Dagblaðið Vísir - DV - 11.10.1995, Page 14

14
MIÐVIKUDAGUR 11. OKTÓBRER 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sfmi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
Gengið til forsetakjörs
Þaö vakti eðlilega mikla athygli þegar Vigdís Finn-
bogadóttir, forseti íslands, tilkynnti alþjóð við setningu
Alþingis að hún gæfi ekki kost á sér til áframhaldandi
forsetastarfa að loknu yfirstandandi kjörtímabili.
Ákvörðunin kom ýmsum á óvart. Skoðanakannanir
höfðu gefið til kynna að hún nyti mikils stuðnings með-
al þjóðarinnar til áframhaldandi starfa, og henni höfðu
reyndar þegar borist ýmsar áskoranir um að gefa kost á
sér einu sinni enn. En Vigdís hafði gefið það mjög sterk-
lega í skyn fyrir Qórum árum að hún myndi draga sig í
hlé við lok kjörtímabilsins. Ákvörðun hennar nú var því
einungis eðlileg staðfesting þess ásetnings.
Þess var minnst með eftirminnilegum hætti á síðasta
ári að fimmtíu ár voru liðin frá því lýðveldið ísland var
stofnsett á ÞingvöHum. Athyglisvert er að á þessari hálfu
öld hafa einungis fjórir menn gegnt embætti forseta.
Sveinn Björnsson sat að Bessastöðum fyrstu átta árin, þá
Ásgeir Ásgeirsson í sextán ár, Kristján Eldjárn í tólf ár
og Vigdís Finnbogadóttir frá árinu 1980.
Þegar litið er yfir þetta tímabfi verður flestum ljóst að
forsetaembættið mótast mjög af þeim einstaklingi sem
því gegnir á hverjum tíma. Sveinn Björnsson og síðar Ás-
geir Ásgeirsson komu þannig úr heimi stjórnmála og
stjórnsýslu og það hafði mikfi áhrif á forsetastörf þeirra
og viðhorf almennings.
Þjóðin braut blað í sögu forsetaembættisins árið 1968
með kosningu Kristjáns Eldjárns, en hann sigraði gamal-
kunnan stjómmálamann með miklum yfirburðum. Krist-
ján setti alþýðlegt, ópólitískt svipmót á embætti forset-
ans. Sigur Vigdisar Finnbogadóttur árið 1980 var að
sumu leyti framhald þeirra vatnaskfia sem urðu árið
1968. Um leið var kjör hennar áfangi í baráttunni fyrir
jafnrétti karla og kvenna, en Vigdís varð fyrst kvenna tfi
að ná kjöri sem forseti í lýðræðislegum kosningum.
Kjör Vigdísar vakti mikla athygli víða um lönd á sín-
um tíma. Hún reyndist strax hinn ágætasti fufitrúi lands
og þjóðar og hlaut almenna viðurkenningu hvar sem hún
fór fyrir reisn, alúð og myndarskap. Það átti ekki síður
við á ferðum hennar meðal eigin þjóðar, enda hafa lands-
menn ávafit sýnt henni hlýhug og virðingu.
Þjóðin er þegar farin að velta fyrir sér hugsanlegum
forsetaframbjóðendum í þeim kosningum sem fram eiga
að fara á næsta ári. Margir kunnir einstaklingar hafa
þegar verið nefndir tfi sögunnar sem hugsanlegir fram-
bjóðendur, en ekki er ástæða tfi að ætla að ákvarðanir
um framboð liggi á borðinu fyrr en eftir áramót.
Vonandi gæta stjórnmálaflokkamir þess nú að hafa
sem minnst afskipti af forsetakjörinu 1996. Þjóðin hefur
gefið stjórnmálamönnunum það ljóslega tfi kynna að hún
vifi ekki flokkspólitísk afskipti af vali þjóðhöfðingjans.
Það er nátengt þeim vilja almennings að forsetaembætt-
inu sé haldið utan við dægurþras stjómmálanna.
