Dagblaðið Vísir - DV - 07.05.1996, Blaðsíða 13

ÞRIÐJUDAGUR 7. MAÍ1996
13
Skólagjöld undir
Þau tíðindi hafa orðið á Alþingi
að stjórnarfrumvörp um álagn-
ingu skólagjalda í Háskóla íslands
og Háskólanum á Akureyri hafa
verið samþykkt en hingað til hef-
ur innheimta skólagjalda á íslandi
verið ólögleg. Ríkisstjórnin segir
hin nýju lög treysta lagagrundvöU
skrásetningargjalds sem innheimt
er af stúdentum við háskólana tvo.
Hið rétta er að lögfest hefur verið
innheimta skólagjalds undir dul-
nefninu skrásetningargjald. Lítum
á staðreyndir málsins.
Skrásetningarkostnaður -
eða hvað?
Veturinn 1992 til 1993 var skrá-
setningargjald við Háskóla íslands
hækkað úr 7.700 krónum í 22.350
krónur eða því sem næst þrefaldað.
Ástæður hækkunarinnar voru skert
framlög á. fjárlögum til Háskólans
og sú stefna stjórnvalda að Háskól-
inn skyldi afla sértekna að upphæð
90 milljónir króna. Háskólaráð hef-
ur ítrekað mótmælt því að Háskól-
inn sé settur í þá aðstöðu að inn-
heimta skólagjöld af stúdentum tU
reksturs skólans. TUurð hækkunar-
innar er því skýr og einnig sú stað-
reynd að með henni er nemendum
gert að greiða hluta reksturskostn-
aðar Háskólans, svo sem námsráð-
gjöf og -kynningu, prófgæslu og að-
gang að deUdarskrifstofum og hóka-
safni, svo að dæmi séu tekin.
Hinn raunverulegi kostnaður við
skrásetningu hvers nemanda við
háskólana er um 3.000 krónur á ári.
Kjallarinn
Þórunn Sveinbjarnardóttir
varaþingkona Kvennalista
Það sanna upplýsingar um skrán-
ingu frá Háskóla íslands. Enginn
hefur mótmælt því að stúdentar
greiði eðlUegt skrásetningargjald
þegar þeir innritast tU háskóla-
náms. Um það er hins vegar deUt
hvort feUa eigi ýmsa þjónustuþætti
undir skrásetningargjaldið og gera
það þar með að skólagjaldi. Á þessu
tvennu er eðlismunur og fráleitt að
halda því fram að deUan standi að-
eins um lögleiðingu tUtekinnar upp-
hæðar við innheimtu skrásetning-
argjalds eins og heyrst hefur í
þingsölum.
„Bærileg“ skólagjöld
I umræðum um þessi mál á Al-
þingi reyndu stjórnarliðar hvað
þeir gátu að halda því fram að hér
væri á ferðinni eðlUeg gjaldtaka
sem festa þyrfti í lög. Fátt varð hins
vegar um svör þegar bent var á að
samkvæmt lögunum væri það á
valdi meirihluta Alþingis að endur-
skoða upphæð skráningargjaldanna
við setningu fjárlaga ár hvert. En
það þýðir einfaldlega að lögleidd
eru skólagjöld sem ganga til rekst-
urs háskólanna og hækka má eftir
þörfum. AUir sem kynnt hafa sér
framgöngu sjálfstæðismanna í
menntamálum í þessari rikisstjórn
og þeirri síðustu vita að lagaheim-
Ud af þessu tagi veit ekki á gott.
Menntamálaráðherra telur 24.000
króna skólagjald tU háskólanna
bærUegt, eins og hann orðaði það í
þingræðu, og ætti ekki að vera fólki
fjötur um fót ætli það í háskólanám.
Gott og vel, til eru þeir sem telja
24.000 krónur lága upphæð. Ég er
ekki ein þeirra. Að auki tel ég fuUa
ástæðu tU þess að hafa þungar
áhyggjur af því að skólagjöld fari
hækkandi á komandi árum og í fyU-
ingu tímans muni reynast mörgum
þeim sem hyggja á háskólanám
óbærUega hár þröskuldur i vegin-
um tU æðri mennta.
Framsókn bregst náms-
mönnum
Framganga Framsóknarflokksins
í þessu máli er dapurleg og í raun
hneisa þegar litið er til málflutnings
hans í kosningabaráttunni á síðasta
ári. Þá var mikiU vöUur á Fram-
sókn, menntamálin í brennidepli og
reynt að höfða tU yngstu kjósend-
anna með loforðum um styrka og
réttláta menntastefnu.
