Dagblaðið Vísir - DV - 18.10.1995, Síða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 18. OKTÓBRER 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT114, 105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvrítst@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.ís
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
Listinn sem ekki er til
Listinn yfir hæst launuðu starfsmenn rikisins og
greiðslur ríkissjóðs til þeirra er enn rikisleyndarmál,
þótt margir hafi hvatt til birtingar hans, þar á meðal for-
sætisráðherra og félagsráðherra. Fj ármálaráðherra hef-
ur lagt sig fram um að komast hjá birtingu hans.
Athyglisvert er, að fjármálaráðherra neitar í öðru orð-
inu tilvist lista, sem samráðherrar hans fjalla um sem
raunveruleika, og rekur í hinu orðinu hverjir séu á þess-
um lista, sem hann neitar, að sé til. Með þessu hefur
hann slegið persónulegt met í tvöfóldu orðalagi.
Listinn er ófullkominn, af því að hann nær aðeins til
greiðslna úr ríkissjóði, en ekki til stofnana í svonefndum
B-hluta fjárlaga. Þess vegna vantar marga opinbera
starfsmenn á listann og hjá sumum eru ekki skráðar þar
allar greiðslur, sem þeir fá hjá stofnunum ríkisins.
Eðlilegt er að bætt sé úr þessu og allar launagreiðslur
á vegum ríkisins og einstakra stofnana þess verði dregn-
ar saman í einn lista, svo að sjá megi rétta heildarniður-
stöðu í málinu. Það er eðlilegt framhald af trúnaðar-
bresti, sem orðinn er í kjaramálum þjóðfélagsins.
Ráðherrar hafa látið í ljósi efasemdir um, að rétt sé að
birta listann með nöfnum, heldur nafnlausan og þá með
einstökum starfsstéttum í pökkum. Slík nafnleynd er
eðlileg á millistigum kerfisins, en gengur ekki á toppn-
um, þar sem menn hafa aðstöðu til uppgripa á tekjum.
Valdamiklir embættismenn hafa komizt upp með að
láta rikið greiða sér mun meiri tekjur en hingað til hef-
ur verið gefið i skyn, að þeir fái hjá ríkinu. Þeir hafa not-
að til þess Kjaradóm og Kjaranefnd og búið til margvís-
legar sjónhverfingar á borð við ómælda og óunna yfir-
vinnu.
Kjaradómur og Kjaranefnd hafa ekki orðið við ósk for-
sætisráðherra um að birta forsendur niðurstaðna sinna.
Það stafar af, að forsendurnar halda ekki vatni. Þessar
leynistofnanir i þágu embættismanna eru því rúnar öllu
trausti og hafa glatað tilgangi sínum.
Listinn frægi, sem stundum er til og stundum ekki til,
sýnir, að tveir opinberir starfsmenn fá hvor um sig
meira en sex milljónir króna á ári af A-hluta fjárlaga.
Þegar tölur eru orðnar svo háar, er ekki lengur hægt að
verja, að þær séu einkamál, sem ekki megi birta.
Eðlilegt er að setja eitthvert birtingarmark, til dæmis
við fjórar milljónir á ári og miða þá við samanlagðar
tekjur manna hjá ríkinu og stofnunum þess. Stjórnmála-
menn þurfa að sæta birtingu tekna sinna, þótt þeir hafi
í mörgum tilvikum mun lægri tekjur en fjórar milljónir.
Reglur um nafnleynd í kjaramálum eiga aðeins að ná
tn venjulegra starfsmanna. Þegar þeir eru komnir í
valdaaðstöðu, sem meðal annars felur í sér völd til að
hafa áhrif að tjaldabaki á eigin tekjur, á ekki að vera
lengur hægt að skjóta sér á bak við nafnleynd.
Listinn frægi sýnir, að það eru ekki stjórnmálamenn-
imir, sem eru lagnastir við að framleiða tekjur handa
sér umfram skráð laun, Það eru fyrst og fremst þeir, sem
ráða ferðinni að tjaldabaki, embættismennirnir, sem eru
stórtækastir og hugmyndaríkastir í sjálfsbjörginni.