Það þýðir hins vegar alls ekki að embætti forseta ís-
lands sé hafið yfir almenna umræðu eða málefnalega
gagnrýni. í lýðræðisþjóðfélagi er auðvitað óeðlfiegt að op-
inbert embætti, sem kostað er af skattborgurunum, reyni
að fela sig á bak við leyndarmúr þagnarinnar.
Vonandi kafia forsetakosningarnar á almennar um-
ræður um eðli og gildi embættisins, eins og stundum
áður þegar þjóðin hefur gengið tfi forsetakjörs. Opinber-
ar hugleiðingar þar að lútandi eru ekki síst mikfivægar
í ljósi þess að sá frambjóðandi sem kosinn verður á
næsta sumri mun að öllum líkindum setja svip sinn á
embætti forseta íslands næstu tólf til sextán árin.
Elías Snæland Jónsson
„Vaxandi beitarálag sem fylgdi í kjölfar þess og uppgræðsla í landgræðsluskyni fór vissulega ekki alls staðar
vel saman,“ segir Ingvi m.a. í grein sinni.
Þjóðargjöf til
landgræðslu 1974
Laugardaginn 30. september rit-
ar Elías Snæland Jónsson ritstjóri
laugardagspistil í DV sem hann
nefnir „Misþyrming náttúrunnar"
þar sem hann nefnir dæmi um
hin margvíslegu, skaölegu áhrif
mannsins á umhverfi sitt: iðnað-
armengun, eyðingu regnskóg-
anna, eyðingu ósonlagsins og vax-
andi gróðurhúsaáhrif. Héðan af
heimaslóð nefnir hann jarð-
vegseyðinguna þar sem bæði sé
við núlifandi kynslóðir og forfeð-
ur að sakast.
Ég er um margt sammála því
sem fram kemur í grein Elíasar,
en samt eru þar nokkur atriði sem
mér finnst þörf á að gera athuga-
semdir við.
Þjóðargjöfin
„skref aftur á bak“?
Elías segir að þótt margt hafi
verið gert til að bæta fyrir
rányrkju landsins hafi það starf
gengið misjafnlega. Hann nefnir
þjóðargjöfina, sem Alþingi sam-
þykkti að veita til landgræðslu í
tilefni af 1100 ára afmæli íslands-
byggðar árið 1974, sem dæmi um
það. Hún hafi ekki borið þann ár-
angur sem að var stefnt og segir
að „sumir hafi reyndar gengið svo
langt að fullyrða að þjóðargjöfm
hafi, framkvæmdarinnar vegna,
verið skref aftur á bak“. Vissulega
hafa menn haft ýmsar skoðanir á
árangri þjóðargjafarinnar, en
aldrei hef ég heyrt þessu haldið
fram.
Rétt er að rifja upp aö þjóðar-
gjöfin var samþykkt á hátíðar-
fundi Alþingis á Þingvöllum 1974
og skyldi hún vera einn milljarð-
ur sem veittur yrði til fimm ára.
Að því tímabili loknu var síðan
gerð önnur áætlun um árlegt, auk-
Kjallarinn
Ingvi Þorsteinsson
náttúrufræðingur
ið fjármagn til landgræðslu —
svokölluð landgræðsluáætlun.
Þjóðargjöfin varð landgræðslu-
starfinu gríðarleg lyftistöng, enda
stórjók hún fjármagn bæði til
rannsókna og beinna aðgerða á
vegum landgræðslu- og skógrækt-
araðila. Þegar hún var veitt var
jarðvegseyðingin enn ekki á allra
vitorði og áhugi og skilningur á
nauðsyn landgræðslu og skóg-
ræktar fjarri því að vera jafn al-
mennur og hann er nú. En óhætt
er að fullyrða að þjóðargjöfin hafi
verið einn snarasti þátturinn í
þeirri þjóðarvakningu um þessi
mál sem síðan hefur styrkst með
hverju ári. Það eitt hefði verið
næg réttlæting fyrir þjóðargjöf-
inni, þótt annað hefði ekki komið
tu.