í viðtali við þetta blað 30. mars
1995 lofaði formaðmr Framsóknar-
flokksins að flokkurinn myndi beita
sér fyrir lækkun skólagjalda kæm-
ist hann í stjóm. Nú, réttu ári
seinna, eru loforðin svikin og hið
rétta menntamálaandlit Framsókn-
ar komið ljós. Framsóknarflokkur-
inn hefur brugðist námsmönnum
með því að taka þátt í því með Sjálf-
stæðisflokknum að leggja skólagjöld
á stúdenta í fyrsta skipti í íslands-
sögunni.
Þórunn Sveinbjarnardóttir
„Ástæöur hækkunarinnar voru skert
framlög á fjárlögum til Háskólans og sú
stefna stjórnvalda að Háskólinn skyldi
afla sértekna að upphæð 90 milljónir
króna.“
Er allt svart eða hvítt?
í leiðara DV 27. aprU sl„ „Hversu
hvitt er svart“, gerir Jónas Krist-
jánsson ársskýrslu Landsvirkjunar
að umtalsefni sem dæmi um þær
hættur sem stafa af „ímyndarfræð-
ingum“ er tefla fram blekkingar-
myndum svo svart virðist hvítt. Er
helst að skilja að lýðræðið sé í
hættu af þessum sökum og varnar-
laus almenningur leiksoppur
sprenglærðra áróðursmeistara. Jón-
as telur Landsvirkjun þarna í farar-
broddi með árskýrslu fyrirtækisins
þar sem reynt sé að skapa fyrirtæk-
inu „öfuga ímynd við veruleikann".
Hvað er svona magnað i ársskýrsl-
unni að Jónas líkir vinnubrögðun-
um við hryllingssögu Georges Or-
wells, 1984? í skýrslunni eru mynd-
ir af sumarvinnuunglingum við
störf hjá Landsvirkjun og til skýr-
ingar á myndefninu stendur m.a.:
„Sumarvinnuflokkarnir vinna
mikilvæg störf við viðhald og snyrt-
ingu i umhverfi virkjana. Ennfrem-
ur hefur Landsvirkjun látið vinnu-
flokkana sinna endurbótúm í um-
Kjallarinn
Þorsteinn Hilmarsson
uppiýsingafulltrúi Landsvirkjunar
hverfismálum, svo sem uppgræðslu,
gróðursetningu og gangstígagerð á
svæðum í nágrenni virkjana. Sum-
arið 1995 hóf Landsvirkjun rekstur
starfsmenntaskóla fyrir sumarfólk-
ið þar sem áhersla er lögð á fræðslu
um vinnuvernd og verklag, Lands-
virkjun og orkumál, umhverfismál,
jarðfræði og náttúrufræði.“
Jákvæðar staðreyndir
Þetta eru jákvæðar staðreyndir
um starfsemi fyrirtækisins sem það
hefur kosið að vekja athygli á og
vandséð er hvernig þetta afbakar
veruleikann. íslendingar eru
heppnir að hafa jafn umhverfisvæn-
ar orkulindir og vatnsafl og jarð-
hita þótt fara þurfi með fullri gát
við virkjun þeirra. Landsvirkjun
gerir sér grein fyrir ábyrgð sinni í
umhverfismálum og er starfsemin
með sumarvinnufólkið framlag til
umhverfismála og fræðslu um þann
málaflokk. Ekki er óalgangt að fyr-
irtæki eða samtök taki upp á sína
arma málefni sem þau telja sig bera
nokkra ábyrgð á. Er til dæmis eitt-
hvað óeðliiegt við það að forsvars-
menn í ferðamálum haldi náttúru-
vernd á lofti þó svo að átroðningur
af ferðamennsku geti í mörgum til-
vikum spillt náttúruperlum?
Samspil væntinga og stað-
reynda
Fram kemur í leiðaranum að árs-
skýrslan sé bara dæmi hjá Jónasi
og tilgangur skrifanna sé að vara
við óheillaþróun þar sem „ímyndar-
fræði“ heftir sjálfstæða skoðana-
myndun. Nú er það svo að hver og
einn gerir sér ákveðna mynd af
veruleikanum og reynsla einstak-
lingsins getur á stundum stangast á
við þær hugmyndir sem-hann gerir
sér fyrirfram. Rétt eins og ímyndir
sem þrengt er upp á fólk geta verið
slæmar þá getur það einnig verið
slæmt ef fólk neitar að taka stað-
reyndir gildar vegna þess að þær
stangast á við væntingar þess.