Stjórnmálamenn telja sig raunar eina hafa orðið blóra-
böggul fyrir tekjubrask, sem embættismenn hafi ekki
síður stundað. Þeir hafa því rekið á eftir því, að listinn
frægi yrði birtur. Þess vegna er að bresta þagnarmúrinn
um leynHega fengnar tekjur embættismanna ríkisins.
Þegar hagsmunir stjórnmálamanna og embættis-
manna hafa þannig skilizt í sundur, er hugsanlegt, að
leynimakkið verði að víkja fyrir almannahagsmunum.
Jónas Kristjánsson
Það kom fram í skoðanakönnun
að 69% landsmanna vildu fella nið-
ur skylduáskrift að Ríkisútvarp-
inu.
Ég er ekkert hissa á þessari nið-
urstöðu. Maður getur alveg eins
búist við því að 80% landsmanna
svari játandi þegar þeim er boðið
að losna við einhver útgjöld. Skoð-
anakannanir spyrja aldrei nema
um fátt eitt í einu - og eru því
furðu villandi. Eða eins og breskur
forstjóri skoðanakannanafyrirtæk-
is eins sagði: Ég treysti mér til að
fá það fram í heiðarlegri könnun
að Bretar séu bæði hlynntir kjarn-
orkuverum og vilji loka þeim. Allt
eftir því hvort ég legg spurninguna
upp fyrir umhverfisverndarsam-
tök eða kjarnorkuiðnaðinn.
Aumleg dagskrá
Til dæmis fylgir það alls ekki
með í skoðanakönnuninni að
nokkur maður þurfi að hugsa til
þess hvað það þýði að hætta
„skylduáskrift" að RÚV. En það
þýðir í fyrsta lagi að allt hljóðvarp
á íslandi verði rekið fyrir auglýs-
A5 borga ekki
fyrir útvarpið
ingar (því ekki er hægt að selja af-
ruglara fyrir hljóðvarp og loka fyr-
ir þá sem ekki vilja borga - og fáir
borga af eigin frumkvæði fyrir
dagskrá sem nágranninn má hirða
ókeypis). Þetta mundi draga stór-
lega niður alla dagskrárgerð, allt
sem er fyrir utan popsíbylju og
endalaust símafjas.
Formlega séð yrði búið að „jafna
samkeppnisaðstöðuna“ milli alls
konar útvarpsstöðva og koma á
meira útvarpsfrelsi en áður - en
það frelsi yrði miklu rýrara að
innihaldi heldur en það ástand
sem við nú búum við. Vegna þess
að engin auglýsingarekin stöð
þættist hafa efni á að búa til jafn
margbreytilegt og oft furðu gott
efni og það sem við getum enn sótt
til Ríkisútvarpsins.
Staðan í sjónvarpsmálum yrði
svipuð. Þar bæri einnig allt að
þeim brunni að ef kippt verður
einhverri flárhagsstoð undan RÚV
(auglýsingum eða þá afnotagjöld-
um eins og markaðstrúarmenn
boða á víxl) þá skreppur saman
þetta litla af íslenskri dagskrá sem
við enn eigum kost á að horfa á.
Og fjölbreytnin mundi ekki aukast
- það er nefnilega eitt af undarleg-
um lögmálum fjölmiðlunar að
meira framboð þýðir ekki meiri
fjölbreytni. Allra síst á litlum
markaði eins og á íslandi.
Kjallarinn
Arni Bergmann
rithöfundur
steypum þeim sem breiða nú úr
sér bæði í einstökum löndum og á
alþjóðlegum vettvangi. Formaður
alþjóðasambands blaðamanna,
Jens Linde, varaði í nýlegu viðtali
við stórhættulegri „samþjöppun
flölmiðlavalds". Hann nefndi Mur-
doch og Time-Warner-CNN, enn
aðrir mundu nefna veldi
Berlusconis á Ítalíu, og segir:
„Þessi fyrirtæki eru svo sterk að
þau geta haft áhrif á ákvarðanir
ríkisstjórna og jafnvel sett sín eig-
in lög. Því allir stjórnmálamenn
vita að ef þeir rísa gegn þessum
fjölmiðlafyrirtækjum eiga þeir sér
ekki viðreisnar von.“
Þetta er ekki nema satt og rétt.
