Dagblaðið Vísir - DV - 24.10.1995, Qupperneq 16
i6 ítilveran
ÞRIÐJUDAGUR 24. OKTÓBER 1995 U"V
Skipulag á
leikföngum
I bókinni „Barniö okkar.
Fyrstu sex árin,“ eftir Penelope
Leach, eru mörg góö ráð til for-
eldra. Þar segir t.d. að ef allt dót
í eigu barns á aldrinum sex
mánaða til eins árs sé alltaf láty
ið liggja á gólfinu verði það leitt
á því vegna þess að það sér það
svo oft. Sum leikfóngin verði
úrelt með þessu móti án þess að
þau verði nokkurn tíma notuð
vegna þess að barnið fari að líta
á þau eins og hluta af gólfinu og
hætti að taka eftir þeim.
Vel valin
leikföng
Leikfong eru skemmtileg en
þau eru líka tæki til að læra að
átta sig á eðli hlutanna og til
þess að öðlast margs konar
leikni. Enda þótt öli böm njóti
þess að leika sér með leikfong
og læri mikið af því þá eru leik-
föng sérstaklega mikilvæg hjá
bömum sem lifa í vélvæddu
borgarsamfélagi. Vel valin leik-
föng geta sýnt slíkum börnum á
aldrinum eins til tveggja og
hálfs árs margt sem ekki er
augljóst f blokkaríbúð í borg.
Þetta kemur fram í bókinni
Barnið okkar.
Ótakmarkaður
tími
Þú getur ekki leikið við barn-
ið allan daginn en reyndu samt
stundum að láta líta svo út eins
og- þú sért til í það og jafnvel
ákáfur/áköf. Barnið þarf að fá
þann munaö að geta haldið
áfram þangað til það er tilbúið
að hætta. Barnið lærir af sí-
felldri endurtekningu. Ef það er
á dagskrá að henda og sparka
bolta getur verið að barnið
þurfi aö leika sér óslitiö í hálf-
tíma með boltann.
Leikur leiði
til einhvers
Tveggja og hálfs árs til sex
ára: Barnið þitt þarf ekki
„þroskaleikföng" til þess að
þroskast. Það gerir allt sem
hægt er með leikföngunum ef
það fær efnivið sem hægt er aö
nota á fjölbreyttari hátt en leik-
fóngin gefa tiiefni til, eins og
t.d. kubba. Á þessum aidri er
mikilvægt að leikurinn leiöi til
einhvers. Það er leikur að telja
kúlur á talnagrind en það hefur
aftur á móti augljósan tilgang
að telja skeiðarnar áður en lagt
er á boröið.
Barnið þarf ekki byggingar-
leikföng til þess að byggja. Það
getur alveg eins byggt úr kubb-
um; staflað hreinum lökum eða
búið tO kastala úr pappakassa.
-sv
Leikirnir þroska börnin okkar:
Foreldrar taki
undir í leiknum
- segir Margrét Gunnarsdóttir Schram, kennari í Fósturskóla íslands
Börnum er nauðsynlegt að komast í snertingu við náttúruna og eiga að fá að sulla og drullumalla. Gleðin skein úr
andlitum barnanna á barnaheimilinu Hólaborg í Reykjavík þegar DV heimsótti þau í síðustu viku og þau létu rign-
inguna ekki aftra sér frá leiknum. DV-mynd BG
„Leikur barna hefur verið rann-
sakaður í mörg ár og settar hafa
verið fram kenningar um þróun og
innihald leiksins og af hverju börn
leika sér. Sálkönnuðir hafa sagt að
börnin fái útrás fyrir innibyrgðar
tilflnningar og þau túlki í leiknum
ýmislegt sem hvíli á þeim. Einnig er
sagt að þau læri á lífið af boðskipt-
um sem ganga manna á milli og þau
túlki það sem þau sjái, heyri og
reyni í gegnum þykjustuleikinn,“
segir Margrét Gunnarsdóttir
Schram, kennari í Fósturskóla ís-
lands. Margrét segir mikið vera tal-
að um þykjustuleikinn eða hinn
frjálsa leik um þessar mundir og
hann blómstri um þriggja til fjög-
urra ára aldurinn.
„Nauðsynlegt er að foreldrar fari
inn í þykjustuleikinn með börnun-
um, taki þátt í honum og leiki með.
Sagt er að leikurinn þurfi að fá tíma
og rými til að blómgast. Mjög mikil-
vægt er að ekki sé endalaust verið
að klippa á leikinn. Börnin þurfa aö
fá að sökkva sér ofan í t.d. þennan
þykjustuleik og fá að ljúka honum,“
segir Margrét.
Leika með
ótrúlegustu hluti
Margrét segir aðspurð um leik-
fóng að mjög mikilvægt sé að ein-
blína ekki um of á þau sem slík því
bömin noti oft ótrúlegustu hluti í
umhverfinu sem þau yfirfæri t.d. á
hluti^ heimilinu.