Neikvæðar fyrirframhugmyndir
eru til þess faUnar að láta menn
leggja það út á versta veg sem vel er
gert. Ef Jónas hefur t.d. óbeit á
Landsvirkjun þá kynni það að vera
honum á móti skapi að Landsvirkj-
un skuli gera það sem lýst er í árs-
skýrslunni. Þá getur Jónas annað-
hvort breytt hugmyndum sinum
um Landsvirkjun eða gert það tor-
kennilegt sem fram kemur í skýrsl-
unni.
Samspil væntinga og staðreynda
er mikilvægt umhugsunarefni í
þeirri umræðu um áhrifamátt
ímyndarfræðinga og fiölmiðla sem
Jónas gerir að umtalsefni og vona
ég að það umhugsunarefni „týnist
ekki úti í mýri“, svo notað sé orða-
lag leiðarans, með því að menn geri
vangaveltur mínar um fyrirfram-
hugmyndir Jónasar að aðalatriði.
Fólk er almennt bæði sjálfstæð-
ara og gáfaðra en fram kemur í leið-
aranum og þess vegna stendur eða
fellur hver og einn með verkum
sínum en ekki einhverjum áróðurs-
brögðum. Það hlýtur að hafa tekist
vel til með ársskýrslu Landsvirkj-
unar fyrst lestur hennar verður
Jónasi tilefni svo djúpra hugleið-
inga sem raun ber vitni.
Þorsteinn Hilmarsson
„Landsvirkjun gerir sér grein fyrir
ábyrgð sinni í umhverfismálum og er
starfsemin með sumarvinnufólkið framlag
til umhverfismála og fræðslu um þann
málaflokk.“
Með og á
móti
Samræmd próf
Hleypa
metnaði
ífólk
„Mér finnst
samræmd próf
eiga rétt á sér
en mér finnst
að það eigi að
nota þau á
annan hátt en
nú er gert. Þau
eigi að vera
meiri leiðsögn
fyrir skóla í
kennslu. Þau
hafa lítið verið
Unnur Halldórs-
dóttlr, formaður
Landssamtakanna
Helmill og skóll.
notuð til þess og mér finnst að
þau eigi að spegla þær námskröf-
ur sem gerðar eru til nemenda
og vera í fleiri námsgreinum. Nú
eru þau í stærðfræði og tungu-
málum. Það þyrfti að ákveða frá
ári til árs í hvaða greinum er
prófað. Auka þyrfti vægi fleiri
námsgreina. Þegar samræmdu
prófin eru framkvæmd í lok tí-
unda bekkjar eru þau stimpill á
krakkann út úr skólanum, það
er ekki hægt að laga neitt eftir
þau. Nú stendur til að taka upp
samræmd próf í fiórða og sjö-
unda bekk og verða þau líklega
að hausti. Þá er hægt meta stöð-
una og sjá hvað hægt er að bæta
og auka þá við kennslu ef þarf. í
tíunda bekk veit nemandi sem
kom illa út úr íslenskunni um
daginn ekki einu sinni hvort
hann flaskaði á stafsetningunni
eöa hverju. Nemendum eru ekki
sýndar niðurstöðurnar og þar af
leiðandi geta þeir ekki lært af
mistökum sínum. Samt finnst
mér að það eigi að halda sam-
ræmd próf, þau hleypa metnaði í
krakka og kennara og sem slík
eiga þau rétt á sér.“
Onákvæm
mælitæki
til að meta
árangur
náms
„Skrifleg,
samræmd próf
eru ónákvæm
mælitæki til
að meta árang-
ur náms og
niðurstöður
þeirra veita
óljósar upplýs-
ingar um þau
fáu markmið
sem þau ná til.
Það er yfir-
lýst stefna að grunnskólinn sé
fyrir alla nemendur. Mat á starfi
og árangri allra með sömu
mælistiku stríðir gegn þessari
stefnu. Þetta rýrir möguleika
skóla á að rækta þá hæfileika
nemenda sem ekki verða metnir
á skriflegu prófi.
Ég óttast þá spennu og alvar-
leikablæ sem fylgir umræðunni
um áreiðanleika og réttmæti
prófanna hjá sérstakri stofnun.
Margir líta á þau sem vísinda-
lega rannsókn sem gefi óyggj-
andi niðurstöður um stöðu nem-
enda og skóla. Engin mælistika
er svo áreiðanleg að hún sé
kvarði á vitræna eiginleika fólks
og þar með árangur skólastarfs.
Ég legg til að nemendum sé
gefin kostur á að þreyta sam-
rærnd próf við lok skyldunáms
líkt og í Danmörku. Próftaka sé
sem sagt tilboð til nemenda sem
þeir geta tekið afstöðu til í sam-
ráði við forráðamenn sína.“
-ÞK
Meyvant Þórólfs-
son, aðstoðar-
skólastjóri Hjalla-
skóla.