Það er nefnilega ein höfuðlygi sam-
tímans að einkareknir ljósvakam-
iðlar séu um leið frjálsir og óháðir
og sárasaklausir úthlutarar
fræðslu og skemmtunar. Vitaskuld
„Formlega séö yrði búiö að „jafna sam-
keppnisaðstöðuna“ milli alls konar út-
varpsstöðva og koma á meira útvarpsfrelsi
en áður - en það frelsi yrði miklu rýrara
að innihaldi heldur en það ástand sem við
nú búum við.“
Frelsið og valdið
Þessar vangaveltur þýða vita-
skuld ekki að allt sé í himnalagi
með Ríkisútvarpið. Hitt er víst að
það er eini aðilinn sem hefur bol-
magn til að gera eitthvað sem um
munar til að styrkja menningar-
legt frumkvæði á tungu 260 þús-
und manna þjóðar. Um leið og við
skerðum möguleika þess, skerðum
við þann stuðning og raunverulega
fjölbreytni í dagskrá um leið.
Gleymum því heldur ekki að
þótt oft sé rifist um pólitíska yfir-
stjórn Ríkisútvarpsins þá er hún
samt samfelld lýðræðishátíð í sam-
anburði við það lokaða fámennis-
vald sem verður til í fjölmiðlasam-
eru þeir beint og óbeint flæktir í
valdabaráttu og vitaskuld gefur
eignarhald á þeim raunveruleg
völd - jafnt á vörumarkaði sem
hinum pólitíska markaði. Við skul-
um ekki láta eins og við séum
fædd í gær.
Árni Bergmann
Skoðanir annarra
Lítill sameiningartónn
j.Ýmsar kenningar hafa verið settar fram um það
hvers vegna Margrét Frímannsdóttir bar sigurorð
af Steingrími Sigfússyni og er ein þeirra sú að fólk
hafi viljað sjá nýjar áherslur í Alþýðubandalaginu
og skapa flokknum nýja ímynd í huga þjóðarinnar.
. .. Það er þó alveg ljóst af umræðum á landsfund-
inum að það er lítill sameiningartónn í stórum
hluta alþýðubandalagsmanna og ástæðurnar eru
gjörólíkar lífsskoðanir hinna þjóðernissinnuðu al-
þýðubandalagsmanna og alþjóðahyggju krata. Þá
gjá er erfiðara að brúa en margan grunar ...“
Úr forystugrein Tímans 17. okt.
Árið 3000
„Þegar dregur að árinu 3000 verður tsland á sín-
um stað, ósköp svipað á að líta og nú nema viði
vaxið milli fjalls og fjöru, íslensk þjóð fjölmennari
og menning og blóð blönduð vítaminríkum áhrifum
alls staðar að úr heiminum, kristni hér bráðum
2000 ára. Á íslandi verða enn heimkynni íslend-
inga, samastaður, milli þess að þeir bregða sér með
geimskutlum umhverfis jörðina, eða tunglsins, og
jafnvel til Márs. Hér heima tala þeir, lesa og skrifa
íslensku og skemmta sér m.a. við lestur Land-
námu, Brennu- Njálssögu og Heimskringlu."
Dr. Þór Jakobsson í Mbl. 17. okt.
Engar vísbendingar um nútímann
„Vitanlega markar það viss tímamót að kona skuli
nú vera kjörin til forystu í einum af gömlu flokk-
unum. Annað mál er það, að í dauflegri kosninga-
baráttu klifuðu báðir frambjóðendur á því, að milli
þeirra væri enginn ágreiningur, enginn
áherslumunur, enginn stefnumunur. Alþýðubanda-
lagsmenn voru því fyrst og fremst að skera úr um
það, hvort þeirra Margrétar eða Steingríms væri
vænlegra til að'efla flokkinn. Kjör Margrétar gefur
því engar vísbendingar um að nútíminn haldi senn
innreið sína i Alþýðubandalagið."
Úr forystugrein Alþbl. 17. okt.