Hún segir að börnin hafi auðugt
ímyndunarafl og verðlausa dótið í
umhverfmu ýti undir það. Börnin
sjái kannski margt í einum hlut en
noti það ekki sem eitthvað eitt af-
markað.
„Að mínu mati er alveg spurning
hversu æskileg tískuleikföngin eru
og ég set stórt spurningarmerki við
leikfangaiðnaðinn og þar kannski
helst öll stríðsleikföngin. Hinn full-
orðni þarf að staldra við og velta því
fyrir sér hvort ekki sé meiri ástæða
til þess að setjast niður með barninu
sínu og búa eitthvað til með því í
stað þess að bæta við leikfangasafn-
ið úr verslununum.“
Byrjum snemma að lesa
Margrét segir börn þurfa að kom-
ast í snertingu við náttúruna og úti-
leikirnir skipti miklu máli. Þau
verði t.d. að fá að sulla og drullum-
alla, komast í snertingu við vatn og
sand, rigningu og snjó.
„Útileikirnir stuðla líka að aukn-
um hreyfiþroska og við vitum að
hann er ekki eins góður og hann var.
Leikurinn þroskar börnin okkar
en ekki síður tel ég mikilvægt að
lesið sé fyrir þau. Bækurnar eru
ómetanlegar og við eigum að byrja
að lesa fyrir þau eins snemma og
hægt er, helst strax við eins árs ald-
urinn. Stundum segi ég að nær væri
fyrir fólk að kaupa eina ódýra og
góða bók en að bæta sifellt við dóta-
safnið,“ segir Margrét Gunnarsdótt-
ir Schram. -sv
Jóhann Ingi Gunnarsson sálfræðingur:
Verður að takast
á við óttann
„Þegar fengist er við fælni skiptir
miklu máli að vita hvað viðkomandi
óttast, við hvaða aðstæður fælni
kemur fram og hvaða afleiðingar
hún hefur fyrir viðkomandi. í með-
ferð lærir fólk viðbrögð þannig að
það geti brugðist við á réttan hátt
þegar það verður hrætt því að við
fælni forðast menn ákveðinn hlut.
Ef einhver er hræddur við að fara í
lyftu þá forðast hann það og það
sýnir að fælnin er í því tilviki kom-
in til að vera. Það eina sem hægt er
að gera til að ná árangri er að takast
á við óttann, ekki flýja hann,“ segir
Jóhann Ingi Gunnarsson sálfræð-
ingur.
Fælni virðist vera mjög algeng
meðal íslendinga enda sýnir nýleg
rannsókn að um það bil 18.500 ís-
lendingar eru haldnir fælni. Fælni
er í rauninni óstjórnleg ofsahræðsla
sem getur brotist út við ýmsar að-
stæður og því full ástæða fyrir hinn
fælna að leita aðstoðar. Jóhann Ingi
segir að fælni sé mun algengari
meðal kvenna en karla og telur
skýringuna hugsanlega þá að strák-
ar séu frekar hvattir til dáða en
stúlkur. Þeim sé frekar kennt að það
sé ókarlmannlegt að hræðast, til
dæmis flugur.
Ýktur ótti
„Fælni er stöðugur og reyndar
óraunhæfur ótti við ýmsa hluti eða
aðstæður. Sá sem er haldinn fælni
veit að óttinn er ýktur og óraunhæf-
ur miðað við raunverulega hættu en
fyrir þann fælna er hættan raun-
veruleg þó að hann geri sér fyrir því
að hún sé ýkt og óraunveruleg,“ seg-
ir Jóhann Ingi. Hann bendir á að
þarna sé munur á fælni og alvar-
legri geðveiki því að geðveikir
menn séu haldnir ranghugmyndum
og geri sér ekki alltaf grein fyrir
því.
Fælni er flokkuð í þrjá flokka.
Fyrsti flokkur er ofsahræðsla við
hluti, til dæmis sprautur, skordýr
eða tannlækna. Annar flokkur kall-
ast félagsfælni og er eiginlega ofsa-
feimni. Sá fælni er þá til dæmis
hræddur við að tala opinberlega eða
nálgast hitt kynið.
Þriðji flokkurinn er víðáttufælni
og þá eru menn hræddir við innilok-
un, standa í biðröð, vera innan um
annað «fólk og svo framvegis. Jó-
hann Ingi segir að sú fælni geti ver-
ið gríðarlega erfið viðureignar og í
raun langerfiðust af þessum þremur
flokkum.
Jóhann Ingi Gunnarsson sálfræð-
ingur.
Góður árangur
„Ef maður þorir ekki að vera inn-
an um annað fólk þá er maður eins
og fangi í fangelsi,“ segir hann.
íslendingar hafa náð mjög góðum
árangri í meðferð við fælni, til dæm-
is flughræðslu. í meðferðinni er
hinn fælni látinn nálgast þann hlut
sem hann óttast þar til hann getur
snert hann. Slökun er einnig ríkur
þáttur í meðferðinni.
-GHS