttunnar að
hún er sjálfstæð, þarf ekki að hugsa
um neitt nema sjálfa sig. Hún er
íjárhagslega sjálfstæð og frjáls, en
hún veit hvorki hvað hún á að gera
við frelsið né hveiju hún hefur fóm-
að til þess að öðlast það.
- En hvers vegna gengur þessi
bók í augun á útlendingum? Hvað
gerir henni kleift að fara yfir landa-
mærin?
- Bókin er djúp. Hún leggur
Enn heiti ég Isbjörg
f kvöld verður frumsýnt nýtt
leikrit í nýjum sal í Þjóðleik-
húsinu. Þetta er leikgerð Há-
vars Sigurjónssonar á skáld-
sögu Vigdísar Grímsdóttur: Eg
heiti fsbjörg, ég er Ijón.
Skáldsagan naut mikilla vin-
sælda á sínum tíma og ekki ótrú-
legt að þessi glæsilega leikgerð
eigi eftir að gera það líka.
Skáldsaga af þessari stærð
gjörbreytist að sjálfsögðu þegar
hún er lögð til gmndvallar á sviðs-
verki. En hvemig fannst Vigdísi að
sjá sögupersónur sínar á sviði?
- Fyrst fannst mér það hreint
og beint óþægilegt. Ég hafði auð-
vitað gert mér ákveðnar hugmyndir
um þetta fólk. Ég er ekki viss um
að það sé endilega vegna þess að
ég er höfúndur. Ég held að þetta sé
oftast þannig þegar fólk horfir á
sýningar sem em byggðar á bók-
um. Það hlýtur alltaf að vakna
spurningin um hvort leikarinn
passi inn í það hlutverk sem hann
hefur fengið.
Annars fannst mér takast mjög
vel að velja leikara í þetta. Ég var
að vísu ekki sátt við allt en það fer
eftir því hvað ég hef haft sterkar
fyrirmyndir.
- Fannst þér textinn sjálfur
ekki breytast við að koma á svið?
- Jú, hann varð allt öðm vísi.
Stundum finnst mér hann koma
betur út. En það er nú einu sinni
þannig að jafnvel manns eigin
bækur þær verða ekki neitt sem
maður á sjálfúr. Tilfinning þess
sem setti bókina saman er alltaf
einhvem veginn öðm vísi. Það
kemst aldrei allt til skila.
Ég hef fylgst nokkuð vel með
æfingum og þó að mér hafi stund-
um fundist textinn verða ókunnug-
legur hefur mér aldrei liðið illa
gagnvart honum.
- Breytti skáldsagan um Is-
björgu Vigdísi Grímsdóttur?
„ - Já, hún breytti mér á sínum
tíma. Ég var ofboðslega vemduð
manneskja. Mér fannst að skáld-
skapurinn væri fúllnægjandi heim-
ur og þangað gæti ég flúið. Þar
fannst mér allt vera. Það var ein-
hver hugmynd um fullkomnun að
þvælast fyrir mér.
Þegar ég var búin að skrifa
þessa sögu fannst mér skáldskapur-
inn alls ekki jafnast á við allt það
sem lífið hefur uppá að bjóða
þannig að þessi saga veitti mér inn-
göngu í nýtt líf.
Þegar ég var að safna efni í
hana varð mér Ijóst að um sumt af
því sem fólk gengur í gegnum er
sagt: Þetta er ævintýri líkast! Þetta
er bara eins og í skáldsögu, - en ef
atburðimir verða í skáldsögu er
sagt: það er of mikið hér, skáldsag-
an ber þetta ekki allt saman. Hér er
of mikið sagt.
- Nú er það bæði margt og al-
varlegt sem hendir ísbjörgu. Hún
er dóttir mjög erfiðra foreldra,
stundar vændi og drepur mann.
Finnst þér þetta ekkert rosalegt
sjálfri?
- Jú, ef þetta er tekið svona. Og
auðvitað er þetta grunnlínan. Þetta
er það sem gerist. En það gerist á
löngum tíma og hefur margvísleg-
an aðdraganda og sagan hefur
miklu fleiri víddir en bara þessa.
- Eftir að hafa séð þessa sýn-
ingu verð ég að spyija hvort þér
finnist karlmenn svolítið skugga-
legt fólk.
- Alls ekki! Það er mjög slæmt
ef sýningin gefur það til kynna. Ég
er ekki tilbúin að fordæma einn
eða neinn, - ég hef ekki byssuleyfi
ef ég má orða það svo.
Mér þykir raunar ansi vænt um
Guðmund föður Isbjargar. Hann er
miklu sterkari karakter en elskhug-
inn sem hún drepur, sem er frekar
eins og villuráfandi sauður í þessu
samfélagi.
Auðvitað gera þéssir menn ým-
islegt sem er ekki gott og raunar
fordæmanlegt en þeir geta verið
ágætar manneskjur engu að síður.
Ætli við værum ekki öll réttdræp ef
það kæmist upp hvemig við hugs-
um stundum. Þá gæti nú orðið fá-
mennt á skerinu.
- Hvemig gengur rithöfúndum
að lifa lífinu í dag? Hvað finnst þér
um launakjör rithöfúnda?
- Það væri nú fúll ástæða til að
setja eitthvað á prent um þau. Það
er fyrst og fremst markaðurinn sem
stýrir því hvort menn geta fengist
við þetta eða ekki. Það em alltof
margir sem verða að láta sér lynda
að vinna fyrir kjötbollum og öðm
þess háttar. Það er mikil andagift
sem fer í kjötbollur. Ég held að
hæfileikar fari í súginn hjá okkur í
stómm stíl.
- Hvað ertu að skrifa núna?
- Ég er að skrifa skáldsögu
sem ég hef verið að vinna að
nokkra hríð.
- Um hvað er hún?
- Ætli megi ekki segja að hún
sé um hvað það kostar að vera
listamaður. Hveiju þarf að fóma til
þess.
- Borgar það sig að færa fómir
til að skrifa skáldsögu?
- Um það vil ég ekki hugsa. En
maður á erindi við annað fólk. Það
verður ekki framhjá því gengið.
Vigdis Grímsdóttir rithöfundur. Mynd: Jim Smart. _ . .
ÚTSALA
40% afsláttur af 2000 m2 af flísum, hreinlætis- og
blöndunartækjum.
Útsalan stendur yfir dagana 20. janúar -1. febrúar.
10% af öðrum ALFABORG {f
VÖrUm BYGGINGAMARKAÐURKnarrarvogiú
Raðgreiðslur 104 Reykjavík - Sími 686755
NÝTT HELGARBLAÐ
5 FÖSTUDAGUR 24.JANÚAR 1992