Vissulega gekk ekki allt eftir
sem áætlað var að gera, m.a.
vegna þess að óðaverðbólga rýrði
raungildi hins árlega fjármagns.
Þá var þjóðargjöfin veitt á þeim
tíma þegar sú landbúnaðarstefna
var ríkjandi að framleiða sem
mest, m.a. með fjölgun búfjár.
Vaxandi beitarálag sem fylgdi í
kjölfar þess og uppgræðsla í land-
græðsluskyni fór vissulega ekki
alls staðar vel saman. Einhver
hluti þjóðargjafarinnar var því
„étinn upp af rollum" eins og oft
hefur heyrst, en sennilega lítill
hluti.
Upplýsingaskylda
landgræðslustofnana
Enda þótt ýmislegt hefði mátt
betur fara, náði þjóðargjöfin í
flestu tilliti tilgangi sínum og að
ýmsu leyti meiri árangri en vænst
hafði verið. Þessi staðreynd virð-
ist hins vegar, samkvæmt orðum
Elíasar, ekki hafa náð til alls al-
mennings. Það sýnir nauðsyn þess
að stofnanir landgræðslu, þ.e.
Landgræðsla og Skógrækt ríkis-
ins, veiti landsmönnum öðru
hverju tölulegar upplýsingar um
raunverulegan árangur starfsemi
sinnar. Ella er hætt við að þjóðar-
vakningin dvíni smám saman.
Ingvi Þorsteinsson
„En óhætt er að fullyrða að þjóðargjöfin
hafi verið einn snarasti þátturinn í þeirri
þjóðarvakningu um þessi mál sem síðan
hefur styrkst með hverju ári.“
Skoðanir annarra
Fjárlagafrumvarpið
„Meginboðskapur íjárlagafrumvarpsins er að ekki
sé réttlætanlegt að ríkissjóður haldi áfram að safna
skuldum og velta vandanum yfir á börnin okkar.
Þess vegna þarf að grípa strax í taumana. Það er óá-
byrgt af okkur stjórnmálamönnum að nýta ekki
efnahagsbatann til að draga úr halla og grynnka á
skuldum. Þrátt fyrir að sparnaðaráform frumvarps-
ins mæti án efa mótbyr er það skylda okkar að
bregðast við útgjaldavandanum. Það er lítill dugur í
þeim stjórnmálamönnum sem kaupa vinsældir sam-
ferðamanna sinna með kostnaðarsömum góðverk-
um, en senda síðan reikninginn á komandi kynslóð-
ir.“
Friðrik Sophusson fjármálaráðh.
í 38. tbl. Vísbendingar.
Iðnaður í atvinnulífinu
„Vaxtarbroddar íslenzks iðnaðar, sem tíundaðir
voru á degi iðnaðarins, segja víða til sín: i bygging-
ar- og innréttingaiðnaði, tölvubúnaði, veiðarfæra-
gerð, málningariðnaði, prentiðnaði, plastgerð, mat-
vælaframleiðslu o.s.frv. Haldist stöðugleikinn, sem
gefur farsældarbyrinn í segl atvinnulífsins, og lækki
raunvextir, sem líkur standa til, vex hlutur iðnaðar-
ins áfram - í atvinnu- og lífskjörum þjóðarinnar.“
Úr forystugrein Mbl. 10. okt.
íslenskir mannasiðir
„Lögregla um land allt stendur í ströngu að stilla
til friðar í heimahúsum. Nauðganir og barsmiðar
eru orðnar sígilt fréttaefni eins og veðurfregn-
irö...Yfirvöldin standa að mestu ráðþrota gegn
þeirri agalausu hegðun sem orðin er landlæg. Kurt-
eisi og tillitssemi við náungann er á hröðu undan-
haldi, enda verður lítið vart við að uppalendur séu
þess umkomnir eða kæri sig um að leggja rækt viö
að kenna umgengnisreglur og almenna mannasiði."
Úr forystugrein Tímans 10. okt.